Morgunblaðið - 14.05.1997, Qupperneq 29

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
MIÐVIKUDAGUR 14. MAÍ1997 29
Verklausnir
með sandkvikun
MEÐAL fyrstu
verkefna minna sem
verkfræðings fyrir 50
árum var að frum-
kanna sanddýpi og
efnismagn í Landeyr-
unum í Önundarfirði,
en þær eru um km
langar flæðieyrar í
framhaldi af Holts-
odda.
Búnaðurinn sem ég
notaði byggðist á því
að kvika sandinn gegn-
um 75 mm samsett rör
og ná upp sýnum af
mismunandi dýpi.
Sýnatakan reyndist
auðveld og engin fyrir-
staða að ná sýnunum af miklu sand-
dýpi.
Að sýnatöku lokinni prófaði ég
að kvika niður timburstaur við Flat-
eyrarbryggju. Staurinn var þver-
skorinn, borað upp í miðju hans með
25 mm bor og aftur frá hlið og það
borgat tengt bryggjuvatninu.
Staumum var síðan endastungið
niður, þar sem honum var ætlað að
standa. Þegar opnað var fyrir vatns-
rennslið seig staurinn af eigin þyngd
niður, en til þess að koma honum
niður síðari metrann þurfti að hjálpa
til með handafli, því flotkraftur
staursins var þá orðinn meiri en
þyngd hans. Staurinn var bundinn
við bryggjukantinn til næsta dags,
en þá var hann orðinn gikkfastur,
en skaust upp er opnað var fyrir
vatnið og það látið kvika umhverfi
staursins.
Árið 1957 fluttu byggingar- og
jarðfræðirannsóknir Atvinnudeildar
í leiguhúsnæði við Borgartún,
Klúbbinn, og höfðum við Tómas
heitinn Tryggvason þar samliggj-
andi skrifstofur. Líklega ári seinna
barst Tómasi fyrirspurn um hugan-
leg botnset fram af Kirkjusandi, þar
sem mögulegt gæti verið að byggja
hafskipahöfn. Við ræddum mæl-
ingaaðferð og töldum nægjanlegt
að vera með 12 m langt 1“ rör tengt
með slöngu við sjódælu og að hafn-
sögubátur væri tilvalinn til fram-
kvæmdanna og til að flytja menn
og búnað milli mælistaða.
Ekki þarf að orðlengja að mæl-
ingarnar tóku aðeins einn dag og
fór Tómas þá frá Kirkjusandi, um
Sund og Elliðavog, og alls staðar
gat hann komið öllu rörinu niður.
Nú er komin röð af hafskipahöfnum
á þessari leið, en Kirkjusandshöfn
er enn óbyggð.
Sandkvikun er ekki algeng verk-
lausn hér á landi, en oft hefir hvarfl-
að að mér að möguleikanum sé ekki
nægur gaumur gefinn. Síðasta til-
fellið af því tagi er viðleitnin við að
draga úr tjóni vegna strands Víkar-
tinds.
Allar líkur benda til þess að skip-
ið liggi á þykku sandseti, vel austan
útrennslis Þjórsárhrauns. Sé svo
Haraldur
Ásgeirsson
gæti sandkvikun verið
mikilvæg aðgerð til
notkunar við verð-
mætabjörgun.
Meðfylgjandi mynd
skýrir hönnun á búnaði,
sem ég tel að hefði
mátt nýta í þessum til-
gangi. Megintæki bún-
aðarins er hugsað sem
6 m langt 6“ vítt stálrör
í enda, en með festi-
hönkum að ofanverðu
og rauf eftir því endi-
löngu að neðan. Rörið
er síðan hengt upp í
reipum og tengt vatns-
slöngu.
Þegar slíku röri er
slakað niður á sandset og vatni
hleypt á ryður vatnið sandinum frá
og rörið sekkur, enda er rúmþyngd
rörsins (2.075 kg/1) nálægt tvö-
faldri rúmþyngd kvikunnar sem þá
umlykur það. Rörinu má þá slaka
niður að vild, halla því á víxl og
hreyfa fram og til baka að óskum,
því rörið svífur raunverulega neðst
í kvikunni en þynning kvikunnar
ofan rörsins er eðlilega fall af dælu-
vatns magninu og rennslishraðan-
um.
Á báðum enduam rörsins, á botn-
um þess að ofan, þurfa að vera göt
til að hleypa lofti út úr rörinu um
leið og það fyllist af vatni við það
að sökkva í sandinn.
Búnaðurinn sem sýndur er á
myndinni er rúm 150 kg, en svipuð
þyngd mun hvíla í reipunum, þótt
rörið sé á kafi í sandinum, því járn-
magnið er aðeins rúmir 20 lítrar, en
búnaðurinn léttist þá um álíka mörg
kfló auk þess sem vatnsstreymið mun
létta eitthvað á böndunum.
Rör af þeirri gerð sem sýnd er
kostar innan við 25.000 kr. en tvö-
föld sú upphæð ætti þá að vera ríf-
leg fyrir búnaðinn allan.
Hvað gerist þegar slíkum búnaði
er beitt til sandkvikunar?
Aðeins tilraunir og reynsla getur
svarað því. Mér er hinsvegar ljóst
að það þarf ekki stórátök til að raska
jafnvægi sandfjörunnar, ef seilst er
niður i setin. Brimfjaran er „lifandi"
í efsta yfirborðinu og sandburður þar
mikill. Sandburður brimsins hefir
hinsvegar lítil áhrif á kvikunina í
undirlögunum, en þó helst þau að
brimið skoli kviksandinum burtu.
Sandkvikun er ekki al-
geng verklausn hér á
landi, segir Haraldur
Asgeirsson, en oft hefir
hvarflað að mér að
möguleikanum sé ekki
nægur gaumur gefínn.
Ef að lokum er litið til strandstað-
ar Víkartinds tel ég ekki ósennilegt
að hægt hefði verið með einföldum
tækjum að kvika sandinum undir
bakborðssíðu skipsins þannig að það
rétti sig rólega af, en við það hefðu
allar björgunaraðstæður orðið aðrar
og giftusamlegri.
Þótt farmur hafi nú verið losaður
úr skipinu er enn eftir að íjarlægja
skipið sjálft. Enn mundi það því vera
nokkur kostur af takast mætti að
rétta skipið af áður en farið verður
að búta það niður. Því finnst mér
fyrst ætti að gera tilraun til sand-
kvikunar undir skipinu.
Höfundur er verkfræðingur.
Prestur valinn
UM LANGT skeið
var sá háttur á að
sóknarbörn í hverri
sókn völdu prest í al-
mennum kosningum.
Prestar tilkynntu
framboð sitt og kosn-
ingar voru haldnar.
Um þetta fyrirkomulag
sýndist sitt hverjum,
sumum fannst það hið
lýðræðislegasta og
ágætasta, öðrum sýnd-
ist betra ef kirkjunnar
þjónum væri sleppt við
að þurfa að etja kappi
hver við annan í kosn-
ingum. Eftir talsverðar
umræður um fyrir-
komulag var komið á þeirri tilhögun
sem nú gildir og segja má að hafi
verið málamiðlun milli þeirra sjón-
armiða sem lýst var. Eftir sem áður
tilkynna menn framboð sitt, en
kosning fer þannig fram að sam-
koma kjörmanna, sem skipuð er
sóknarnefndarmönnum og vara-
mönnum þeirra, velur prest með
atkvæðagreiðslu. Réttur safnaðar-
barna til þess að láta álit sitt í ljós
er hins vegar tryggður með þeim
hætti að riti a.m.k. fjórðungur at-
kvæðisbærra sóknarbama undir
áskorun um almennar prestskosn-
ingar skulu þær fara fram.
Nýlega var auglýst staða sóknar-
prests Garða-, Bessastaða- og
Kálfatjarnarsókna þar sem sr.
Bragi Friðriksson lætur nú af störf-
um eftir langa og dygga þjónustu.
Fimm guðfræðingar buðu sig fram
til starfa. Ef marka má orðspor
þeirra er ekki ástæða til þess að
ætla annað en að hver og einn
þeirra geti unnið gott starf í þjón-
ustu þessara safnaða.
Niðurstaða kjörmannasamkomu
varð sú að einn þessara fimm hlaut
tilskilinn fjölda atkvæða til þess að
verða kjörinn sóknarprestur. Fljót-
lega varð ljóst að fjöldi sóknarbarna
var ekki sáttur við þessi úrslit. í
kjölfarið fór af stað undirskrifta-
söfnun til þess að fara fram á al-
mennar kosningar. Er skemmst frá
því að segja að á þeirri viku sem
gefin er til slíkrar söfnunar rituðu
um 30% atkvæðisbærra sóknar-
barna nöfn sín undir þá áskorun.
Þessi niðurstaða sýnir svo ekki
verður um villst almennan vilja fyr-
ir því að safnaðarfólk fái að velja
sóknarprest í beinum kosningum.
Að fenginni þessari niðurstöðu
eru reglur skýrar, sóknarbörn skulu
kjósa á milli þeirra sem hafa boðið
sig fram. Hver og einn þeirra hefur
þó rétt til þess að draga sig í hlé
og gefa ekki kost á því að vera í
kjöri í almennum kosningum. Þann
rétt ber tvímælalaust að virða, þar
geta ýmsar ástæður legið að baki.
Á hinn bóginn ætti að mega búast
Halldór S.
Magnússon
við því að kennimenn
láti nægja að tilkynna
fráhvarf sitt frá fram-
boði á hæverskan hátt
án þess að atyrða aðra
frambjóðendur eða
sóknarbörn, sem þeir
hafa leitað eftir að fá
að þjóna.
Vissulega er nóg
komið af deilum innan
hinnar íslensku þjóð-
kirkju. Tímabært er að
menn gangi til verka
með hagsmuni kirkj'-
unnar að leiðarljósi,
viðurkenni þær leik-
reglur sem kirkjan hef-
ur sjálf átt þátt í að
setja um val sóknarpresta og láti
vera að skemmta skrattanum með
hnútuköstum. Þeirri áskorun er hér
með beint til allra þeirra, sem hlut
eiga að vali sóknarprests í Garða-,
Bessastaða og Kálfatjarnarsóknum,
atkvæðisbærra sóknarbarna jafnt
og frambjóðenda og allra annarra
sem láta sig málið varða að leitast
við að láta komandi kosningar fara
Nóg er komið af deilum
innan kirkjunar. Hall-
dór S. Magnússon telur
tímabært að hagsmunir
kirkjunnar séu hafðir að
leiðarljósi.
fram á sæmandi hátt. Ekki er
ástæða til þess að amast við drengi-
legri baráttu frambjóðenda fyrir
kjöri sínu, sem háð er með fullri
virðingu fyrir öðrum frambjóðend-
um. Að kosningum loknum ættu
menn að geta skilið sáttir og unnið
saman að málefnum kirkjunnar
söfnuðunum til heilla.
Höfundur er sóknnrbarn í
Garðaprestakalli.

Splendesto
seipenSticker
blússur
Uéumu
TÍSKUVERLSUN
v/Nesveg. Seltj.. s. 561 1680
ehf.
S/

Fram til 30. maí
bjóðumvið ^
Sumartilboð Kr. 6500.-
fyrirkortið sem gildir til 1. september. ^-ö
Fullkominn tækjasalur með
nýjum tækjum frá THECNOGYM á Ítalíu.
Aerobic, vaxtamótun, fitubrennsla. Einkaþjálfun
leiðbeinendur í sal. Fólk með faglega þekkingu og
margra ára reynslu.
Líkamsrækt

AO

Ragna Bachmann
Leiðbeinandi
H,
SMIÐJUVEGI 1 • 200 KOPAVOGI
SMIÐJUVEGUR 1 ■ 200 KOPAVOGUR
SÍMI: 554 3040
SIMI:
Fyrir ofan íslandsbanka
3040
551 3066 og 554 3026
Einar Vilhjálmsson
Einkaþjálfun