Morgunblaðið - 22.05.1997, Qupperneq 25

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 22. MAÍ 1997 25
ERLENT
Skipulagðir skæruliðar
og óvirkur stjórnarher
AGI, erlendur stuðningur og hrun
hers Mobutus Seses Sekos, forseta
Zaire, sem hefur nú fengið nafnið
Lýðveldið Kongó, voru lykilþættirnir
í sigri Laurents Kabilas og valdatöku
um helgina. Baráttan um þriðja
stærsta land Afríku tók aðeins sjö
mánuði og talið er að aðeins tvö
þúsund manns hafi fallið í átökun-
um. Því hefur hins vegar verið hald-
ið fram að skæruliðar Kabilas stundi
skipulögð morð á flóttamönnum í
Lýðveldinu Kongó og í þéim ofsókn-
um hafi sýnu fleiri fallið.
Samtök Kabilas, Bandalag lýð-
ræðisafla um frelsun Kongó, lögðu
Kinshasa, höfuðborg landsins, undir
sig á laugardag, eftir að Mobutu
hafði fiúið vegna þess að lífverðir
forsetans kváðust ekki geta tryggt
öryggi hans.
Kabila hafði barist gegn Mobutu
í þijá áratugi, en með litlum ár-
angri. Það var ekki fyrr en kalda
stríðinu lauk og leiðtogar grannríkja
Lýðveldisins Kongó, Angólu, Ug-
anda og Rúanda, gerðust vinveittir
Kabila að hagur hans vænkaðist.
Þegar Kabila lýsti því yfír í októ-
ber að hann hygðist steypa Mobutu
tók hann hins vegar enginn alvarlega.
Gegnum frumskóginn
Til að sigrast á her Mobutus
þurftu skæruliðar Kabilas að ryðja
sér leið gegnum einhvern myrkasta
frumskóg heimsins. Þeir höfðu engin
vélknúin tæki til að flytja hermenn,
ekkert stórskotalið og engan flugher
fyrr en seint í átökunum. Þeir gátu
ekki smíðað brýr til að komast yfir
voldug fljót.
Hemaðarsérfræðingar vildu
gjarnan komast að því hvaða huldu-
maður var herfræðingur skæruliða,
en þeir segja að sigur þeirra megi
ekki síst rekja til dugleysis stjórnar-
hersins.
Þegar alger ósigur blasti við kvaddi
stjóm Mobutus til málaliða frá Serb-
íu, Frakklandi og Belgíu, en þeir
gátu litlu breytt. „Koma Messíasar
hefði ekki hjálpað hemum,“ sagði
herforingi úr her landsins.
Málaliðarnir hafa sennilega reynst
baggi á stjórnarhemum þegar allt
kom til alls. Þeir kostuðu herinn
peninga og skæruliðar gátu knúið
áróðursmyllu sína með yfirlýsingum
um að útlendingar væru að murka
lífíð úr íbúum landsins.
Lítið er vitað um það hvernig her
skæruliða var þjálfaður. Talið er að
í röðum þeirra séu sex þúsund
þjálfaðir bardagamenn og 20 þúsund
hafi bæst við, flestir sjálfboðaliðar
og þar á meðal mörg þúsund lið-
hlaupar úr her landsins.
Einnig er lítið vitað um stuðning,
en talið er að stuðningur hermanna
frá Rúanda og Uganda hafi skipt
sköpum.
Herinn vanræktur
Sigur hefði ekki orðið þetta auð-
veldur fyrir áratug. Her Mobutus
þótti aldrei glæstur, en hann hafði
þó staðið sig sómasamlega. Forseta-
deild hersins fékk þjálfun hjá ísrael-
um, Frakkar þjálfuðu flugherdeild,
ítalir veittu flughernum aðstoð og
Belgar stjórnuðu herskóianum. Út-
búnaður og aðstoð við flutninga kom
frá Bandaríkjamönnum. Þegar kalda
Reuter
HERSTIGVEL og hermannabúningar liggja í reiðileysi fyrir utan innganginn að herbúðum, sem
kenndar eru við Mobutu Sese Seko marskálk.
stríðinu lauk dró hins vegar mjög
úr þessum stuðningi. Vestrænar
þjóðir hættu að veita hernaðaraðstoð
og gagnrýndu Mobutu skyndilega
fyrir að virða ekki mannréttindi og
neita að koma á lýðræði.
Mobutu og stjórnmálamennirnir
héldu áfram að skara eld að eigin
köku, en herinn var látinn reka á
reiðanum. Yfirmenn stungu fé í eig-
in vasa og úti á landi voru hermenn
sendir út á akrana til að rækta kál
á meðan hermenn í borgum óku
leigubílum og fundu sér önnur verk.
Þeir fengu litla sem enga þjálfun
og vopn ryðguðu á víðavangi.
Þegar skæruliðar réðust á Lubum-
bashi, næststærstu borg Lýðveldis-
ins Kongó, hafði herinn sem hugðist
veija borgina 15 sprengjuvörpur sem
hver var búin 40 sprengjum. Þær
voru hins vegar ónothæfar vegna
ryðs.
Þegar átökin hófust fyrir sjö mán-
uðum hafði herinn ekki fengið mark-
tæka þjálfun í sjö ár. í upphafi var
ætlunin að tæma flóttamannabúðir
á Kivu-svæðinu í austurhluta lands-
ins. Þar voru hútúar frá Rúanda, sem
höfðu flúið í júlí 1994 eftir að Paul
Kagame, leiðtogi uppreisnarhers
undir forustu tútsa, steypti stjórn
hútúa. Uppreisn tútsa hófst eftir að
stjórn hútúa hafði myrt hálfa miiljón
manna, meirihlutann tútsa.
Atökin hefjast
Hermenn höfðu notað flótta-
mannabúðirnar til að gera árásir inn
í Rúanda. Ekki er vitað hvort ætlun-
in var að gera meira en að tæma
búðirnar. Tveimur vikum eftir að
átökin hófust birtist Kabila hins veg-
ar og tók vöidin í sínar hendur.
Ekki er hins vegar vitað hvort hann
var í vitorði með forustu Rúanda eða
sætti lagi.
Stjórnarherinn var nánast engin
fyrirstaða og skæruliðarnir, sem nú
voru undir stjórn Kabilas, færðust
jafnt og þétt í aukana. Sjálfboðaliðar
bættust í hópinn og sóttu áfram á
strigaskóm og stuttermabolum.
Skæruliðarnir gerðu sér far um
að fara vel með fólkið þar sem þeir
komust til valda. Þótt stjórnarher-
mennirnir væru á flótta gáfu þeir
sér hins vegar tíma til að fara ráns-
hendi um þau þorp sem urðu á vegi
þeirra. „Eftir það fyrirlitu íbúar

landsins herinn,“ var haft eftir vest-
rænum stjórnarerindreka.
Stjórnvöld sem lömuð
Stjórnvöld voru sem lömuð og
virtust ekkert geta aðhafst. Þegar
Kabila vildi semja sagðist Mobutu
ekki tala við óbótamenn. Hernaðar-
sérfræðingar segja hins vegar að
hefði stjórnarhernum tekist að
hægja örlítið á sókn skæruliða hefði
það getað haft mikil áhrif vegna
þess hvað skógurinn sem þeir sóttu
gegnum er þéttur. Þá hefðu sjúk-
dómar farið að heija á skæruliða
og baráttuandinn hefði dvínað.
Á sjö mánuðum gerðu leiðtogar
Iandsins hins vegar ekki tilraun til
að hvetja almenning eða veijast.
Nú er að skapast nýtt flótta-
mannavandamál. Tugir þúsunda
flóttamanna frá Rúanda bíða nú við
landamæri Kongó og óttast stjórn-
völd þar að ekki verði hægt að stöðva
strauminn. Fólkið ‘ er allslaust og
talið er að skæðir sjúkdómar á borð
við kóleru geti blossað upp.
Alþjóðlegu samtökin Læknar án
landamæra sökuðu leiðtoga Lýðveld-
isins Kongó, eins og Kabila kallar
Zaire, um að hafa lagt á ráðin um
að myrða alla flóttamenn úr röðum
hútúa frá Rúanda, sem eftir væru í
landinu.
í skýrslu samtakanna, sem afhent
var fjölmiðlum, sagði að flóttamenn
úr röðum hútúa hefðu verið sveltir
eða myrtir kerfísbundið og komið
væri í veg fyrir að hjálparstofnanir
kæmust til aðstoðar. „Þetta virðist
vera afleiðing vísvitandi áætlunar
[sveita Kabilas] um að útrýma öllum
rúandískum flóttamönnum sem eftir
eru, einnig konum og börnum,“ sagði
í skýrslunni.
hinni sögufrægu Viðeyjarstofu „Slotinu" er rekinn vandaður veitingastaður og þar
kikna borðin undan krásunum, rétt eins og þau gerðu fyrir 200 árum. Má freista ykkar
með ævintýralegri ferð og sælkeramáltíð á góðu verði?
Stórfjölskyldan, starfsmannafélögin, átthagasamtökin, félagssamtökin, niðjamótin, allir
hinir hóparnir og líka þið sem dettið inn - kvöldverður í Viðey situr eftir í minningunni.
Sigling út í Viðey tekur aðeins skemmtiiegar 5 mínútur.
NímMSEMWBOBBAl!
Upp
öLj.
Upplýsingar og borðapanlanir
hjá Hótel Óðinsvéum ísíma 552 8470 og 552 5090
VÍÐEYJARSTOFA

þú gert
eyrlnni
rjá daga getur
ótrúleg kaup a