Morgunblaðið - 19.04.1997, Qupperneq 6

6 LAUGARDAGUR 19. APRÍL 1997
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Handrítín eru akkeri sam-
band Islands og Danmerkur
Síðasta handrítasendingin var borín um borð í
Vædderen í gær. Sigrún Davíðsdóttir fylgdist
með og rekur umsvif Árnasafns eftir að rúmur
helmingur handritanna hefur verið sendur heim.
FIMMTAN sjóliðar
báru í gær jafnmarga
kassa með síðustu
handritasendingunni
úr Árnasafni um borð
í danska strandgæslu-
skipið Vædderen, en
tvö allra síðustu hand-
ritin verða svo afhent
íslendingum 19. júní til
að hnýta endahnútinn
á afhendingu íslenskra
handrita úr dönskum
söfnum. í Árnasafni
eru þó ekki allar hillur
tómar, því 1356 hand-
rit og handritabrot
verða eftir, meðan Is-
lendingar hafa fengið
það sem samið var um
sem þeirra hlut 1961. Jón heitinn
Helgason, prófessor og forstöðu-
maður Árnasafns, sagði á sínum
tíma að hann gleddist yfir að hand-
ritin færu aftur til íslands, þó að
sem starfsmaður Árnasafns sakn-
aði hann þessara gömlu vina sinna
þaðan. Bæði á Konunglega bóka-
safninu og í Árnasafni ríkir einlæg
gleði fyrir hönd íslendinga en óhjá-
kvæmilega er gripanna saknað.
Danskir fjölmiðlar hafa gert skilun-
um góð skil og meðal annars var
50 mínútna þáttur um handritamál-
ið í danska útvarpinu í gær.
Hið liðna er liðið
Hátíðleikinn var hvergi sparaður
um borð í Vædderen, þar sem Kai
Rasch Larsen kapteinn stjómaði
móttöku handritanna, þegar lög-
reglubíll með kössunum
fimmtán renndi upp að
hlið skipsins klukkan
16 í gær. Fimmtán sjó-
liðar, bæði piltar og
stúlkur, tóku svo hver
við sínum kassa, sem
Peter Springborg, for-
stöðumaður Árnastofn-
unar, afhenti þeim.
Hátíðleikinn var þó
ekki meiri en svo að
kapteininn kallaði til
þeirra með glettnisbrag
að þau skyldu gæta
þess að hnjóta ekki í
tröppunum.
I samtali við Morg-
unblaðið sagðist Lars-
en kapteinn gleðjast
yfir þessu skemmtilega verkefni,
þar sem Vædderen hefði afhent tvö
fyrstu handritin 1971 og svo
skemmtilega hefði viljað til að skip-
ið var einnig statt í Reykjavík í
fyrra þegar þess var minnst að 25
ár voru liðin frá afhendingu fyrstu
handritanna. Og kapteinninn tók
afhendinguna sannarlega föstum
tökum því séð var til þess að smíð-
aðir væru fimmtán trékassar af
sömu stærð og handritapakkarnir.
í viðurvist gesta frá Ámastofnun
og Konunglega bókasafninu voru
pakkarnir síðan settir í trékassana,
þeir innsiglaðir og síðan eru þeir
bundnir niður í gluggalausum klefa,
þar sem hvorki er ofn né vatnsrör.
„Við höfum hugsað fyrir öllu,“ full-
yrti kapteinninn hressilega. Klefan-
um verður síðan læst og kapteinn-
Morgunblaðið/Sigrún
Davíðsdóttir
PETER Springborg
Morgunblaðið/Pofoto/Sören Jensen
DANSKIR lögreglumenn færðu dönsku sjóliðunum af Vædderen
hinn dýrmæta farm þeirra - 15 pakka af íslenskum handritum.
inn fullvissaði gesti um að lyklinum
kæmi hann fyrir á öruggum stað,
því klefinn verður ekki opnaður
fyrr en lagt verður að í Reykjavík
6. maí kl. 17. Með skipinu til ís-
lands siglir Tina Johannsen forvörð-
ur sem hefur pakkað handritunum
og séð um sendingu þeirra í vetur.
Einn af beim sem var við skips-
hlið á Amalíukæjanum var Erland
Kolding Nielsen, bókavörður Kon-
unglega bókasafnsins, en það var
þar, sem flaggað var í hálfa stöng,
þegar Konungsbók Eddukvæða og
Flateyjarbók voru borin þaðan út
1971. Kolding Nielsen sagðist fyrir
hönd stofnunar sinnar vera glaður
yfir málalyktum. Allar þær ákvarð-
anir, sem vakið hefðu svo sterkar
tilfinningar á sínum tíma heyrðu
sögunni til. íslendingar hefðu búið
glæsilega að handritunum og
ánægjulegt að þar væri einnig risin
Þjóðarbókhlaða. Sjálfur deildi hann
ekki skoðunum forvera sinna á
safninu. Hið liðna væri liðið.
Handritin aðeins snert
með hönskum
í heimsókn á Árnastofnun fyrr í
vikunni var starfsfólkið að leggja
síðustu hönd á frágang sendingar-
innar. Mette Jakobsen forvörður var
að laga gamalt bókband. Það er af
handriti, sem sett var í nýtt og
hentugra band, en auðvitað er því
gamla ekki fargað. Mette Jakobsen
hefur unnið við handritaviðgerðir
frá því Konungsbók og Flateyjarbók
voru lagaðar fyrir sendinguna fyrir
26 árum. Hún mun að öllum líkind-
um starfa áfram við handritavið-
gerðarstofu safnsins, enda nóg verk
framundan, því hingað til hefur
aðaláherslan verið lögð á að gera
við handrit, sem afhent voru en nú
er hægt að fara að sinna hinum
hluta safnsins og einnig verðmætu
handritaljósmyndasafni.
Hér áður fyrr tíðkaðist að lesa
og mynda handrit við útfjólublátt
ljós, þar til það rann upp fyrir mönn-
Fátækt o g
dæturnar fimm
LEIKUST
Þjóölcikhúsiö
FIÐLARINN Á ÞAKINU
Höfundur tónlistar: Jerry Bock. Höf-
undur leiktexta Joseph Stein sem
byggði á sögtun Sholem Aleikhem
(Shalom Rabinovitz). Höfundur söng-
texta: Sheldon Hamick. Þýðandi:
Þórarinn Hjartarson. Leikstjóri: Kol-
brún Halldórsdóttir. Útsetning tón-
listar og hljómsveitarstjóm: Jóhann
G. Jóhannsson. Hljóðstjóm: Sveinn
Kjartansson. Leikmynd og búningar:
Siguijón Jóhannsson. Lýsing: Páll
Ragnarsson. Dansahöfundur: Auður
Bjamadóttir. Tónlistarflutningun
Bryndis Pálsdóttir/Zbigniew Dubik,
Jóhann G. Jóhannsson, Nora
Komblueh/Richard Talkowsky, Ósk-
ar Ingólfsson, Pétur Grétarsson og
Richard Kom. Leikaran Anna Krist-
ín Aragrímsson, Arnar Jónsson,
Aníta Briem, Alfrún Helga Ömólfs-
dóttir, Bergur Þór Ingólfsson, Edda
Heiðrún Bachmann, Gylfi Þ. Gísla-
son, Hany Hadaya, Hjálmar Hjálm-
arsson, Hjálmar Sverrisson, Jóhann
G. Jóhannsson, Jóhann Sigurðarson,
Magnús Ragnarsson, Margrét Guð-
mundsdóttir, Ólafía Hrönn Jónsdótt-
ir, Ragnheiður Steindórsdóttir, Sig-
ríður Þorvaldsdóttir, Sigrún Edda
Bjömsdóttir, Sigurður Sigiujóns-
son, Stefán Jónsson, Steinunn Ólína
Þorsteinsdóttir, Sveinn Þór Geirs-
son, Valur Freyr Einarsson, Vigdís
Gunnarsdóttir, Þröstur Leó Gunn-
arsson og Öra Amason.
Föstudagur 18. apríl.
í SÖGUM Sholem Aleikhem er
Tevye mjólkurpóstur nokkurs konar
blanda af Ragnari Reykás og Bjarti
í Sumarhúsum sem telur guð sér-
stakan málvin sinn. Sögur af honum
eru í formi sendibréfa frá Tevye stíl-
aðra á höfundinn. Höfundur leik-
textans, Joseph Stein, notaði auk
þessara „bréfa“ aðrar persónur úr
sagnaheimi Aleikhems og Jerry
Bock samdi tónlistina í stíl við hefð-
bundna jiddíska kietsmermúsík og
rússnesk þjóðlög þó auðvitað svífí
Broadway-andinn yfir vötnunum.
Myndrænar umbúðir verksins
hafa gjarnan verið í anda Marc
Chagalls og svo er um uppfærsluna
sem hér er til umfjöilunar. Hann
málaði nokkrar myndir af skrautlega
búnum fiðlurum sem svífa yfír þorp-
inu og virðast rétt tylla fótunum á
þökin. Sjarma verksins má samt enn
að mestu leyti rekja til hinna undir-
furðulegu sagna Aleikhem sem rakti
raunir aðalpersónunnar við að koma
út dætrunum fimm.
Fiðlarinn á þakinu er á vissan
hátt óvenjulegur söngleikur. Hér er
tónlistin flutt af sex manna kletsm-
er-hljómsveit sem endurspeglar anda
verksins og er tónlistarflutningur og
hljóðstjórn í alla staði vel heppnuð.
Hliðartjöldin eru ævintýralegt mor
kúbískra húsþaka í anda Chagalls
og en leikmunir færðir inn og út af
sviðinu eftir þörfum svo sem til að
undirstrika þá staðreynd að gyðing-
arnir í verkinu gætu þurft að taka
sig upp á hverri stundu til að leita
nýrra heimkynna. Ljósin eru nýtt til
hins ýtrasta til að afmarka og fylla
upp í og oft af mikilli hugkvæmni.
Eiguleg leikskrá er í sama stíi.
Áherslur Kolbrúnar Halldórsdótt-
ur eru á leikræna möguleika verks-
ins þó nóg sé um dansatriði, sem
eru smekklega útfærð af Auði
Bjarnadóttur. Lögð er áhersla á að
koma merkingu textans til skila og
þeim harmræna tón sem óneitanlega
hlýtur að snerta vitund áhorfandans
þegar íjallað er um heim sem er í
verkinu í upplausn en var svo á end-
anum þurrkaður út í einu vetfangi
tæpum ijörutíu árum síðar. Þessi
áhersla á dramað gefur nýja sýn á
verkið en gerir það ekki að minna
sjónarspili en í uppfærslunni fyrir
tæpum þrjátíu árum.
Að setja út á sviðsetningu sem
RENAULT CLIO til sölu
Til sölu er rauður Renault Clio RN árgerð 1991. Ekinn aðeins 40.652 km og
skoðaður ‘97. Reyklaus frúarbíil, mjög vel með farinn. Aðeins staðgreiðsla kemur
til greina. Upplýsingar í síma 551 5621 e.h.
um að ljósið er óhollt bæði handrit-
um og mönnum. En á útfjólubláu
myndunum má í mörgum tilfellum
sjá meira en annars er hægt og því
eru myndirnar merk heimild. Á
safninu er reynt að nota sjálf hand-
ritin eins lítið og hægt er og ef þau
eru snert er það gert með hönskum.
Mette Jakobsen segir handritavið-■
gerðirnar endast 30-50 ár og reynt
sé að ganga þannig frá þeim að
auðvelt sé að nota þau, en ekki
reynt að endurgera frágang þeirra.
Það hafa verið mörg handtökin
í kringum sendingarnar og með
Mette Jakobsen var Anne Mette
Hansen, sem hefur haft umsjón
með skráningu alls, sem snertir við-
gerðirnar og einnig hefur hún fylgst
með frágangi sendinganna.
Handritin á alnetið
En handritamálið leiddi ekki að-
eins af sér handritaskil til íslend-
inga, heldur einnig að nú er starfað
að íslenskum handritarannsóknum
bæði í Kaupmannahöfn og í Reykja-
vík. Þetta er Peter Springborg, for-
stöðumanni Árnasafns, efst í huga
nú þegar síðasta sendingin er á leið
til Islands. Hann bendir einnig á
að samskiptin vegna handritanna
styrki samskipti landanna og sé í
raun akkeri í sambandi þeirra. Sú
starfsemi sem fari fram á báðum
stofnunum sé einnig í samræmi við
vilja Árna Magnússonar eins og
hann komi fram í erfðaskrá hans.
íslenskir fræðimenn nýta sér dyggi-
lega aðstöðuna í Kaupmannahöfn
og alltaf eru einhveijir íslenskir
gestir við safnið að sögn Peters
Springborgs. Einnig sé ánægjulegt
að sjá hve athygli margra yngri
fræðimanna beinist nú að 17.-19.
aldar sögu og í þeim rannsóknum
sé mikið um að vera.
Samstarf er á milli stofnananna
tveggja og væntanlega verður
næsta stóra verkefni að koma hand-
ritunum á stafrænt form og gera
það aðgengilegt á alnetinu. Um leið
munu möguleikarnir á nýtingu
safnsins hefjast í æðra veldi. Og
þar sem líf og starf Árna karlsins
snerist um að efla þekkingu og
fræðastarf tengt handritunum hefði
honum örugglega hugnast það vel
að opna safnið fyrir heimsbyggð-
inni.
er jafnsterk sem heild og raun ber
vitni yrði sparðatíningur. Hið eina
sem erfitt er að sætta sig við er lít-
ill sjáanlegur aldursmunur mæðgn-
anna Goldu og Tzeitel. Þessi tæpa
meðganga sem skilur leikkonurnar
í aldri er of áberandi, sérstaklega
þar sem Edda Heiðrún er ung og
glæsileg Golda.
Jóhann Sigurðarson er stjarna sýn-
ingarinnar og er jafnvígur á söng,
leik og dans. Tevye er erfítt jafnhliða
hlutverk en Jóhann tekst allur á loft
í túlkun sinni sem er í einu orði sagt
frábær. Edda er sköruleg Golda sem
tekst að sýna nýjar hliðar á persón-
unni. Sigrún Edda Björnsdóttir er
hin raunamædda elsta dóttir en
mætti vera hýrari á svip þegar allt
leikur í lyndi. Steinunn Olína náði
nýjum hæðum í söng og túlkun, veru-
lega vel gert hjá henni, og Vigdísi
Gunnarsdóttur tókst vel að miðla
örvæntingu Khövu. Álfrún Helga og
Anita léku af fagmennsku hlutverk
yngstu systranna. Bergur Þór gerði
skraddaranum betri skil en ég hef
áður upplifað og tókst að komast hjá
þeim afkáraskap sem virðist fylgja
hlutverkinu, Valur Freyr og Jóhann
voru hins vegar hálflitlausir kavalérar
sem ótrúlegt er að þeim systrum
hefði litist á. Arnar Jónsson sýndi
ísmeygilega gamantakta sem slátr-
arinn einmana og Sigurður Sigur-
jónsson var yndislegur sem hinn
hrumi rabbíni. Margrét Guðmunds-
dóttir lék Yentu nokkuð stórt en
ásættanlega.
Það er því ástæða til að hvetja
áhorfendur til að sjá þetta sjónar-
spil þar sem allt er af hæsta gæða-
flokki: leikur, dans, búningar, leik-
tjöld og söngur. Leikstjóranum hefur
tekist að laga verkið að nýjum að-
stæðum og draga fram nýjar og
skemmtilegar hliðar.
Sveinn Haraldsson