Morgunblaðið - 22.12.1996, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 22. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
irtæki voru í viðskiptum í Lækjar-
götuútibúinu og það var ákaflega
mikil reynsla að vinna með stjórn-
endum þeirra á þessum erfiðu tím-
um. Sumum tókst að bjarga, öðrum
ekki. Það var erfitt að horfa upp á
gömul og góð fyrirtæki leggja upp
laupana en erfiðustu málin voru
gagnvart einstaklingum sem höfðu
reist sér hurðarás um öxl. Á þessum
tíma var mikið um að skuldir féllu
á fólk sem hafði gengist í ábyrgðir
fyrir ættingja og vini. Það var sárt
að fást við slík mál þegar skuldar-
inn var t.d. stunginn af úr landi en
eftir sátu vinir, ættingjar og jafnvel
vinnufélagar með sárt ennið.“
Bankasameiningin mikla
Morgunblaðið/Ásdís
„ÍSLENSKU verðbréfafyrirtækin eru alls ekki nógu dugleg við að kynna hina fjölmörgu kosti sem íslenskum fjárfestum
standa til boða erlendis," segir Jafet S. Ólafsson, framkvæmdastjóri Verðbréfastofunnar hf.
Verðbréfamiðlari með
fjölbreytta reynslu
eftir Kjartan Magnússon
JAFET er gamalreyndur
stjórnandi úr viðskiptalífinu,
sem hefur víða komið við
og fengist við stjórnun í hin-
um þremur rekstrarform-
um, sem hafa verið ráðandi í ís-
lensku atvinnulífi. Hann starfaði
hjá iðnaðarráðuneytinu á árunum
1977-1984, sat m.a. í stjómum rík-
isfyrirtækja og hafði umsjón með
sölu hlutabréfa ríkisins í nokkrum
fyrirtækjum. Hann kynntist sam-
vinnurekstri af eigin raun þegar
hann gegndi starfi forstöðumanns
verslunardeildar Sambands ís-
lenskra Samvinnufélaga (SÍS)
1984-86. Árið 1986 tók hann þátt
í stofnun Þróunarfélagsins, sem var
m.a. í eigu ríkisins, bankastofnana,
sjóða, og Sambandsins, og starfaði
þar næstu tvö árin. Frá árinu 1988
hefur hann hins vegar starfað í
einkageiranum. Hann var útibús-
stjóri Lækjargötuútibús Iðnaðar-
bankans og síðar íslandsbanka frá
1986 til 1994 en þá hóf hann störf
sem útvarpsstjóri íslenska útvarps-
félagsins. Hann lét af því starfi í
janúar síðastliðnum en vann áfram
að ýmsum sérverkefnum fyrir ís-
lenska útvarpsfélagið þar _________
til í sumar er hann hóf að
undirbúa stofnun Verð-
bréfastofunnar hf.
Það þykja ávallt tíðindi
þegar nýtt fýrirtæki bætist
við á hinum unga en ört
vaxandi verðbréfamarkaði hérlendis.
Fyrir skömmu var Verðbréfastofan
hf. opnuð en hún er eigu 35 einstakl-
inga og fyrirtækja með dreifða eigna-
raðild. Stofan mun sinna almennri
verðbréfaþjónustu, þar á meðal verð-
bréfamiðlun, fjárvörslu og sölu á
bréfum í erlendum jafnt sem innlend-
um verðbréfasjóðum.
„Frjálst og óháð“ fyrirtæki
Jafet segir að nú vinni þrír starfs-
menn hjá fyrirtækinu auk hans en
tveir starfsmenn muni bætast við
eftir áramótin. Hann leggur áherslu
VIÐSKIPn AIVINNULÍF
Á SUNNUDEGI
►Jafet S. Ólafsson, framkvæmdastjóri Verðbréfastofunnar hf.,
er fæddur í Reykjavík árið 1951. Hann varð stúdentfrá Verzl-
unarskóla íslands 1973 og viðskiptafræðingur frá Háskóla ís-
lands 1977. Hann starfaði áður sem útvarpsstjóri íslenska út-
varpsfélagsins, útibússtjóri hjá íslandsbanka og þar áður Iðnað-
arbankanum, Þróunarfélagi Islands, iðnaðarráðuneytinu og sem
forstöðumaður verslunardeildar Sambandsins. Hann er kvæntur
Hildi Hermóðsdóttur, ritstjóra, og eiga þau þrjú börn.
Keppnis-
andinn kemur
að góðum not-
um í starfinu
á að Verðbréfastofan sé fijálst og
óháð fyrirtæki, sem hvorki tengist
banka né öðru verðbréfafyrirtæki.
„Þetta tryggir viðskiptavinum okk-
ar óháða ráðgjöf en Verðbréfastof-
an mun ekki starfrækja eigin verð-
bréfasjóði. Ólíkt flestum öðrum
verðbréfamiðlurum hérlendis þurfa
þeir ekki að mæla með sjóðum sem
vinnuveitandi þeirra á og rekur.“
Einkavætt í ráðuneyti
Það er óhætt að segja að Jafet
hafi komið víða við í viðskiptalífinu
og hann telur að sú margháttaða
reynsla, sem hann hefur aflað sér,
komi að góðum notum í
hinum harða heimi verð-
bréfaviðskiptanna.
„Það var t.d. mjög lær-
dómsríkt fyrir mig að
starfa í iðnaðarráðuneyt-
inu í sjö ár á áttunda og
níunda áratugnum. Ráðuneytið fór
með hlut ríkisins í fjölda fyrirtækja
og það var athyglisvert að kynnast
þeim sjónarmiðum sem lágu að
baki eignarhlutdeild ríkisins. Eftir
að Sverrir Hermannsson varð iðn-
aðarráðherra árið 1983 var ákveðið
að selja 27% hlut ríkisins í Iðnaðar-
bankanum. Mér var falið að sjá um
söluna og varð það eitt af síðustu
verkum mínum í ráðuneytinu."
Hvað brást hjá SÍS?
Jafet fór úr ráðuneytinu yfir til
Sambandsins þar sem hann var
forstöðumaður fatadeildar verslun-
ardeildarinnar um tveggja ára
skeið. Hann segir að starfið hafi
verið skemmtilegt og lærdómsríkt
enda hafi mikil endurskipulagning
og breytingar staðið yfir innan
Sambandsins á þessum tíma. En
getur hann sagt lesendum hvers
vegna Sambandið, stærsta fyrir-
tæki landsins, lenti í rekstrarerfið-
leikum og var að lokum gert upp?
„Þegar ég hóf störf þar árið 1986
var ekki farið að halla undan fæti
hjá SÍS svo heitið gæti. Margar
rekstareiningar þess voru mjög góð-
ar en ég fann fljótlega að innviðir
Sambandsins sjálfs voru ekki nógu
traustir. Eigendurnir voru ekki
nógu samstíga í því að gæta hlutar
síns og hlúa að honum. Fyrirtækið
var ekkert annað en bandalag kaup-
félaga og í krafti stærðarinnar var
hægt að ná fram mikilli hagræð-
ingu. Hins vegar ágerðist það smám
saman að kaupfélög „héldu fram
hjá“ SIS og versluðu annars staðar
þegar þeim þótti henta og þegar
frá leið veikti það Sambandið og
kaupfélögin sjálf. Stærðin var
styrkur SÍS en einnig veikleiki því
að það varð fljótlega að bákni þeg-
ar samstaða eigendanna minnkaði
og sundurþykkja kom upp á milli
þeirra.
Því miður lagði Sambandið líka
út í ýmsar fjárfestingar, stórar og
smáar, sem skiluðu ekki arði. Það
gekk á verðbólguáratugunum þegar
lánsfé var niðurgreitt en varð drag-
bítur á starfsemina þegar sá tími
kom aðgreiða varð fjármagnið dýru
verði. Eg tel að það hefði átt að
skipta Sambandinu miklu fyrr upp
í sjálfstæð hlutafélög en raun varð
á, því að margar einingarnar voru
og eru mjög arðbær. Það er gaman
að sjá hvernig sumar gamlar eining-
ar SÍS, eins og t.d. íslenskar sjávar-
afurðir hf., blómstra með breyttu
rekstrarformi og stjórnunarhátt-
um.“
Jafet hætti hjá Sambandinu árið
1986 og tók þátt í stofnun Þróunar-
félagsins og þar vann hann í tvö
ár. A sama tíma var hann einnig
stjórnarformaður og hluthafi í fyrir-
tækinu Gróco. Þróunarfélaginu var
ætlað að lána fé til arðvænlegra
fyrirtækja í áhætturekstri og stuðla
að nýsköpun í víðum skilningi. Ja-
fet segir ánægjulegt að fylgjast
með því hve vel hafí ræst úr félag-
inu enda sé það nú orðið að öflugum
aðila á hlutabréfamarkaðnum.
Kastað í djúpu laugina
Árið 1988 sneri Jafet sér að
bankarekstri þegar honum var boð-
in staða útibússtjóra í Lækjargötu-
útibúi Iðnaðarbankans. ___________
Jafet segir að það hafi
verið mjög krefjandi fyrir
sig að fara með þessum
hætti til einkageirans og
hefja störf í þessu
stærsta útibúi Iðnaðar-
bankans eftir að hafa unnið hjá rík-
inu, Sambandinu og Þróunarfélag-
inu. Hann líkir því við að hafa ver-
ið kastað út í djúpu laugina.
„Þegar ég byijaði í bankanum
var langt góðæri á enda og erfið-
leikatímabil að taka við í íslensku
atvinnulífi. Það hafði mikla rekstr-
arerfiðleika í för með sér fyrir mörg
íslensk fyrirtæki. Þessar þrenging-
ar höfðu það í för með sér að mörg
fyrirtæki þurftu að draga saman.
Við slíkar aðstæður reynir mikið á
bankana og þar var Iðnaðarbankinn
engin undantekning. Fjölmörg fyr-
Lít fyrst og
f remst á mig
sem banka-
mann
Jafet á þó einnig margar góðar
minningar úr bankanum og segir
að það, sem standi upp úr, sé banka-
sameiningin mikla um áramótin
1990-91 þegar íslandsbanki hf.
varð til með sameiningu Iðnaðar-
bankans, Verzlunarbankans, Al-
þýðubankans _og Útvegsbankans.
Aðalútibúi Útvegsbankans við
Austurstræti var lokað og flutt í
Lækjargötuútibúið. Það kom í hlut
Jafets og Reynis Jónassonar að sjá
um sameininguna og stýra útibúinu
fyrstu árin. Hann segir að þetta
hafa verið gífurlega stórt verkefni
og það hafi krafíst mikillar þolin-
mæði.
Við sameininguna varð Lækjar-
götuútibúið eitt stærsta útibú lands-
ins með um fimm þúsund fyrirtæki
og einstaklinga í viðskiptum og um
átta milljarða í útlánum. Mörg stór-
fyrirtæki voru í viðskiptum við úti-
búið, meðal annars Skífan sem Jón
Olafsson á og stýrir. Um mitt ár
1994 kom hann að máli við Jafet
9g bauð honum stöðu útvarpsstjóra
íslenska útvarpsfélagsins hf. en Jón
var stór hluthafi í fyrirtækinu. Ja-
fet þekkti annan stóran hluthafa,
Sigurjón Sighvatsson, einnig vel en
þeir voru gamlir skólabræður úr
Verzlunarskólanum. Jafet segist
hafa verið hikandi í fyrstu en síðan
ákveðið að slá til og taka starfið
að sér.
Að hrökkva eða stökkva
„Ég kunni mjög vel við mig hjá
íslandsbanka og hafði síður en svo
á pijónunum að færa mig þaðan.
Ég hafði fengið nokkur atvinnutil-
boð áður en hafnað þeim án um-
hugsunar. Mér fannst tilboð Jóns
hins vegar heillandi og þar var kom-
ið spennandi tækifæri til að vikka
sjóndeildarhringinn með því að
kynnast fjölmiðlaheiminum og taka
þátt í hinni öru þróun, sem þar átti
sér stað.“
Jafet gekk til liðs við íslenska
útvarpsfélagið á miklum umbrota-
tímum. Harðvítugar deilur voru um
yfirráðin í fyrirtækinu og hluthaf-
arnir skiptust í tvo hópa, meirihluta
og minnihluta, sem elduðu grátt
silfur saman. Hann segist ekki hafa
gert sér grein fyrir því hve þessar
deilur voru harðvítugar fyrr en
hann fékk að kynnast því sjálfur.
Harðvítugar deilur á Stöð 2
„Ég hóf störf hjá Stöð 2 fullur
af eldmóði og var með margar hug-
myndir í farteskinu um það hvernig
mætti bæta reksturinn. Ég ætlaði
að skipta mér sem minnst af þessum
deilum en raunin varð sú að þær
gegnsýrðu svo fýrirtækið á þessum
tíma að fyrstu mánuðirnir fóru að
stórum hluta að fást við viðfangs-
efni sem tengdust þeim.
Ég gerði mér ekki grein
fyrir því fyrirfram hve
deilumar voru hatramm-
ar og átti erfitt með að
botna í hvað þær snerust
í rauninni um.“
Stærstu verkefni Jafets hjá Stöð
2 fólust í að sjá um fjárfestingar
vegna nýs myndlyklakerfis og end-
urfjármögnun fyrirtækisins. Hann
segir að þarna hafi reynsla sín sem
bankamanns komið sér vel enda um
miklar íjárfestingar að ræða.
Tvímælalaust rúm fyrir nýtt
verðbréfafyrirtæki
Þegar þessi stórverkefni voru í
höfn segir Jafet að ný og breytt
staða hafí verið komin upp hjá ís-
lenska útvarpsfélaginu. Með end-
urfjármögnun stöðvarinnar og nýj-
1
1
!
í
E
I
1
!
I
!
k
I
|
l
1
í
í
(
I