Morgunblaðið - 14.05.1997, Blaðsíða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 14. MAÍ 1997
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Mér er
dauðans
alvara
Mannleg fegurð er ekki lengur eðlileg og
sjálfsprottin. ímynd hennar hefur verið gerð að
stöðluðum söiuvarningi, stóriðnaði í hagkerfi
sem kennir sig við velmegun. í þessu umhverfi
kann einstaklingurinn ekki að vera hann sjálf-
ur. Þetta er viðfangsefni Önnu Líndal sem sýn-
ir verk sín í galleríinu í Ingólfsstræti 8. Hildur
Einarsdóttir ræddi við listakonuna um
verkið sem hún kallar „HMi úr Lífi“.
Morgunblaðið/RAX.
„ÞAÐ er búið að staðla ákveðið fegrunarferli, “ segir Anna
Líndal myndlistarkona.
Eg bytjaði að vinna að þessu
verki fyrir rúmu ári, þá var
ég að taka þátt í samsýn-
ingu í Belfast á Norður-írlandi.
Hluti af sýningunni voru gerningar
og las ég upp úr grein í tímaritinu
Cosmopolitan þat' sem lagt hafði
verið fyrir konur krossapróf til að
mæla vonir þeirra og þrár. Ég les
sjaldan kvennablöð þannig að
þarna opnaðist fyrir mér furðuieg-
ur heimur sem hefur verið afar
fróðlegt að skoða,“ segir Anna
Líndal myndlistarmaður sem sýnir
afraksturinn af pælingum sínum í
gallerínu Ingólfsstræti 8. Verkið
er samansett úr 36 ljósmyndum,
þar sem Anna fer sjálf í gegnum
öll stig fegrunarferilsins, and-
litssnyrtingu, hand- og fótsnyrt-
ingu, hárgreiðslu og förðun. Ljós-
myndarinn Helgi Braga festi
gjörninginn á filmu.
Anna tekur fram í upphafi sam-
tals okkar að hún sé ekki með
þessu verki að fordæma eða ráð-
ast gegn þeim sem leggja stund á
fegrunariðnaðinn. „Að hyggja að
ytra útliti; klæðnaði og snyrtingu
er manninum að einhveiju leyti
eðlislægt," segir hún. „En það er
munur á því að vera gerandi eða
þolandi. Hægt er að gera sama
hlutinn með gjöróiíku hugarfari.
Það sem ég er að benda á er að
búið er að staðla ákveðið fegrunar-
ferli sem ég hef verið að velta fyr-
ir mér hvort snúist ekki meira um
hagvöxt en konur. Það skiptir í
rauninni ekki máli hvort verið er
að tala um konur eða karla í þessu
samhengi. Við erum öll mismun-
andi markhópar í þessu síðkapital-
íska neyslusamfélagi. Þegar svo
er komið að konur geta ekki farið
út úr húsi án þess að hafa farðað
sig og málað eru þessir hlutir þá
ekki komnir út í öfgar og konurn-
ar orðnar fórnarlömb, spyr hún
þar sem hún situr í tröppum gall-
erísins á berum steininum. Sjálf
er hún óförðuð, þannig að eðlilegur
litarháttur hennar fær að njóta
sín. Augnaumgjörðin er ómenguð
af skuggum og blýantsstrikum.
Kannski leynist þó örlítill litur á
augnhárum og á vörum.
Anna heldur áfram að ræða um
fegurðarímyndina, segir að ein-
hvers konar stöðluð fegurð hafi
alltaf fylgt manninum en að nú-
tíma velmegun fylgi oft mikil ófull-
nægja og firring og það sé stund-
um eins og raunveruleikinn sé svo
óhöndlanlegur. „Hvað er að vera
bara þú sjálfur, spyr hún svo um
leið og hún snýr sér snöggt að
viðmælanda sínum eins og hún
ætlist til að hann svari.
Ifyrri verkum hefur Anna unnið
út frá svipuðum forsendum
þar sem hún bregður sér í
hlutverk mannfræðingsins sem
skoðar og skilgreinir athafnir fólks
og ályktar út frá þeim. Hún hefur
einkum beint sjónum að umönnun-
arstörfunum og verið upptekin af
að skoða hvernig venjur og siðir
stjórna gjörðum okkar. „Innan
veggja heimilisins eru svo mörg
störf sem eru nánast eins og ósýni-
leg en eru samt algjört lykilatriði
og við byggjum lífsgrundvöll okkar
á. Þar eð þessi störf eru ekki hluti
af hagkerfinu þykja þau ekkert
merkileg. Ef hægt væri að skatt-
leggja ástúð þá liti málið öðruvísi
út,“ segir hún.
Sjálf er Anna tveggja barna
móðir og segist hafa farið að hugsa
um þessa hiuti þegar hún lá á
sæng. Hún bosir örlítið þegar hún
notar orðatiltækið, að liggja á
sæng, eins og henni þyki það
hljóma skringilega. „Venjur og
hefðir sem höfðu hingað til ekki
skipt mig neinu máli fóru þá allt í
einu að stjórna mínu lífi. Það þykir
til dæmis eðlilegt að konur ýti starfi
sínu til hliðar þrátt fyrir margra
ára langskólanám þegar börnin
koma í heiminn. En jafn óeðlilegt
að karlar taki sér hlé frá starfi
meðan börnin eru að stækka. Það
var á þessu tímabili sem ég bytjaði
á ddhússkúlptúrunum," segir hún.
„Ég bjó til þraut, hvemig er hægt
að búa til skúlptúr án þess að fara
út úr húsinu? Við gerð skúlptúr-
anna nýtti ég mér það sem ég hafði
í kringum mig. Síðan hefur þessi
vinna verið að þróast."
Árið 1994 setti Anna upp sýn-
ingu í Nýlistasafninu sem kallað-
ist, Konan sem viðgerðarmaður.
Þar hékk tvinni í öllum regnbogans
litum með tvinakefli á endanum í
röðum á veggjum gallerísins.
Minnisstæð er myndin af konunni
með rauðmynstruðu svuntuna sem
heldur á kaffibolla í annarri hend-
inni en kaffikönnu í hinni sem hún
hellir látlaust úr svo flóir yfir
barma bollans. Sú mynd var hluti
af sýningu hennar á Sjónarhóli
árið 1996 sem hún kallaði Kort-
lagning hversdagsiífsins.
„Ég upplifi mig ekki sem bitra
konu sem finnst búið að traðka á
sér í gegnum tíðnina," segir hún
eins og til að leiðrétta misskilning.
„Þvert á móti finnst mér það sem
ég er að gera spennandi. Taka hið
óhlutbundna og gera það sýnilegt.
Skoða hvað liggur á bak við ein-
faldar athafnir, það er oft svo að
maður sér ekki það sem er næst
manni,“ bætir hún við.
Anna Líndal er kona með fjöl-
breytta lífsreynslu. Hún
er fædd og uppalin í sveit
á Lækjarmóti í Víðidal í Vestur-
Húnavatnssýslu. Eina vetrarvertíð
var hún á netabáti frá Tálkna-
firði. Anna er lærður kjólameistari
frá Iðnskólanum í Reykjavík. Var
yfirmaður saumastofu Leikfélags
Reykjavíkur í nokkur ár. Upphaf-
lega langaði hana til að læra leik-
myndagerð en þar eð hún gat ekki
lært hana hér á landi fór hún í
Myndlista- og handíðaskólann í
grafík, en bætti við sig einu ári í
nýlistadeildinni. Þaðan fór hún til
London. Leigði sér vinnustofu í
eitt ár til að finna út hvort það
hentaði henni að vinna ein að list
sinni. Hún sótti um inngöngu í
hinn þekkta listaskóla Slade Scho-
ol of Fine Art í London og hélt
þar áfram að læra grafík og bjó í
London í fjögur ár. Lokaverkefnið
við Slade var byggt á blandaðri
tækni, þar sem hún var að velta
fyrir sér gerð jarðlaganna og þá
ekki síst hvað felst í menningunni
ofan á. „Það var þá sem ég byrj-
aði á þessu ferli að skoða og skil-
greina athafnir fólks,“ segir hún.
„Ég hef sem betur fer haft nóg
að gera í myndlistinni síðan ég
lauk námi. Ég hef haldið sýningar
bæði hér og víða erlendis. Það er
mikilvægt að að hafa nóg af verk-
efnum til að geta þróað hugmynd-
irnar áfram. Framundan eru
skemmtileg verkefni. Ég stefni að
því að vera uppi á Vatnajökli í
tvær vikur í júní en í júlí er ég
að undirbúa „projekt" með sex
myndlistarmönnum, norskum og
íslenskum. Síðan ætlum við fjöl-
skyldan að búa í Englandi í nokkra
mánuði. Þá ætla ég að nota tæki-
færið og gera eitthvað af því sem
ég kom aldrei í verk meðan ég var
þar í námi. í október tek ég svo
þátt í alþjóðlegum myndlistarbi-
ennal í Istanbul þannig að það er
margt spennandi framundan."
Leikið tveim skjöldum
KVTKMYNPIR
Bíóborgin,
Kringlubíó
DONNIE BRASCO ★ ★ ★
Leikstjóri Mike Newill. Handritshöf-
undar Joseph D. Pistone og Richard
Woodley. Kvikmyndatökustjóri Pete
Sova. Tónlist Patrick Doyle. Aðal-
leikendur AI Pacino, Johnny Depp,
Michael Madsen, Bruno Kirby, James
Russo, Anne Heche, Robert Miano.
120 mín. Bandarisk. TriStar 1997.
NÝJASTA myndin um eilífa bar-
áttu lögreglunnar við mafíuna er
byggð á endurminningum Josephs
nokkurs Pistone, alríkislögreglu-
manns sem vann það sér til frægðar
að smygla sér inn í raðir mafíósa
undir lok áttunda áratugarins. Hann
gerði usla í herbúðum glæpamanna
í New York, Brookiyn og Flórída, kom
tugum þeirra undir lás og slá og hef-
ur farið huldu höfði síðan. Donnie
Brasco er dulnefni hans sem flugu-
manns FBI en sá sem leikur hann
er Johnny Depp, og er vissulega
ánægjulegt að sjá þennan athyglis-
verða leikara í nokkurnveginn „nor-
mal“ hlutverki. Mynduin hefst á því
er Brasco tekst að smygla sér inní
mafíugengi í Brooklyn með því að slá
sig til riddara í augum Lefty (A1
Pacino), eins lykilmanna í genginu -
en hefur þó ekki tekist að komast til
æðstu metorða. Brasco gengur vel
að leika tveim skjöldum á meðal bóf-
anna en starfið tekur sinn toll í einka-
lífínu, samband hans við dætumar
og eiginkonuna Maggie (Anne Heche)
hangir á bláþræði. Samtímis skapast
sterkt vináttusamband milli hans og
Leftys, sem getur þó ekki endað nema
á einn veg.
Það er óvenju mikið í gangi hjá
áhorfandanum undir Donnie Brasco.
Bæði er hún það spennandi að helst
má líkja við að maður sitji á púður-
tunnu í miðju eldhafí út sýninguna
og þá er persónusköpunin óvenju heil-
steypt. Það geislar af vinátta Leftys
og Brasco sökum afburða túlkunar
Pacinos og Depps á vel skrifuðum
hlutverkum. Því er einnig sérlega vel
lýst hvernig persóna lögreglumanns-
ins sogast inn í atburðarás glæpa-
gengisins uns maður sér nánast eng-
an mun á löggunni og bófunum,
hvernig hann fær æ meiri skömm á
uppljóstrarahlutverkinu en laðast
jafnframt æ meir að sérstæðu dreng-
lyndi og hollustu mafíósans Leftys.
Það var sannarlega kominn tími
til að Depp færi að endurskoða hlut-
verkavalið, hann var nánast orðinn
fastur í túlkun á hverri jaðarpersón-
unni og viðundrinu á fætur öðru.
Slíkar rullur lágu vel fyrir honum
sökum útlitsins og tjáningarríks
leikstíls, en hann sannar það hér (og
reyndar líka f Nick of Time) að
honum eru allir vegir færir. Annar
stórleikari sýnir hér einnig sínar
bestu hliðar. A1 Pacino skilur ofleik-
inn eftir heima og hefur sjaldan ver-
ið betri en mafíusnattarinn Lefty,
tjáning hans í lokaatriðinu, þegar
hann veit hvað bíður, er eitt það
besta sem Pacino hefur gert á löng-
um ferli, yfirþyrmandi sterkt í hljóð-
látum einfaldleik. Tónlist, taka og
klipping, allt óaðfinnanlegt. Kunnir
skapgerðarleikarar krydda minni
hlutverkin, þeirra bestur er Robert
Miano, sem skapar einkar ógeðfellt
afstyrmi sem er mafíuforinginn
Sonny Red. Anne Heche er trúverðug
sem hin afskipta eiginkona Pisto-
nes/Brascos, en Heche er rísandi
stjarna og á framtíðina fyrir sér í
Hollywood ef persónulegir hagir
verða henni ekki að falli.
Donnie Brasco býður upp á fína
skemmtun, vel skrifaða og leikna,
og útlitið er óaðfinnanlegt. Hér
skortir nánast fátt annað en vissan
mikilleik, sem vefst ekki fyrir
heimamönnum einsog Scorsese og
Coppola, en kemst ekki nægilega
vel til skila hjá Bretanum Mike
Newell (FJögur brúðkaup og jarðar-
för), en tekst flest annað vel.
Sæbjörn Valdimarsson
Nýjar bækur
MARY Jane Nelson með mynd af
föður sínum, Samúel Bjarnasyni.
• Jón á Bægisá, 3. tölublað, er
nýkomið út. Jón á Bægisá, sem er
tímarit þýðenda hefur á stefnuskrá
sinni að birta þýðingar á erlendum
bókmenntum, einkum ljóðum og
smásögum - með öðrum orðurn:
að vera vettvangur fyrir þýðendur.
Jón á Bægisá er að þessu sinni
helgaður bókmenntum eftir kanad-
íska höfunda af íslenskum ættum.
Hér er ekki um Vestur-íslendinga
að ræða í hefðbundnum skilningi,
því allir skrifa höfundarnir á ensku.
Þeir eru Kanadamenn og sækja
efnivið sinn í kanadískt umhverfi
og veruleika. Höfundarnir eru Bill
Holm, Paul A. Sigurdson, David
Arnason, Martha Brooks, Kristjana
Gunnars, William D. Valgardson
og Betty Jane Wylie.
Guðrún Björk Guðsteinsdóttir
skrifar um Kalda stríðið í þýðingum
á íslensk-kanadískum bókmenntum
1923-1994. Guðrún íjallar m.a.
um Lauru Goodman Salverson og
þýðingu Margrétar Björgvinsdóttur
á sögu hennar, Játningum land-
nemadóttur, sem kom út 1994.
Einnig verður henni tíðrætt um
sögu eftir Kristjönu Gunnars, The
Song of theReindeer, og misjafnar
undirtektir íslendinga við hana.
Soffía Auður Birgisdóttir skrifar
um söguna Fyrnist yfir allt eftir
Svövu Jakobsdóttur sem birtist í
bókinni Undir eldfjalli sem kom út
1989. Hér er um að ræða „hugleið-
ingar mínar um tungumál og kyn
og hvernig þetta blandast oft á
furðulegan hátt saman (svo ekki
sé meira sagt) í umfjöllun og skrif-
um manna um bækur og þýðingar".
í grein sinni Orð og ferðatöskur
veltir Garðar Baldvinsson fyrir sér
skáldsögunni The Prowler eftir
Kristjönu Gunnars og hvernig líta
megi á hana sem þýðingu á ís-
lenskri menningu og sögu.
í pistli sínum Greindin afvega-
leiðir sálina hugleiðir Gunnar
Gunnarsson m.a. hversu gaman
það er að breyta kunningjum sínum
í bækur.
Auk þess birtist í þessu hefti
frumsamið kvæði, My Forefathers
eftir Franklín Johnson. Hann er
fæddur í Kanada árið 1919 og var
bóndi þar allt il ársins 1995, er
hann fluttist til íslands. Franklín
hefur ort bæði á íslensku og ensku
allt frá unga aldri.
Þýðendur í þessu hefti eru: Einar
Már Guðmundsson, Franz Gíslason,
Sigurður A. Magnússon og Sólveig
Jónsdóttir.
Forsíðuna prýðir ljósmynd af
Mary Jane Nelson með mynd af
föður sínum, Samúel Bjarnasyni frá
Reyðarvatni, en hann mun hafa
verið fyrsti íslenski vesturfarinn.
Ritnefnd þessa heftist skipa
Guðrún Dís Jónatansdóttir, Franz
Gíslason og Sigurður A. Magnús-
son.
Jón á Bægisá, 3. tbl. er 120 bls.
ogkostar 900 krónur íáskrift. Jón
á Bægisá fæst líka ílausasölu í
Bóksölu stúdenta, Bókabúð Máls
og menningar, Eymundsson og
Bókabúðinni Mjódd. Prentun ann-
aðist Steindórsprent-Gutenberg.
Utgefandi er Ormstunga.