Morgunblaðið - 14.03.1997, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
FÖSTUDAGUR 14. MARZ 1997 25
VÖLUND langar til að byggja brú á milli fortíðar og framtíðar
og gera húsið sitt að miðstöð minninganna en genginu á neðri
hæðinni Iíst illa á þær fyrirætlanir. Pétur Einarsson í hlutverki
Völundar og Kristján Franklín Magnús í hlutverki vegvillts
manns í hinu gríðarmikla húsi hans.
Framtíðin
er völundarhús
Húsið hefur margþætta tákn-
ræna skírskotun í verkinu. Sigurð-
ur segist ekki endilega hafa haft
grísku goðsöguna um völundar-
húsið í huga við samningu verks-
ins þar sem ófreskjan Mínótár
nærðist á mönnum. „Nýlega las
ég bók þar sem framtíðinni er líkt
við völundarhús. Þar segir að við
séum hvorki á beinni línu né að
fara í hring heldur sé framtíðin í
þessu alheimsþorpi okkar eins
konar völundarhús. Hér er átt við
alnetið en svo sem margir hafa
kynnst er ekkert leiðinlegt að vill-
ast þangað inn eins og raunin var
á um völundarhús Grikkja."
„Svo má einnig lita svo á,“
bætir Þórhildur við, „að líf hvers
og eins sé eins og völundarhús og
það er einmitt skilningur Völundar
í leikritinu; maður villist inn í lífið
og ratar svo heldur ekki út.“
Leikhús
og veruleiki
Annað grunnþema í leikritinu
er andstæðan á milli leikhúss og
veruleika sem birtist með ýmsum
hætti í texta verksins en er einnig
dregin fram í uppfærslu þess, svo
sem með því að láta áhorfendur
sitja á sviðinu þar sem þeir verða
óbeint þátttakendur í sýningunni.
Sigurður segir að hann hafi
ekki sagt fyrir um að leikritið
ætti að vera sett upp með þessum
hætti. „Þó var sagt fyrir um að
gera ætti skörp skil á milli lífs og
skáldskapar í sýningunni. Hug-
myndin um þessa skemmtilegu
notkun á sviðinu kom hins vegar
ekki fram fyrr en seinna, það er
að láta áhorfendur sitja á sviðinu,
loka fram í áhorfendasalinn með
eldvarnartjaldinu og nota svo rest-
ina af þessu stóra sviði og hliðar-
svið til að leika á. Við höfum jafn-
vel möguleika á að opna út í veru-
leikann þar sem Hardrock Café
blasir við.“
„Að opna svona út í veruleik-
ann,“ segir Þórhildur, „er einmitt
ágæt áminning um að leikhús er
alltaf leikhús; það er alveg sama
þótt fólk haldi sig vera að leika
einhvern natúralisma - sem kem-
ur raunar nokkuð við sögu í leikrit-
inu - þá er það í leikhúsi. Með
því að opna út í raunveruleikann
erum við minnt óþyrmilega á að
hann er alltaf utan leikhússins,
aldrei inni í því.“
Heiðurinn að frumlegri leik-
mynd sýningarinnar á Steinþór
Sigurðsson. Búninga hannaði Lár-
us Björnsson og lýsing er í höndum
Lárusar Björnssonar. Leikendur
eru Ari Matthíasson, Björn Ingi
Hilmarsson, Guðlaug Elísabet Ól-
afsdóttir, Guðrún Ásmundsdóttir,
Halldóra Geirharðsdóttir, Hanna
María Karlsdóttir, Kristján
Franklín Magnús, Pétur Einars-
son, Sigurður Karlsson, Valgerður
Dan, Þórhallur Gunnarsson og
Þorsteinn Gunnarsson.
unnar sinni tungu. Aðrir heims-
hlutar sem eru stutt á veg komnir
í tölvuvæðingu geyma líka ótelj-
andi tungumál. Framtíðin og alnet-
ið hafa nóg pláss fyrir aðra heima
en hinn vestræna.
„En ekkert gerist að sjálfu sér,“
áréttaði Þorgeir. „Talandi og hugs-
andi tölvur eru engir draumórar.
Þær eru hér við þröskuldinn. Vél-
rænar þýðingar frá einu tungumáli
til annars verða þróaðri og betri
með hverjum deginum sem líður.
Tölvurnar okkar verða að læra og
kunna íslensku."
Hvernig verður íslensk tunga
nothæft verkfæri?
En til þess að mæta þeim þörfum
og kröfum sem tæknin gerir til
tungumála þarf fjármagn. Islenskir
talgervlar eru skammt á veg komn-
ir og í dag vinnur enginn að því
að fullkomna verkið. Námsgagna-
stofnun sem vinnur að gerð fjöl-
breytts námsefnis á tölvutæku
formi fyrir yngstu kynslóðina skort-
ir fé til að framhalda verkefnum
sínum. íslenskir orðabankar og
tölvuorðasöfn sem alnetið hýsir svo
auðveldlega skríða hægt og silalega
úr eggjunum vegna starfsmanna-
fæðar. Heimasíður íslenskrar mál-
stöðvar eru enn sem komið er frem-
ur vanmáttugar. Tæknin er vissu-
!ega fyrir hendi svo þessi tæki og
tól megi verða aðgengileg almenn-
ingi en í framtíðinni er t.a.m. stefnt
að því að Orðabók Háskólans flytji
sig yfir á alnetið. Varnarorð Þor-
geirs, sem talaði útfrá innviðum
tækninnar, rímuðu við orð Ara Páls
Kristinssonar sem talaði fyrir hönd
íslensku málstöðvarinnar, semsagt
útfrá innviðum tungunnar.
Ari Páll sagði að þar eð spámenn
sæju fyrir mikilvægi tungumálsins
í tækni framtíðarinnar yrði að vinna
miklu meira með íslenskuna en gert
hefur verið:
„En enn skortir fullnægjandi
véltæka mállýsingu fyrir íslensku
sem yrði grunnur að tólum sem
leiðrétta málfar, þýða vélrænt og
svo framvegis. Hér eigum við nokk-
uð langt í land og brýnt að fara
að hefjast sem fyrst handa til að
eiga ekki á hættu að missa af lest-
inni.“
Hvort sem framtíðin er þegar
skollin á eða ekki býr kjarni henn-
ar að sjálfsögðu í hjörtum komandi
kynslóða. Ef íslensk tunga á ekki
að enda uppi sem eitthvert IS-mál
sem hvoru tveggja verður erfitt að
þíða og þýða, verðum við að horf-
ast í augu við framtíðina óttalaust
og hafa lokaorð Ara Páls í huga:
„Það verður að efla trú uppvax-
andi kynslóðar á móðurmál sitt,
þannig að fólkið sem ræður ferð-
inni næstu öldina treysti íslensk-
unni og finni að það nær árangri
í lífi og starfi með því að beita
móðurmálinu og viti að einstakl-
ingurinn nær betri tökum á hlutun-
um þegar hann fæst við þá á móð-
urmáli sínu en á erlendu máli, eins
mikilvæg og traust kunnátta í er-
lendum málum er annars."
Morgunblaðið/Ásdís
„EVELYN Glennie er það sem í bókstaflegri merkingu nefnist
snillingur og var leikur hennar eitt allsheijar ævintýri."
Slag-
verks-
snill-
ingur
TÓNLIST
Háskólabíó
SINFÓNÍUTÓNLEIKAR
Flutt voru verk eftir Jón Nordal,
Edward Elgar, James MacMillan og
Áskel Másson. Einleikari: Evelyn
Glennie. Stjórnandi: Jerzy Maksym-
iuk. Fimmtudagurinn 13. mars, 1997.
TÓNLEIKARNIR hófust á
Bjarkamálum eftir Jón Nordal, verki
sem samið var 1956. Verkið er í
raun sinfónía í fjórum samfelldum
þáttum, glæsilegt að gerð og var
flutningur SÍ, undir stjóm Maksym-
iuk, sérlega kraftmikill og hraður.
Verkið vegur salt á milli nútímalegr-
ar samhljómunar og lagferlis, sem
oftlega minnir á íslensk þjóðlög, með
tilvísan til Bjarkamála „Dagur er upp
kominn! Dynja hana fjaðrar" og hin
nútímalega tónskipan, sem vísar til
þess tíma komanda, nútímans. Þetta
frábæra hljómsveitarverk var í heild
mjög vel flutt.
Annað verkið á efnisskránni var
Inngangur og allegro í g-moll, eftir
Elgar, ágætt strengjasveitarverk, er
var vel flutt undir stjórn Maksymiuk.
Aðalviðburður kvöldsins var flutn-
ingur á ensku hljómsveitarverki, er
nefnist Veni, veni Emmanuel (Kom,
kom, Immanúel), eftir fornum ka-
tólskum hymna. Verkið er samið fyr-
ir slagverkseinleik og hljómsveit.
Þetta er krafmikið verk, þar sem
mikið er um „kaotískt tónferli", sem
um síðir greinist nokkuð úr, sérstak-
lega þegar vitnað er í hinn forna
hymna, Veni, veni og lýkur á bjöllu-
híjómi, þar sem allír hljóðfæraleikar-
amir leika á litlar klingibjöllur og
einleikarinn tekur undir á stórar
hengibjöllur, sem minna eiga á
kirkjuklukkur. Niðurlag verksins er
áhrifamikið en það stóra við þetta
verk, var einleikur Evelyn Glennie.
Hún er það sem í bókstaflegri merk-
ingu nefnist snillingur og var leikur
hennar eitt allsheijar ævintýri. Sem
aukalag lék hún einleiksverk fyrir
litla trommu, eftir Áskel Másson, og
þar sýndi hún frábæra tækni og
músíkalskan leik og þarf í raun ekki
fleiri orð um Evelyn Glennie en
SNILLINGUR
Hljómsveitarstjórinn Jerzy
Maksymiuk er frábær stjórnandi og
mótaði t.d. Bjarkamál mjög fallega
og skerpti línur verksins með því að
leika það nokkuð hratt. Þá var flutn-
ingurinn á Elgar nokkuð góður og
þótt kvartettinn í verkinu væri ekki
viðamikill, var flutningur Guðnýjar
Guðmundsdóttur, Grétu Guðnadótt-
ur, Guðmunds Kristmundssonar og
Richards Talkowsky mjög fallegur.
Varðandi skynjun hljóðbylgna er
um margbrotnara fyrirbæri að ræða
en að eyrað eitt sé þar virkt. Hljóð-
bylgjur fara í gegnum allt efni og
því er líkaminn allur virkur móttak-
andi. Væri fróðlegt, ef sérfræðingur
um þessi mál fengist til að tjá sig
um þetta efni, því sannarlega er
merkilegt, að heyrnarskert mann-
eskja skuli geta leikið á hijóðfæri,
hvað þá af þeirri snilld, sem gat að
heyra á tónleikum SÍ í gærkveldi.
Jón Asgeirsson
Nú er guli liturinn orðinn áberandi hjá okkur
því páskarnir eru á næsta leiti. Okkur er sönn
ánægja að bjóða ykkur velkomin í verslun
IKEA þar sem úrvalið af páska-
skrauti hefur aldrei verið meira.
Afgreiðslutími
Mán.-föstud.
Laugardag:
gBBWBWHI LEtejfeii Sunnudag:
10:00-18:30
10:00-17:00
13:00-17:00
fyrir alln snjalla