Morgunblaðið - 22.12.1996, Side 10

10 SUNNUDAGUR 22. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
UMDEILDUR
SKATTUR í AÐSIGI
Nú um áramótin hefst innheimta á hinum
afar umdeilda fj ármagnstekjuskatti hjá ein-
staklingum utan atvinnurekstrar. Flest virð-
ist til reiðu hjá skattyfírvöldum, bönkum,
sparisjóðum og verðbréfafyrirtækjum að inn-
heimta skattinn í staðgreiðslu þrátt fyrir
skamman undirbúningstíma. Krístinn
Briem fjallar hér m.a. um aðdragandann
að lagasetningunni, rökin, bankaleynd,
undirbúning að framkvæmd skattsins, áhrif-
in á fjármagnsmarkaðinn og næstu skref í
breytingum í skattkerfínu.
ÞRJU DÆMI UM FJARMAGNSTEKJUSKATT
1. DÆMI
Bankainnistæða er kr. 100.000
og ber 2,5% ársvexti. Vextirnir
eru kr. 2.500. Afþeim erdregin
10% staðgreiðsla, eða kr. 250
sem bankinn heldur eftir og
skilari rikissjóð.
Reikningseigandinn
fær kr. 2.250 í vexti.
2. DÆMI
Maður sem á kr. 1.000.000 í
hlutabréfum fær kr. 50.000 arð-
greiðslu. Afarðinum er dregin
10% staðgreiðsla, eða kr. 5.000
sem hlutafélagið heldur eftir
og skilar i rikissjóð.
Hluthafinn fær
greiddar út kr. 45.000.
3. DÆMI
Hjón selja hlutabréf og er
söluhagnaður kr. 10.000.000.
Stofn til fjármagnstekjuskatts
er kr. 6.000.000. Afstofninum
er reiknuð 10% staðgreiðsla,
kr. 600.000, strax á söluári.
Fresta má um tvenn áramót kr.
4.000.000 af söluhagnaðinum.
Hjónin kaupa ný hlutabréf fyrir
kr. 3.000.000. Mismunurinn,
kr. 1.000.000 er skattlagður i
almennu skattþrepi á kaupári
nýju bréfanna, þó ekki fyrr en
fresturinn er liðinn. Nýju bréfin
eru síðan seld á kr. 4.000.000.
Stofnverð er kr. 0 og reiknast
(dví söluhagnaður kr. 4.000.000.
Á söluári bréfanna fer söluhagn-
aðurinn í 10% skattþrep efhagn-
aður ársins er undir markinu.
AÐ hefur ekki gengið
átakalaust fyrir sig að inn-
ieiða lög um fjármagns-
tekjuskatt á íslandi. Nú
um áramótin, þegar innheimta
skattsins hefst, verða liðin rúm tíu
ár frá því Þorsteinn Pálsson, þáver-
andi fjármálaráðherra, skipaði starfs-
hóp til að gera tillögur um breyting-
ar á skattalögum. Hópnum var m.a.
ætlað að kanna skattlagningu á fjár-
magnstekjur og aðrar eignatekjur og
samhengi slíkrar skattlagningar og
eignarskatts. Þetta atriði var í stjóm-
arsáttmála þáverandi ríkisstjómar.
Málið var áfram á dagskrá næstu
ár en framkvæmdin vafðist fyrir
mönnum. Hið langa og þunglama-
lega hugtak fjármagnstekjuskattur
virðist hafa skotið fyrst upp kollinum
árið 1991, en í apríl það ár lýsti
Þorsteinn Pálsson því yfír á fundi í
Vestmannaeyjum að opna ætti fyrir
umræðu um fjármagnstekjuskatt í
staðinn fyrir eignarskatt. „Hvaða
réttlæti er í því fólgið að sá sem
sparar í skuldabréfum borgi ekki af
þeim skatta meðan að fískverkakon-
an sem leggur á sig nokkra auka-
tíma í fiskvinnslunni þarf að borga
40% skatt af viðbótartekjunum?"
spurði Þorsteinn á fundinum.
í janúar 1992 var skipuð sérstök
nefnd undir forystu Baldurs Guð-
laugssonar hrl. til að samræma
skattlagningu eigna og eignatekna.
í frumvarpi nefndarinnar var gert
ráð fyrir frítekjumarki og að skattur
yrði einungis innheimtur af raun-
virði vaxtatekna. Allt kom fyrir ekki
og málið náði ekki fram að ganga.
Eldri reglur flóknar,
óaðgengilegar og óréttlátar
Áfram var þó þrýst á um upp-
töku skattsins m.a. af hálfu Alþýðu-
sambands Islands í kjarasamning-
um. ASÍ horfði einkum til þess að
leita nýrrar íjármögnunar á leiðum
til kjarajöfnunar. í desember 1994
gaf ríkisstjórnin út sérstaka yfirlýs-
ingu um aðgerðir til að stuðla að
aukinni atvinnu, stöðugleika og
kjarajöfnun, þar sem fyrirheit voru
gefín um fjármagnstekjuskatt.
Verulegur skriður komst síðan á
málið í mars á síðastliðnu ári þegar
fjármálaráðherra skipaði nefnd til
að undirbúa skattlagningu fjár-
magnstekna undir forystu Asmund-
ar Stefánssonar, framkvæmda-
stjóra hjá íslandsbanka. Nefndin
samdi frumvarp sem olli miklum
deilum og umræðum, en mikil and-
staða kom fram bæði af hálfu
stjórnarandstöðunnar og fjármála-
stofnana. Stjórnvöld héldu sínu
striki og skatturinn var í meginatr-
iðum samþykktur sem lög frá al-
þingi í sumar.
Skattlagningin hefur verið rök-
studd á þann veg að hún feli í sér
aukið samræmi í skattalegri meðferð
fjármagnstekna og eyði því mikla
misræmi sem verið hefur hingað til.
Eldri reglur um skattlagningu sölu-
hagnaðar og leigutekna hafa í senn
verið taldar flóknar, mjög óaðgengi-
legar og óréttlátar.
Auk þess er skattlagningunni
ætlað að stuðla að tekjujöfnun, þar
sem tekjuhærri og efnameiri ein-
staklingar hafa alla jafna meiri
vaxtatekjur en hinir tekjulægri.
Skattlagning annarra fjármagns-
tekna mun hins vegar verða léttari
enda var það beinlínis yfirlýst
markmið að létta skattbyrðina frá
því sem nú er til þess að örva upp-
byggingu atvinnulífsins, svo vitnað
sé til yfirlýsinga stjórnvalda.
Þak á söluhagnað hlutabréfa
En í hverju felst þá þessi nýja
skattlagning? í stuttu máli sagt
felur hún í sér að framvegis leggst
10% skattur á allar fjármagnstekjur
einstaklinga utan atvinnurekstrar.
Nær skatturinn til allra vaxta, verð-
bóta, affalla, gengishagnaðar, arðs,
söluhagnaðar og leigutekna. Þar
með hefst skattlagning vaxtatekna
sem hingað til hafa verið skatt-
frjálsar, en skattur lækkar á öðrum
íj'ármagnstekjum svo sem arði,
söluhagnaði og leigutekjum úr
42-47% í 10%.