Morgunblaðið - 05.06.1997, Blaðsíða 20

20 FIMMTUDAGUR 5. JÚNÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
ERLEIMT
Reuter
Olga meðal franskra
hægrimanna
París. Morgunblaðið.
JÓHANNES PÁLL páfi gengnr
upp að altari í miðborg Kalisz,
þar sem hann flutti messu í gær,
á fimmta degi heimsóknar sinnar
til heimalands síns, Póllands. Var
páfi harðorður í garð þeirra er
fylgjandi eru fóstureyðingum og
hvatti alla, er játa rómversk-
kaþólska trú, til að fylkja liði í
baráttu „menningar lífsins gegn
menningu dauðans." Búist er við
Páfi
harðorður
að afstaða til fóstureyðinga verði
eitt helsta deiluefnið í þingkosn-
ingum sem fara fram í Póllandi
I september. Jóhannes Páll
ávarpaði um eitt hundrað þúsund
manns við messuna i Kalisz og
féllu harkaieg orð hans vel í geð
kaþólskum íhaldsmönnum sem
vilja bola frá völdum stjórn jafn-
aðarmanna, sem fyrrum komm-
únistar leiða. „Þjóð sem myrðir
sín eigin börn er þjóð án framtíð-
ar,“ sagði páfi og endurtók þar
orð sem hann mælti fyrst er lög
um fóstureyðingar voru rýmkuð
í Póllandi í október síðastliðnum.
MIKIÐ umrót er nú á hægrivæng
franskra stjórnmála eftir ósigur
hægriflokkanna í þingkosningum á
sunnudag. Lýðræðisbandalagið
(UDF) hefur þegar ákveðið að
stokka upp forystumál sín. Francois
Léotard verður áfram formaður
UDF til ársins 1999 en Francois
Bayrou tekur við formennsku þing-
flokksins. Þá tekur fijálshyggjumað-
urinn Alain Madelin við forystuhlut-
verki eins þeirra flokksbrota, sem
aðild á að UDF, nú í sumar.
Mun meiri ólga er í flokki nýgaul-
lista (RPR). Þar er allt í háalofti
eftir kosningaósigurinn og kröfur
uppi um að Aiain Juppé, fyrrum
forsætisráðherra, láti af for-
mennsku. Það var Jacques Chirac
forseti sem gerði Juppé að forystu-
manni RPR og forsætisráðherra fyr-
ir tveimur árum.
Nú lokar Chirac sig af í forsetahöll-
inni en vitað er að hann vill að Juppé
haldi formannssætinu enn um sinn.
Fjölmiðlar segja Chirac skella skolla-
eyrum við röddum fólksins. Stjórn-
kænska forsetans er dregin í efa í
Frakkiandi og Frakkar óttast að
traust til hans minnki í öðrum ríkjum.
Raymond Barre, fyrrum forsæt-
isráðherra, er meðal þeirra sem segja
forsetann verða að gjalda fyrir mi-
stök sín. Chirac talar opinberlega í
Lille á laugardag í fyrsta skipti eftir
kosningarnar.
Öll spjót stóðu á Juppé fyrri hluta
vikunnar innan RPR. Philippe Ségu-
in notar tækifærið til að sækjast
eftir flokksformennsku og hann hef-
ur öflugan stuðning. Eftir að Jupppé
afhenti Jospin lykla að forsætisráðu-
neytinu á þriðjudag átti hann fund
með flokksbræðrum sínum á þing-
inu. Sex þingmenn af 140 þing-
mönnum 140 reyndust styðja Juppé.
26 þingmenn, margir þeirra hliðholl-
ir Chirac, hafa opinberlega lýst því
yfir að þeir vilji að Séguin taki við
formennskunni.
Charles Pasqua, fyrrum innanrík-
isráðherra, sakaði í fyrradag Juppé
um að sprengja flokkinn í loft upp.
Jafnvel Nicolas Sarkozy, sem telst
til stuðningsmanna Edouards Ballad-
urs innan RPR, tekur þátt í leiknum.
Chirac er einangraður í bili og er
ekki talin getað hugsað sér marga
sem formenn í flokknum nema þá
kannski helst Jean-Louis Debré eða
Bernard Pons. Forsetinn virðist hafa
efasemdir um Séguin, sem þó var
teflt fram í lok kosningabaráttunnar.
í byijun vikunnar bauð hann
Séguin þingflokksformennsku í RPR
gegn því að Juppé yrði áfram leið-
togi flokksins. Séguin þótti þetta
slæmur kostur og fær Debré starf-
ann á meðan mál eru að skýrast.
Juppé hefur lofað að draga það ekki
lengur en til hausts að boða til lands-
fundar RPR.
Þingkosningar á Irlandi munu væntanlega leiða til umtalsverðra breytinga
Sljórn Brut-
ons í hættu
írar kjósa nýtt þing á morgun og segir
Davíð Logi Sigurðsson, fréttarítari Morg-
unblaðsins í Belfast, að ekki sé víst að stjóm
Johns Brutons haldi velli þrátt fyrir efna-
hagslega uppsveiflu.
Reuter.
JOHN Bruton tekur við innsigli forsætisráðherra úr hendi Mary
Robinson írlandsforseta. Hugsanlegt er að hann verði að skila
því aftur að loknum kosningum.
IRAR ganga til þingkosninga á
föstudag og svo virðist sem
samstarfsstjórn Fine Gael,
Verkamannaflokksins og
Vinstri demókrata undir stjórn Johns
Bruton forsætisráðherra, eigi undir
högg að sækja. Ef marka má skoð-
anakannanir eru líkur á því að ný
samsteypustjórn Fianna Fáil og Rót-
tækra demókrata taki við stjórnar-
taumunum að kosningum loknum.
Samkvæmt skoðanakönnun sem
birt var um síðustu helgi í dagblað-
inu The Irish Times myndi Fianna
Fáil hljóta 42%, Fine Gael 26%,
Verkamannaflokkurinn 11%, rót-
tækir demókratar 7%, Græningjar
4%, Vinstri demókratar 2% og minni
framboð samanlagt 8%.
Samstarf milli stóru flokkanna
tveggja, Fianna Fáil og Fine Gael,
kemur víst ekki til greina fremur
en fyrri daginn og þar sem Verka-
mannaflokkurinn hefur útilokað
samstarf við Fianna Fáil er hætta á
því að erfitt verði að mynda ríkis-
stjórn að ioknum þessum kosning-
um, sérstaklega ef Bertic Ahern,
leiðtoga Fianna Fáil, tekst ekki að
mjaka þeim 49% sem flokkur hans
og Róttækir demókratar hljóta sam-
kvæmt The Irish Times yfir helm-
ingslínuna. Smærri flokkar eins og
Græningjar kæmu við þær aðstæður
til með að skipta sköpum að kosning-
um loknum.
Andstæðir pólar
Eins og venjulega mynda Fine
Gaei og Fianna Fáil andstæða póla
í stjórnmálum á írlandi, sem eiga
rætur sínar í þeim klofningi sem
átti sér stað meðal írskra sjálfstæð-
issinna árið 1922 þegar sjálfstæði
frá Bretlandi hafði verið náð. Blóð-
ugt borgarastríð fylgdi í kjölfar
klofningsins og skildi eftir djúp sár
í írskri þjóðarsál sem hafa mótað
mjög öll stjórnmál í landinu. Hlut-
verk kaþólsku kirkjunnar sem leið-
andi afls hefur verið eitt af kennileit-
um Fianna Fáil, auk mikillar skír-
skotunar til írskrar þjóðernishyggju.
Fine Gael hefur á hinn bóginn að-
hyllst meiri hófsemi í hugmynda-
fræði sinni, ekki síst í tengslum við
málefni Norður-írlands og sjónarmið
sambandssinna þar. Báðir flokkarnir
myndu sennilega teljast íhaldssamir
í samfélagsmálum en samt sem áður
er flokkurinn Fianna Fáil staðsettur
talsvert til vinstri við Fine Gael sem
oft og tíðum hefur verið talinn full-
trúi fjármagns- og viðskiptaafla.
Fianna Fáil hefur allt frá 1932
haft mun betur í slagnum við Fine
Gael og var enn í ríkisstjórn lengst
af. í þau fáu skipti sem flokkurinn
tapaði meirihluta á árunum 1932-
1981 leiddi Fine Gael jafnan sam-
steypustjórnir sem oftar en ekki
sameinuðust um það eitt að koma
Fianna Fáil frá völdum. Þetta stjórn-
armynstur tók loks að breytast á
níunda áratugnum þegar Fianna
Fáil gekk æ verr að ná hreinum
meirihluta og árið 1989 tók flokkur-
inn í fyrsta skipti þá dramatísku
ákvörðun að taka þátt í samsteypu-
stjórn. Sú ákvörðun markaði ekki
aðeins þáttaskil í sögu þess flokks
heldur olli um leið byltingu í lands-
lagi írskra stjórnmála því smærri
flokkar spila nú stærra hlutverk við
stjórnarmyndanir og eiga ekki leng-
ur þann eina valkost að vera með
eða á móti Fíanna Fáil. Verka-
mannaflokkurinn, undir leiðsögn
Dick Spring, hefur á undanförnum
árum gegnt lykilstöðu og myndaði
ríkisstjórn með Fianna Fáil eftir
kosningarnar 1992. Flokkurinn sleit
hins vegar því stjórnarsamstarfi í
desember 1994 og gekk til núver-
andi samstarfs eftir að hneykslismál
höfðu hrakið Albert Reynolds, leið-
toga Fianna Fáil, úr embætti forsæt-
isráðherra. Stjórnarflokkarnir heyja
nú þessa kosningabaráttu á þeirri
forsendu að samstarfinu verði haldið
áfram að kosningum loknum ef
meirihlutanum er haldið. Á sama
hátt hafa Fianna Fáil og Róttækir
demókratar gert sáttmála sín á milli
um stjórnarsamstarf að loknum
kosningum, en síðarnefndi flokkur-
inn varð til árið 1985 við klofning
í Fianna Fáil.
Litlaus kosningabarátta
Kosningabaráttan hefur annars
verið býsna litlaus sem kemur nokk-
uð á óvart þar sem allt leit út fyrir
að hneykslismál sem upp komu ekki
alls fyrir löngu myndu lita baráttuna
mjög. í vetur þurfti Michael Lowry,
ráðherra Fine Gael, að segja af sér
embætti eftir að upp komst að hann
hafði tekið við dágóðum summum
frá Ben Dunne, efnuðum viðskipta-
manni sem í fyrri tíð rak Dunnes-
verslunarhúsin. í ijós kom hins veg-
ar að fleiri mál voru í farvatninu og
nú er Charlie Haughey, ieiðtogi
Fianna Fáil frá 1979-1992 og for-
sætisráðherra írlands á árunum
1979-1981, 1982 og 1987-1992
sakaður um að hafa tekið við 1,3
milljónum írskra punda, rúmlega
130 milljónum íslenskra króna, á
tímabilinu 1988-1991 þegar hann
átti í fjárhagserfiðleikum. Þótt
Haughey hafi neitað þessum ásök-
unum virðast margir tilbúnir að trúa
þeim enda er haft á orði að kjósend-
ur hafi aldrei treyst Haughey full-
komlega því framganga hans í
stjórnmálum þótti oft mjög í anda
Machiaveilis. Rætt er um að Haug-
hey hafí í gegnum tíðina ekki alltaf
slegið hendi á móti persónulegum
framlögum og sú kenning hlýtur byr
undir báða vængi ef haft er í huga
að Haughey hefur aldrei útskýrt
hvernig honum hlotnuðust auðæfi
sín sem samanstanda meðal annars
af heilli eyju útivið vesturströnd ír-
lands og veglegri jarðareign nálægt
Dublin.
Halda mætti að hneyksli sem
þetta hefði áhrif á fylgi Fianna Fáil.
Svo virðist hins vegar sem Bertie
Ahern hafí tekist að standa af sér
storminn. John Bruton telur þar að
auki að hans flokkur gæti sjálfur
hlotið skaða ef hann tæki upp árás-
ir á Fianna Fáil enda hefur Michael
Lowry viðurkennt að hafa tekið við
greiðslum frá Ben Dunne á meðan
hlutdeild Haugheys hefur enn ekki
verið sönnuð og verður kannski aldr-
ei. Stjórnmálaflokkarnir hafa því
ekki getað nýtt sér þetta mál í kosn-
ingabaráttunni.
Málefni Norður-íriands hafa ekki
spilað stórt hlutverk í kosningabar-
áttunni en geta þó á tíðum skipt
máli. í bresku þingkosningunum fyr-
ir mánuði sendi Bruton kjósendum
á Norður-írlandi þau skilaboð að
atkvæði til handa Sinn Fein væri
stuðningsyfirlýsing við ofbeldi og
ófrið. I síðustu viku hafði Dick
Spring utanríkisráðherra hins vegar
á orði að hann teldi íbúa Norður-
írlands hafa verið að styðja friðar-
umleitanir þegar þeir kusu tvo Sinn
Fein fulltrúa á breska þingið. Þetta
ósamræmi milli samstarfsráðherra í
írsku ríkisstjórninni þykir hafa skað-
að möguleika stjórnarinnar á end-
urnýjun lífdaga. Sinn Fein myndi
sennilega vilja sjá Fianna Fáil aftur
við völd þar sem sá flokkur hefur
jafnan haft best tengsl við þjóðern-
issina og John Bruton hefur auk
þess verið sakaður um að hafa ekki
farið nægilega varlega í aðgerðum
sínum. Sérstaklega sakar Bertie
Ahern Bruton um að hafa klúðrað
þeim tækifærum sem sköpuðust við
vognahlé IRA árið 1994.
írsku þingkosningarnar snúast
hins vegar að langmestum hluta um
málefni sem snerta íbúa heimafyrir.
Þar hefur efnahagsmál og framtíð
Evrópusamstarfs borið hæst þótt
Fianna Fáil hafi reynt að höfða til
kjósenda með því að boða róttækar
ráðstafanir við aukinni eiturlyfja-
notkun og glæpum þeim tengdum.
Inni á milli skjóta síðan upp kollinum
gamalkunnug kosningamálefni eins
og fóstureyðingar sem jafnan þykja
umdeild í samfélagi svo mjög byggðu
á kaþólskum kenningum. Sérstak-
lega er þó deilt um hveijum sé að
þakka núverandi góðæri en írskur
efnahagur er í mikilli uppsveiflu um
þessar mundir og telur núverandi
ríkisstjórn það skiljanlega vera sitt
sterkasta tromp. Það kemur því
kannski dálítið á óvart að þrátt fyr-
ir efnahagsuppgang lítur út fyrir
stjórnarskipti á írlandi og að enn
einu sinni taki Fianna Fáil við stjórn-
artaumunum.