Morgunblaðið - 05.06.1997, Blaðsíða 22

22 FIMMTUDAGUR 5. JÚNÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
JOSEPH Ognibene blæs í hornið á æfingu. í bakgrunni mundar Robert Henderson tónsprotann.
Ferðin sem
skipti sköpum
Sinfóníuhljómsveit íslands sækir ekki vatnið
yfir lækinn á síðustu áskriftartónleikum
starfsársins, sem verða í Háskólabíói í kvöld.
Einleikari verður nefnilega Joseph Ognibene,
fyrsti homleikari sveitarinnar, en verkið sem
hann flytur, Annar homkonsert Richards
Strauss, ber, að því er Orri Páll Ormars-
son komst að raun um, ábyrgð á því að
tónlistarmaðurinn hefur verið búsettur hér
á landi undanfarin sextán ár.
ÞEGAR annar hornkonsert Ric-
hards Strauss var fluttur í fyrsta
sinn á tónleikum Sinfóníuhljóm-
sveitar íslands árið 1981 fékk
hljómsveitin til liðs við sig hinn
nafnkunna þýska einleikara Her-
mann Baumann. Sveitin var þá á
leið í tónleikaferð um Þýskaland
og Austurríki og vantaði illilega
homleikara, þannig að Baumann
var spurður hvort hann gæti orðið
að liði. Benti meistarinn þá á ung-
an skjólstæðing sinn, bandaríska
hornleikarann Joseph Ognibene,
sem boðið var upp á Frón til æf-
inga. Ákvað pilturinn að slá til
enda hafði hann lengi rennt hýru
auga til íslands á landakortinu og
hugsað með sér: „Þangað væri
gaman að koma.“
Tilboðið var því kærkomið, tíu
dagar á Islandi, sérstaklega þar
sem Joseph gerði ekki ráð fyrir
að fá annað tækifæri til að kynn-
ast þessu framandi landi í norðri.
Enginn má hins vegar sköpum
renna og nú, sextán árum síðar,
er hann hér enn, kvæntur ís-
lenskri konu og orðinn íslenskur
ríkisborgari.
Allan þennan tíma hefur Joseph
haldið tryggð við Sinfóníuhljóm-
sveit Íslands, verið dyggur liðs-
maður og nokkrum sinnum komið
fram sem einleikari. í kvöld mun
aftur á móti mæða meira á honum
en nokkru sinni fyrr, þegar hann
fetar í fótspor meistara síns og
leikur einleik í Öðrum homkonsert
Strauss á tónleikum hljómsveitar-
innar — verkið sem „ber ábyrgð á
því“ að hann er hingað kominn!
En verkið hefur jafnframt aðra
þýðingu í huga Josephs — það er
einfaldlega „meistaraverk horn-
bókmenntanna", besta verkið sem
samið hefur verið fyrir hljóðfærið.
„Ég hef komið fjórum sinnum áður
fram sem einleikari með Sinfó-
níunni og ástæðan fyrir því að
þetta verk hefur ekki fyrr orðið
fyrir valinu er einfaldlega sú að
ég hef ekki talið mig nógu reyndan
til að flytja það — fyrr en nú!“
Mikið mæðir á Þorkeli
Hornkonsert nr. 2 skrifaði
Strauss í miðju seinna stríði, árið
1942, liðlega sextíu árum eftir að
hann samdi Hornkonsert nr. 1.
Evrópa var þá í uppnámi og heldur
farið að síga á ógæfuhliðina hjá
löndum tónskáldsins, Þjóðverjum.
Að sögn Josephs fer því engu að
síður fjarri að verkið endurspegli
eymd stríðsins, þvert á móti sé það
uppfullt af bjartsýni. „Ekki nóg
með það heldur samdi Benjamin
Britten annað meistaraverk,
Serenöðu fyrir tenórsöngvara,
horn og strengjasveit, um svipað
leyti. Tvö af bestu verkum horn-
bókmenntanna eru þannig samin
á þessum umbrotatímum í Evrópu,
sem hlýtur að teljast athyglisvert.“
Joseph segir að konsertinn sé
mikið kammerverk í þeim skilningi
að meira reyni á hljómsveitina en
venjan er í einleiksverkum, ekki
síst hina homleikarana tvo. Annar
þeirra er Þorkell Jóelsson, sem
stendur í ströngu þessa dagana,
þar sem eiginkona hans, Sigrún
Hjálmtýsdóttir söngkona, á von á
sér í vikunni en svo undarlega vill
til að um líkt leyti og Joseph flutti
Fyrsta homkonsert Strauss fyrir
tólf árum eignuðust Þorkell og
Sigrún tvíbura. „Þorkell hefur sagt
við mig í gríni að það sé eins gott
að Strauss samdi ekki fleiri horn-
konserta.“
Joseph er fæddur í Los Angeles
en fjölskylda hans býr nú í San
Francisco, „fallegustu borg í heimi,
sem minnir um margt á Reykja-
vík“. Hann lagði stund á nám í
hornleik, fyrst í heimalandi sínu
en síðan hjá Baumann í Þýska-
landi. Árið 1978 vann Joseph til
verðlauna í tónlistarkeppninni Vor
í Prag í Tékkóslóvakíu og þremur
árum síðar réðst hann, svo sem
fram hefur komið, til Sinfóníu-
hljómsveitar íslands sem fyrsti
hornleikari.
En hvers vegna festi hann rætur
á íslandi? „Mér leist strax vel á
land og þjóð — og ekki síður hljóm-
sveitina. Þá kynntist ég konunni
minni, Júlíönu Kjartansdóttur
fiðluleikara í Sinfóníunni, fljótlega
eftir komuna. Þannig að það varð
eiginlega ekki aftur snúið,“ segir
hornleikarinn og brosir í kampinn.
Á fleygiferð inn í framtíðina
Að áliti Josephs hefur íslenskt
samfélag tekið stakkaskiptum á
síðastliðnum sextán árum — vaxið
og dafnað. „ísland var svolítið
„hrátt“ þegar ég kom hingað fyrst,
malbikið náði ekki nema rétt út
fyrir þéttbýlið, vöruúrval var tak-
markað og ekkert sjónvarp á
fimmtudögum, svo dæmi séu tekin.
Nú er öldin önnur — ísland er á
fleygiferð inn í framtiðina."
Joseph staðhæfir að sama máli
gegni um Sinfóníuhljómsveit ís-
lands — hún hafi tekið stórstígum
framförum á undanförnum hálfum
öðrum áratug. Reyndar kveðst
hann ekki vita nein dæmi þess að
hljómsveit hafi farið svona mikið
fram á ekki lengri tíma. „Við erum
komin á tónlistarlandakortið, á því
leikur enginn vafi. Vinir mínir í
Bandaríkjunum segjast til að
mynda heyra oft í mér í útvarpinu.
Þökk sé Chandos-plötum Sin-
fóníunnar en þær eru mikið spilað-
ar á klassískum útvarpsstöðvum
vestra.“
Að sögn Josephs hefur góðum
hljóðfæraleikurum jafnframt fjölg-
að verulega undanfarin ár. „At-
vinnuleysi meðal hljóðfæraieikara
þekktist ekki á íslandi árið 1981,
allir sem eitthvað var í spunnið
gátu fengið vinnu hjá Sinfóníunni.
Það er hins vegar tímanna tákn að
nú bíða mjög góðir hljóðfæraleikar-
ar í röðum eftir að komast að hjá
hljómsveitinni. Þetta aukna mann-
val og þessi aukna samkeppni hafa
þrýst á gæði Sinfóníuhljómsveitar
Islands og í dag hefur hún á að
skipa fjölmörgum tónlistarmönnum
á heimsmælikvarða.“
En Joseph hefur látið til sín taka
víðar en á vettvangi Sinfóníunnar.
Hann er til að mynda einn af stofn-
félögum Blásarakvintetts Reykja-
víkur, sem getið hefur sér gott
orð, bæði hér á landi og erlendis,
auk þess sem hann hefur um nokk-
urt skeið fengist við kennslu í Tón-
listarskólanum í Reykjavík.
„Fyrsta kynslóð nemenda minna
er nú að verða að atvinnumönnum
og nokkrir þeirra hafa þegar hlotið
eldskírn sína með Sinfóníuhljóm-
sveitinni."
Gamall kunningi
Joseph var ekki hár í loftinu
þegar hann ákvað að gerast horn-
leikari. Segir hann ákvörðunina
hafa verið tekna á tónleikum Lund-
únafílharmóníunnar í íþróttahúsi í
útjaðri Los Angeles. Var það öðr-
um fremur fyrsti hornleikari
sveitarinnar á tónleikunum,
Bandaríkjamaðurinn Robert Hend-
erson er hlaupið hafði í skarðið
vegna forfalla, sem heillaði piltinn.
Hann átti síðar eftir að verða einn
af áhrifamestu kennurum Josephs
á unglingsárum.
Þar með er reyndar ekki öll sag-
an sögð því Henderson er nú hing-
að kominn til að stjórna tónleikun-
um í Háskólabíói í kvöld. Mikið
vatn hefur runnið til sjávar frá því
hann leiðbeindi Joseph og langt um
liðið frá því hann skipti á horninu
og tónsprotanum. Henderson var
aðalstj órnandi sinfóníuhlj ómsveit-
arinnar í Arkansas frá 1982-1992
og frá árinu 1980 hefur hann verið
aðalhljómsveitarstjóri sinfóníu-
hljómsveitarinnar í Salt Lake City
í Utah. Auk þess hefur hann tekið
þátt í um fjögur þúsund upptökum
á kvikmyndatónlist í Hollywood.
Á efnisskrá kvöldsins eru aukin-
heldur Háskólaforleikurinn eftir
Johannes Brahms, sem saminn var
árið 1879 i tilefni af því að tón-
skáldið hafði hlotið heiðursdoktors-
nafnbót við hákólann í Breslau, og
Fjórða sinfónía Tsjajkovskíjs, sem
samin var 1877 ogtileinkuð penna-
vinkonu hans Nadeshu von Meck.
Arbók Ferða-
félags Islands
ÁRBÓK_ Ferðafélags íslands
1997, „í fjallhögum milli Mýra
og Dala“, er komin út og er hin
70. í röðinni af árbókum Ferða-
félagsins.
Höfundar árbókarinnar eru
þau Guðrún Ása Grímsdóttir
sagnfræðingur er ritar þáttinn
„Opnast land til fjalla frammi"
og Árni Bjömsson þjóðhátta-
fræðingur en hans þáttur nefnist
„Dalaheiði, kringum hæl
Hvammsfjarðar frá Krosshellu
að Guðnýjarsteini“. Haukur Jó-
hannesson, jarðfræðingur og
forseti Ferðafélagsins, ritar yfir-
lit um jarðfræði Mýrasýslu og
yfir til Dala. Höfundur flestra
litmynda er Bjöm Þorsteinsson
líffræðingur og skýringarkort
eru unnin af Guðmundi 0. Ing-
varssyni.
Bókin er um 280 bls. að stærð
og aftast er birt ársskýrsla Ferð-
afélagsins og efni frá deildum.
Árgjald Ferðafélagsins er kr.
3.400.
Til að vekja athygli á bókinni
og svæðinu sem hún fjallar um
mun Ferðafélagið efna til ferða
á slóðir árbókarinnar.
Ashkenazy ráðinn til tékknesku
Fílharmoníuhljómsveitarinnar
VLADIMIR Ashkenazy var ráðinn
aðalstjómandi tékknesku Fíl-
harmóníusveitarinnar í gær. Ashk-
enazy sagði á fréttamannafundi,
að hann hygðist fylgjast með öllum
daglegum þáttum í starfsemi
hljómsveitarinnar enda væri til-
gangslaust að vera aðalstjórnandi
að öðrum kosti. „Ég vil taka þátt
í öllum umræðum um efnisskrár
sveitarinnar, um ferðalög hennar
og óskir, en framar öllu vil ég að
sveitin verði í hópi bestu hljóm-
sveita heims.“ Samningur As-
hkenazys tekur gildi næstkomandi
janúar og stendur yfir í hálft fjórða
ár. Hann felur í sér tónleikahald
innanlands sem utan
og að Ashkenazy leiði
sveitina til hljóðvers í
upptökur auk þróun-
arstarfs. Ashkenazy
mun dvelja í tvo mán-
uði í Prag sérhvert ár
og stjórna allt að tíu
tónleikum. „Takist
okkur að leika vel og
bjóða upp á fjöl-
breytta efnisskrá er
ég ánægður,“ sagði
Ashkenazy.
í upphafi síðasta árs
reið áfall yfir Fíl-
harmóníusveitina
Vladimir
Ashkenazy,
þegar Gerd Albrecht,
aðalstjórnandi henn-
ar, hætti eftir lang-
vinnar deilur við
framkvæmdastjórn
sveitarinnar, litaðar
þjóðernislegum undir-
tón. Ashkenazy gaf
lítið út á þær og sagði
sem fyrr að tónlistin
skipti höfuðmáli. „Ég
er fæddur tónlistar-
maður og mér ber að
leika góða tónlist. Ég
geri mitt besta og fel
mig síðan Guði á
vald.“