Morgunblaðið - 12.12.1996, Síða 49

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREIIMAR
FIMMTUDAGUR 12. DESEMBER 1996 49
Glæsimeyjar og
gamlir bændur
í UPPHAFI var Framsóknar-
flokkurinn stofnaður sem sérstakur
málsvari bænda og sveitafólks.
Myndun flokksins var að segja má
verk eins manns, Jónasar Jónssonar
frá Hriflu. Hann haslaði sér síðan
hinn pólitíska vígvöll innan vébanda
flokksins þótt rétt um sama leyti
stæði hann að stofnun annars stjórn-
málafls, Alþýðuflokksins. Þannig
varð hann, ef svo mætti segja, helsti
höfuðsmiður hins pólitíska landslags
sem við lýði hefur verið hér á landi
lengst af þeim tíma er við höfum
Guðmundur
Gunnarsson
notið fullveldis. Meginhugmynd hans
var að þessir tveir flokkar væru
mótvægi við vald kaupmanna og
konunglegra embættismanna sem
hann taldi á þeim tíma áþján og böl
fyrir alþýðu manna til sjávar og
sveita. Alþýðuflokkurinn skyldi vera
málsvari verkafólks og sjómanna
þeirra sem búsetu áttu í sjávarþorp-
um þeim og kaupstöðum er voru sem
óðast vaxa upp á þeim tíma. Fram-
sóknarflokkurinn gegndi sama hlut-
verki fyrir sveitafólk.
Kjörfylgi flokksins var í samræmi
við það sem áður segir að yfirgnæf-
andi meirihluta í sveitum landsins.
Hann var hinn dæmigerði bænda-
flokkur, stefnumál hans vörðuðu
fyrst og fremst hag sveitanna og
andstæðingarnir lýstu honum sem
ijandsamlegum gagnvart þéttbýl-
isbúum. Á sama hátt og hagaði til
í sveitum landsins var svo innan
flokksins, að húsbóndavald karl-
mannanna var óskorað og áhrif
kvenna voru minni og komu seinna
til innan hans en annarra flokka.
Ef litið hefði verið yfir flokksþing
hefði stærstur hluti þingheims verið
bændur, mismunandi veðurbarðir og
vinnulúnir eftir aldri. Einnig hefðu
sést allmargir ábúðarmiklir kaupfé-
lagsstjórar og einhver hópur rykfall-
inna skrifstofumanna úr því stjórn-
kerfi ríkisins sem flokkurinn átti
drjúgan hlut í að byggja upp. Konur
hefðu tæplega verið þar sýnilegar.
Þannig hagaði til fram um 1960.
Þá hófst valdatímabil Viðreisnar-
stjórnarinnar og hlutskipti Fram-
sóknarflokksins varð að una í stjórn-
arandstöðu þrjú kjörtímabil í röð.
Það var mikil breyting fyrir flokk
sem hafði setið í ríkisstjórnum lengst
af í rúma þijá áratugi. Flokkurinn
naut að ýmsu leyti góðs af breyttum
aðstæðum. Kjörfylgi hans var með
meira móti og sérstaklega jókst
styrkur hans í þéttbýli. Við sveitar-
stjórnarkosningar 1970 náði flokk-
urinn því að verða stærstur andstæð-
inga Sjálfstæðisflokksins í Reykja-
vík. Ekki var konum þó hossað sér-
staklega hátt hjá flokknum enn sem
komið var. Við Alþingiskosningar á
næsta ári var hlutur þeirra lakastur
á framboðslistum hans, rétt rúmlega
10%. Ekki svo að skilja að aðrir
flokkar hefðu af miklu meira að
státa í því efni, „kvenhollast" var
Alþýðubandalagið með rúmlega 19%
kvenna meðal frambjóðenda. Ekki
hefur sá sem þetta ritar skoðað þró-
un í þessu efni einstök kosningaár
allt hins síðasta 1995. Þá er staða
kvenna í þessu efni orðin æði mikið
breytt. Hjá fjórflokkunum er vegur
þeirra enn serri fyrr fhestuf hjá Al-
þýðubandalagi, hlutfall meðal fram-
bjóðenda næstum 46%. Framsóknar-
flokkurinn gengur nú næstur með
rúmlega 41% en lakastur er hlutur
Sjálfstæðisflokksins, tæplega 35%. í
ljósi þess eru skiljanlegar óánægju-
raddir kvenna er fram komu á nýaf-
stöðnum Landsfundi sjálfstæðis-
manna.
Eins og áður segir hefur ritari
þessara orða ekki kannað þróun í
þessu efni við kosningar milli 1971
og 1995. Ætla má þó að einhver
vatnaskil hafi orðið eftir árangur
Umbreytinffar innan
Framsóknarflokksins,
segir Guðmundur
Gunnarsson, ganga
yfirleitt fyrir sig með
minni hávaða og látum
en hjá öðrum.
Kvennalistans í kosningum 1982 og
1983. Hvað Framsóknarflokkinn
varðar nær ein kona kjöri á vegum
hans 1987. Slíkt hafði ekki áður
skeð ef undan er skilinn kosninga-
sigur Rannveigar Þorsteinsdóttur í
Reykjavík 1949. 1991 bættist önnur
kona við í þingflokk framsóknar-
manna og eftir kosningar síðasta
árs eru þingkonur flokksins þtjár.
Segja má því að vegur kvenna innan
flokksins fari hægt en örugglega
vaxandi. Er það raunar í samræmi
við það einkenni flokksins að um-
breytingar allar innan hans ganga
yfirleitt fyrir sig með minni hávaða
og látum en oft gerist hjá öðrum
flokkum. Ekki fór það fram hjá þeim
sem fylgdist með nýafstöðnu flokks-
þingi framsóknarmanna að konur
settu mikinn svip á það. Þær fengu
sína hlutdeild meðal embættismanna
þingsins og þótt þær flyttu ekki eins
margar ræður og karlarnir vakti
málflutningur þeirra ekki minni at-
hygli. Má þar sérstaklega nefna
harða gagnrýni ungrar konu frá
Akranesi á aðstöðu ungs fjölskyldu-
fólks innan núverandi skattkerfis.
Með miklum rétti verður sagt að hún
hafi verið dæmigerður fulltrúa þeirra
kvenna er létu til sín taka á þing-
inu. Þar bar mest á ungum konum,
ötulum og áhugasömum. Enn má
benda á hlut kvenna í æðstu embætt-
um flokksins, formaður og varafor-
maður eru karlmenn en ritari og
gjaldkeri og varamenn þeirra eru
konur.
Bændur áttu vissulega sína full-
trúa á þessu þingi hins áður svo
dæmigerða bændaflokks en ræður
þeirra stóðu ekki upp úr í þeim
málflutningi er þar fór fram og
margir aðrir málaflokkar voru
mönnum þar ofar í huga en landbún-
aðarmál. Því má með miklum sanni
segja að þau umskipti hafi orðið á
ímynd flokksins að þar séu glæsi-
meyjar komnar í staðinn fyrir gamla
bændur.
Höfundur er eftirlaunaþegi á
Akureyri.