Morgunblaðið - 15.03.1997, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
LAUGARDAGUR 15. MARZ 1997 35
fullþakkað, sem nutum þessa fram-
taks á árunum fyrir 1930, sem víð-
ast var árið sem bíða varð eftir
með þessa framkvæmd í skólamál-
um. Þetta framtak dugði til þess
að Steinar í Hlíð náði að komast í
barnaskóla árið áður en hann var
fermdur. Ég man ennþá eftir því,
þegar hann á heimleið úr skólanum
var að segja okkur á Hæli frá öllu
því sem hann hafði lært í skólanum
og hve gaman væri að vera þar.
Þarna kom strax í ljós, að Steinar
var einstaklega námfús og prýði-
legur námsmaður. En á þessum
árum var heimskreppan mikla að
skella á, en þó fengu þeir Steinar
og Bjarni bróðir hans, síðar iðn-
skólastjóri á Selfossi að spreyta sig
á því að taka utanskólapróf upp í
þriðja bekk Menntaskólans á Akur-
eyri haustið 1930 og þreyta síðan
gagnfræðapróf vorið eftir. Þeir
reyndust báðir afburða námsmenn,
sérstaklega óvenju skarpir stærð-
fræðingar. Mörgum árum eftir dvöl
þeirra í MA var frá því sagt, að
væru lagðar þungar stærðfræði-
þrautir fyrir þá, í þeirri trú að þeir
gætu ekki leyst þær, þá brosti bara
Bjarni, en Steinar hefði hlegið hátt
yfir því að lögð væri fyrir hann
þraut, sem enginn vandi væri að
leysa.
Þetta var árið 1931, þegar Stein-
ar var 21 árs, og með því lauk
skólagöngu hans, og námi, sem
honum fannst svo létt að fást við
að hlæja mætti að. Við tók hörð
barátta með ijölskyldu hans, að ná
búskapnum upp úr erfiðleikum
kreppuáranna, bæta jörðina til þess
að búið gæti staðið sig betur og
gert ýmislegt mögulegt, sem núna
var ekki framkvæmanlegt, m.a. að
geta farið til náms og fengið að
læra ýmislegt til hlítar, sem ungt
fólk þyrsti eftir að fá að gera, en
væri því flestu alveg fyrirmunað.
Steinar var tæplega meðalmaður
á hæð, ljós yfirlitum, grannvaxinn,
léttur í hreyfingum og var létt um
að vinna öll venjuleg bústörf. Hann
var duglegur ferðamaður og ágæt-
ur fjallmaður, enda munu fáir
Gnúpverjar hafa farið oftar á fjall
eða verið kunnugri í afréttinum.
Hann var einnig hrókur alls fagn-
aðar í fjallferðum og fór síðast á
fjall þegar hann var 82 ára, og
varð þá aftur ungur i annað sinn,
þegar hann var kominn upp úr
byggðinni. Steinar var mjög félags-
lyndur maður og tók ríkan þátt í
starfsemi ungmennafélags sveitar-
innar, varð þar félagi þegar það
var stofnað, var lengi í stjórn þess
og formaður þess í tvö ár og félagi
alveg til æviloka. Steinar var góður
söngmaður, hafði hljómgóða tenór-
rödd og söng lengi í blönduðum
kórum, sem störfuðu hér fyrir og
um miðja öldina. Hann hafði yndi
af að syngja og tók alltaf ríkan
þátt í almennum söng í veislum og
á mannamótum. Þá var hann í
kirkjukór Stóra-Núpssóknar í mörg
ár og hann var einnig í sóknar-
nefnd Stóra-Núpskirkju og vildi
veg kirkjunnar sem mestan. Stein-
ar var kosinn í hreppsnefnd árið
1942 þegar hann var þijátíu og
tveggja ára og var endurkosinn sex
sinnum eða þar til hann var sextug-
ur, en þá sagði hann af sér hrepps-
nefndarstörfum eftir 28 ár. Þessi
langa seta í þessu starfi gefur að
sjálfsögðu til að kynna þær vin-
sældir, sem hann hlaut, vegna
áhuga og dugnaðar í framfaramál-
um sveitarinnar. Á þessu tímabili
tók sveitin ótrúlegum stakkaskipt-
um. Ný íbúðarhús voru reist á
meira en öðrum hveijum bæ, fénað-
arhús reist af grunni á mörgum
bæjum, ræktað land sennilega þre-
faldað, og búum fjölgað um fjórð-
ung. Við þetta bættist að afurðir
búfjárins jukust verulega og nýjar
búgreinar auk þess teknar í notk-
un. Samfara þessu óx atvinna í
sveitinni mikið með virkjunarfram-
kvæmdunum í Búrfelli, og vegna
alls þessa óx velmegun almennings
í sveitinni meira en nokkur hefði
getað látið sig dreyma um.
Félagslegi þátturinn var enginn
eftirbátur í þróuninni. í samgöng-
um náðist sá áfangi, að heita mátti
að bílfært yrði heim á alla bæi
sveitarinnar, rafmagn frá samveit-
um var lagt heim á alla bæi, nýtt
félagsheimili reist í Árnesi, réttim-
ar endurbyggðar og sæluhús og
leitarmannakofar afréttarins end-
urreistir. Að öllum þessum glæsi-
legu framkvæmdum var Steinar
þátttakandi og að minnsta kosti
hvatamaður og sem hreppsnefnd-
armaður og varaoddviti beinlínis
framkvæmdaaðili.
Um 1940 fór heilsa þeirra Páls
og Ragnhildar að bila og búskapur-
inn færðist meira og meira yfir á
bræðuma Lýð og Steinar. Árið
1943 dó Páll Lýðsson, en árið áður
yfirtóku bræðurnir búið sem fé-
lagsbú, en héldu eitt heimili þangað
til í janúar 1949, en þá kvæntist
Steinar Katrínu Árnadóttur frá
Oddgeirshólum, en tveimur árum
síðar byggðu þau nýtt íbúðarhús,
Hlíð II, í sömu bæjarröðinni og
gamla húsið, en aðeins 40 metrum
austar.
í Hlíð óx og dafnaði búskapurinn
hjá félagsbúinu og túnin urðu á
seinni búskaparárunum yfir 80 ha
og áhöfnin milli 40 og 50 mjólkur-
kýr og nærri 200 fjár og auk þess
lítið en kostagott hrossabú. Þau
Steinar og Katrín upplifðu að eiga
mikið barnalán, þó að þau stofnuðu
til hjúskapar á fertugasta aldurs-
ári, en þau voru bæði fædd árið
1910.
Bömin urðu þrjú, Páll, Tryggvi
og Elín Erna. Þau Steinar og Katr-
ín voru samtaka við að skapa ein-
staklega hlýtt og gefandi heimili
öllum sem dvöldu þar eða komu
þar gestkomandi. Þau voru bæði
uppalin á sannkölluðum menning-
arheimilum, þar sem þjóðlegur
fróðleikur og skáldskapur var í
hávegum hafður og menntaþrá var
reynt að fullnægja, og andleg verð-
mæti, þjóðlegur fróðleikur og vís-
nagerð ætíð iðkuð og numin. Þess-
um háttum hafa þau hjón haldið í
heiðri á heimili sínu og hafa bæði
sýnt í rituðu máli ótrúlega hæfni á
þessum menningarsviðum, frú
Katrín á sviði vísnagerðar og frá-
söguþátta, og Steinar könnun á
fombókmenntum, og einnig hefur
hann við og við blandað sér í um-
ræður í dagblöðum um ýmis dæg-
urmál. Þessi þátttaka í iðkun skáld-
skapar og könnun fornbókmennta
fram á háan aldur ber Hlíðarheimil-
inu augljósan vott um óvenjulega
andlega reisn, og nú þegar hús-
bóndinn er hniginn í valinn, þá
hafa margir misst mikið. Ég veit
að börnin og barnabörnin áttu
óvenju kærleiksríkan föður og afa,
þar sem Steinar var, og Katrín
stendur nú ein en ekki óstudd, því
að hennar góðu börn og barnabörn
og fjölmenna fjölskylda munu
styðja hana og hugga eins og þau
mega.
Eins og áður er sagt þá var Hlíð-
arheimilið vinmargt og flestir sem
höfðu dvalið þar lengri eða
skemmri tíma leituðu þangað í frið-
sældina og hina hófstilltu glaðværð
sem þar ríkti. Allt þetta fólk hefur
misst mikið og það hefur sveitin
okkar einnig, því að Steinar hefur
alla ævi unnið sveitinni sinni og
stofnunum hennar og félagsskap,
allt sem hann hefur mátt.
Eins og margir vita þá er Hæll
næsti bær við bæinn í Hlíð og á
milli bæjanna hefur því alltaf verið
mikill samgangur. Þegar Ragnhild-
ur föðursystir mín giftist Páli Lýðs-
syni í Hlíð og fluttist þangað árið
1902 þá varð þessi samgangur
nánari, og þegar við vorum að al-
ast upp Gestsbörnin á Hæli og
börn Ragnhildar í Hlíð, þá var sam-
neyti okkar oft svo gott og náið
að við vorum eins og ein fjöl-
skylda. Þannig er það nú jafnvel
enn, þó að nú séu komin skörð í
hópinn og samfundir hafi nokkuð
stijálast. Fyrir hönd fjölskyldunnar
á Hæli vil ég nú að leiðarlokum
færa Steinari innilegar þakkir fyrir
okkar góðu, skemmtilegu leiki í
æsku og samstarf á fullorðinsárun-
um, og að lokum þakka hans góða
og mannbætandi lífsstarf, sem
bóndi og sveitarstólpi á fæðingar-
jörð sinni Hlíð í Gnúpverjahreppi.
Ég flyt konu hans Katrínu Áma-
dóttur innilegar samúðarkveðjur,
ásamt bömum hans, tengdabörn-
um og barnabörnum og einnig
öldmðum bróður Lýð Pálssyni og
systranum Aldísi og Ragnheiði og
uppeldissysturinni Huldu.
Hjalti Gestsson.
Steinar í Hlíð er allur. Engum
sem til þekkti kom þessi frétt á
óvart, en samt sem áður bregður
manni í brún og minningar um
góðan dreng leita á hugann.
Mig langar í fáum orðum að
minnast á örfáar sem mér finnst
ákveðnast Ieita á við leiðarlok.
Steinar sat í hreppsnefnd Gnúp-
veija um árabil og fyrstu minning-
ar mínar um hann era þegar hann
sat hreppsnefndarfundi í stofunni
hjá Steinþóri frænda mínum og
þáverandi oddvita. Ég tók snemma
eftir, að oft virtist Steinar tæpast
fylgjast með umræðum og ýmist
virtist hálfsofa eða gantaðist við
okkur peyjana á bænum. Svo gat
hann líka verið mjög áberandi og
fylginn sér í öðram málum.
Ég kynntist því svo seinna að
einhveijir mestu mannkostir Stein-
ars vora hversu næmur hann var
á að skilja kjarnann frá hisminu.
Ógleymanlegt er mér hversu
einarða afstöðu hann tók, þegar
ákveðið var fýrir um þrettán árum
að leggja hitaveitu um megnið af
sveitinni. Þetta var umdeilanleg
ákvörðun og þótti ekki sýnt hvern-
ig til tækist, en í huga Steinars
var það aldrei vafamál. Að vísu
bar hann því gjama við, þegar
hann var spurður um áhuga sinn
á málinu, að þetta væra elliglöp.
Mjög var gaman að koma til
þeirra hjóna og reyndar mannbæt-
andi, hin ýmsu mál rædd í þaula
bæði í gamni og alvöra. Steinar
var oft ógleymanlegur á slíkum
stundum. Hann kom alitaf beint
að efninu og skóf ekki utan af
hlutunum ef því var að skipta.
Steinar átti heimili í Hlíð alla
sína tíð og bjó þar góðu búi allt
þar til synir hans tóku við og seinna
Tryggvi einn. Hann vann við búið
meðan kraftar entust og virtist
njóta þess ekki síður heldur en
standa í eigin búskap. Hann var
listasmiður og útsjónarsamur svo
af bar.
Gnúpveijahreppur hefur nú séð
á bak mikilhæfum manni, sem
helgaði sveitinni krafta sína um
áratugaskeið í hinum ýmsu
ábyrgðarstöðum og var með ein-
dæmum viljugur og vinsæll í öllum
félagsmálum.
Lífsgleði hans hélst nánast fram
á hans síðasta dag og hann fylgd-
ist náið með öllu sem honum fannst
máli skipta.
Á góðri stundu heima í Hlíð lét
mætur maður þau orð falla að
Steinar væri vitur maður í orðsins
fyllstu merkingu og rökstuddi
þessa skoðun sína með því hversu
farsæll Steinar hefði verið í mörg-
um erfíðum málum sem hann tókst
á við. Steinar reis upp að bragði
og sagði það allt vera glópalán.
Með þessum orðaskiptum er
Steinari afskaplega vel lýst. Hann
hafði einstaklega skemmtilega
lund, alls ekki skaplaus en fljótur
svo af bar til sátta og stutt í hlátur-
inn.
Ég þakka enn þau miklu og
góðu kynni af þessum hollvini og
mæta manni og votta eftirlifandi
eiginkonu hans, Katrínu, svo og
öðrum aðstandendum mína dýpstu
samúð.
Bjarni Einarsson.
Steinar Pálsson lést á heimili
sínu í Hlíð í Gnúpveijahreppi að-
faranótt laugardagsins 8. mars.
Hann fæddist í Hlíð, ólst þar upp,
ræktaði þar garðinn sinn af mik-
illi einlægni og samviskusemi og
kaus að fara þangað til að kveðja
sína nánustu og deyja, þegar hon-
um var tjáð fyrir nokkrum vikum
að hann ætti skammt eftir ólifað.
Steinar var orðinn 87 ára gam-
all, en þar til fyrir fáum misseram
bar hann fá merki öldranar. Hann
hljóp eins og strákur um brekkurn-
ar í Hlíð og var mikill hugsjóna-
og baráttumaður. íslensk tunga,
leit að höfundi Njálu, umhverfis-
mál, barátta fyrir friði á jörðu og
vímuefnavandi ungmenna vora
meðal þeirra málefna sem hann
og Katrín konan hans lögðu lið,
gjarnan af eldmóði sem fátíður er
meðal þeirra sem era miklu yngri
en þau að árum.
Fyrstu bernskuminningar mínar
eru frá heimsóknum fjölskyldunn-
ar að Hlíð um helgar, æskuheimili
föður míns. Enginn staður á jörð-
inni var fallegri og hvergi var betra
að vera. Það var sama hvort um
var að ræða heimili Lýðs og Guð-
bjargar eða Katrínar og Steinars
eftir að þau reistu sinn bæ. Enda
eru þeir margir sem hafa notið
góðs af þeirri gestrisni sem ríkti á
báðum bæjum og voru heimilin
griðastaður margra, vandalausra
jafnt sem ættmenna.
í nokkur sumur var ég kaupa-
kona hjá Kötu og Steinari. Á
heimilir.u ríkti mikil reglusemi og
vandvirkni í öllu sem gert var utan
húss og innan. Þau hjón fylgdust
líka vel með þjóðmálum, vora fróð-
leiksfús, ljóðelsk og vildu jafnframt
ala upp og fræða þau ungmenni
sem dvöldu hjá þeim. Það er stór
hópur fólks sem hefur hlotið hollt
veganesti frá Hlíðarbændum.
Foreldrar mínir reistu sér
sumarbústað í Hlíð, og hefur fjöl-
skyldan notið þess að fá að eiga
Steinar að sem einstaklega hjálp-
fúsan og glaðlyndan nágranna.
Hann hefur verið mikill aufúsu-
gestur bæði í sumarbústaðnum og
á Selfossi.
Lífshlaup þeirra Kötu og Stein-
ars hefur verið um margt mjög
óvanalegt. Þau giftu sig seint og
eignuðust börn sín eftir að þau
komust bæði á fimmtugsaldur. En
eftir að þau höfðu alið upp eigin
börn og annarra af mikilli natni,
fengu þau góðan tíma til að sinna
öðram áhugamálum. Kata hefur
blómstrað sem listamaður og sýnir
ótrúlega hugkvæmni í að pijóna
og skapa hluti sem eiga rætur í
íslenskri náttúra. Steinar las og
skrifaði, annaðist girðingavinnu og
reykti hangikjötið fyrir fjölskyld-
una fram að leiðarlokum. Þau hafa
átt náin og góð samskipti við böm
sín og barnabörn. Þau hafa verið
einstaklega samhent og sýnt hvort
öðru virðingu. Fólk hefur sóst eft-
ir að eiga samvistir við þau og
hefur farið upptendrað og endur-
nært af þeirra fundi.
Fjölskylda mín kveður Steinar
með söknuði, við eram þakklát
fyrir samfylgdina og hefðum kosið> r
að hafa hana miklu lengri. Katrínu
og afkomendum þeirra sendum við
samúðarkveðjur.
Ragnhildur Bjarnadóttir.
Sumarið 1953 mun ég hafa
komið að Hlíð til minnar fyrstu
sumardvalar á heimili Steinars og
Katrínar móðursystur minnar, þá
7 ára gamall. Sumrin urðu ellefu,
þar af tvö í vesturbænum hjá Guð-
björgu og Lýð, bróður Steinars.
Steinar var góður húsbóndi. Það
var alltaf stutt í glettni og hlátur.
Steinar var vel lesinn og hafði
ákveðnar skoðanir á þjóðmálum,**
sagnaritun og flestu sem viðkemur
lífínu hér í þessum heimi sem og
framþróun lífsins á næsta tilvera-
stigi. Þegar talað er um „vitra
menn“ kemur nafn Steinars alltaf
upp í hugann og mun svo verða
framvegis. Þannig mun ég minnast
Steinars Pálssonar frá Hlíð. Ég
mun sakna þess að heyra ekki oft-
ar „meiningu“ Steinars og sögur
af „útsjónarsömum“ einstakling-
um.
Við Guðrún vottum þér, elsku^
frænka, bömum ykkar, tengda-
bömum og bamabörnum, okkar
dýpstu samúð. _
Olafur Jónsson.
ANNA SIG URBJORG
LÁR USDÓTTIR
+ Anna Sigur-
björg Lárus-
dóttir fæddist á
Vaðli á Barða-
strönd 11. septem-
ber 1914. Hún lést
á heimili sínu í
Reylqavík 3. mars
síðastliðinn.
Útför Önnu fór
fram í kyrrþey að
ósk hinnar látnu.
Hvað varðar þó að verk þín
öll
ei verði metin neins.
Þitt daglegt strið, þín duldu tár?
Hin djúpa þögn fær stillt þau sár,
er blæða mest til meins.
Því, hvað er jarðar lán og laun
hjá Ijósi því, sem skín
í samviskunnar hreinu höll?
Þar himinn geymir tárin öll
og vegur verkin þín.
Hjá blíðri þöp er athvarf allt
og allra bæna lönd.
Hún gefur öllu skírast skart.
í skuggsjá hennar verður bjart
hvert tár frá striðsins strönd.
(Hulda.)
Elsku amma mín, ég þakka þér
fyrir allt sem þú varst mér alla tíð.
Guð geymi þig.
Anna Jenný.
Það dimmdi yfír er við heyrðum að
þú, elsku amrna, varst farin yfír
móðuna miklu. Elsku amma, þetta
verða fátækleg orð því það er svo
margt sem kemur upp f hugann.
Margar góðar minningar bijótast
fram því þú varst okkur svo mikið,
þar sem heimilið ykkar afa var
okkar heimili líka þegar þú bjóst á
Suðurlandsbrautinni.
Þá voram við eins mik-
ið hjá þér og heima hjá
okkur og leituðum við
til ykkar afa með okkar
vandamál alveg einfy»
og þið værað foreldrar
okkar. Og ekki var
síðra að koma til ykkar
eftir að þið fluttust á
Skúlagötuna. Ætíð var
borið fram góðgæti,
era okkur minnisstæð-
astar sykurpönnukök-
urnar þínar. Margar
stundir áttum við sam-
an og röbbuðum um
gamla tímann. Þú sagðir okkur frá
uppvaxtarárum þínum á Barða-
ströndinni og í Svefneyjum. Sagðir
okkur frá Lárusi langafa og Jónínu
langömmu og öllum systkinum þín-
um. Vestfírðir vora svo óralangt í .
burtu í okkar huga. í rödd þinrí"*
mátti heyra hve mikið þú saknaðir
Barðastrandarinnar, æskuheimilis-
ins og stóra systkinahópsins. Aldrei
varð úr því að þú færir aftur að
sjá Barðaströndina eins og þú ráð-
gerðir í lifanda lífí. Nú getur þú
ferðast um og vitum við að þú kem-
ur til með að fara þangað í þínu
nýja tilvistarlífi. Elsku vina, með
þessum fátæklegu línum þökkum
við systkinin þær samverastundir
sem þú gafst okkur. Guð styrki
böm þín og alla vini í sorg sinni.
Guð geymi þig, elsku amma.
Heiðar Magnús Vilhjálmsson,
Huldar Einar Vilhjálmsson,
Hólmbjörg Ólöf Vilþjálmsdóttir.
Vegna mistaka í vinnslu birt-
ust þessar greinar ekki með
öðrum greinum um Önnu Sigur-
björgu Lárusdóttur í föstudags-
blaði. Hlutaðeigandi eru beðnir~
velvirðingar á mistökunum.