Morgunblaðið - 21.06.1997, Blaðsíða 22

22 LAUGARDAGUR 21. JÚNÍ 1997
ERLEIMT
MORGUNBLAÐIÐ
Tímamót í spænskum sljórnmálum
Gonzalez
segir af sér
Felipe Gonzalez, áhrífamesti stjómmálamað-
ur Spánar á síðustu árum, lýsti í gær yfir
því að hann hefði ákveðið að draga sig í
hlé sem leiðtogi Sósíalistaflokksins. Ásgeir
Sverrísson, fréttaritari Morgunblaðsins á
Spáni, fjallar um ákvörðun Gonzalez.
FELIPE Gonzalez, leiðtogi spænska
Sósíalistaflokkins, lýsti yfir því í
gær að hann hefði ákveðið að segja
af sér embætti formanns flokksins.
Þessi ákvörðun Gonzalez kom á
óvart en hann kunngjörði hana er
þriggja daga þing Sósíalistaflokks-
ins (PSOE) hófst í Madrid. Yfirlýs-
ing Gonzalez markar tímamót í
spænskum stjórnmálum þar sem
hann hefur notið mikilla yfirburða
og gífurlegra vinsælda.
Deilur og valdabarátta
hafa einkennt aðdrag-
anda flokksþingsins
enda bendir flest til
þess að spænskir sós-
íalistar standi fremur
höllum fæti nú um
stundir.
Gonzalez lýsti yfír
því við upphaf flokks-
þingsins að hann teldi
tímabært að draga sig
í hlé. „Ég er tilbúinn
að gera allt fyrir þenn-
an flokk, allt nema það að halda
áfram sem leiðtogi hans,“ sagði
Gonzalez i ræðu sinni. Fréttin vakti
strax mikil viðbrögð á Spáni enda
verður henni aðeins líkt við pólitísk-
an landskjálfta.
Leiðtogi í 23 ár
Felipe Gonzalez er án efa þekkt-
asti núlifandi stjórnmálamaður
Spánar. Hann var forsætisráðherra
landsins á árunum 1982-1996, og
hefur leitt Sósíalistaflokkinn und-
anfarin 23 ár. Hann varð leiðtogi
flokksins aðeins þrítugur að aldri en
hafði áður starfað sem lögfræðingur
í vinnurétti. Gonzalez, sem er Anda-
lúsíubúi, frá höfuðborginni Sevilla,
hefur löngum notið mikilla pólitískra
yfirburða á Spáni. Hann hefur verið
sterkur leiðtogi og vinsældir hans
almennar enda verða hæfileikar
hans á stjórnmálasviðinu tæpast
dregnir í efa þótt oft hafi á móti
blásið.
Gonzalez er mikill ræðuskörungur
og hefur ævinlega átt auðvelt með
að ná til alþýðu manna á Spáni.
Enginn stjórnmálamaður hefur get-
að talað til þjóðarinnar með sama
hætti og hann og það kom í hans
hlut að leiða Spánveija á miklum
umskiptatímum í sögu landsins, úr
skugga einangrunar einræðisstjórn-
ar Francisco Francos til virkrar þátt-
töku í alþjóðlegu samstarfí. Gonzalez
hefur lengi verið sannfærður al-
þjóðasinni og ötull talsmaður Evr-
ópusamstarfsins. í Evrópu hefur
hann notið mikilar virðingar og per-
sónuleg vinátta hefur lengi ríkt með
honum og Helmut Kohl, kanslara
Þýskalands.
Gonzalez vann merkan persónu-
iegan sigur í þingkosningunum í
mars í fyrra. Þá hafði því verið spáð
að flokkur hans myndi næstum
þurrkast út enda var almenningur á
Spáni orðin langþreyttur á spilling-
armálum þeim sem tengdust sósíal-
istum. Annað kom á daginn og út-
koma flokksins taldist mjög viðun-
andi þó svo að hægri menn hafi
myndað minnihlutastjórn með stuðn-
ingi þjóðernissinna í Katalóníu, Ba-
skalandi og á Kanaríeyjum. Hins
vegar hefur trúlega enginn spænsk-
ur stjórnmáiamaður unnið viðlíka
persónusigur enda ljóst að enginn
skipar sambærilegan sess í huga og
hjörtum Spánveija.
Gonzalez hafði áður lýst yfir því
að hann vildi draga sig í hlé en jafn-
an látið undan þrýstingi um að halda
áfram sem leiðtogi flokksins.
Spænskir sósíalistar og þó einkum
óbreyttir stuðningsmenn flokksins
eru sannfærðir um að skarð hans
muni reynast vandfyllt. Haft hefur
verið á orði að engan
hæfan mann sé að finna
í forystusveit flokksins.
Það er trúlega ofmælt
en segir sitt um þá
traustu stöðu sem
Gonzalez hefur notið.
Hinn spænski
Tony Blair?
Spænski sósíalista-
flokkurinn er í varnar-
stöðu í spænskum
stjórnmálum nú um
stundir. Kannanir gefa
til kynna að fylgi fari vaxandi við
ríkisstjórn Jose Maria Aznars for-
sætisráðherra og leiðtoga Þjóðar-
flokksins (PP). Persónuvinsældir
forsætisráðherrans virðast ennfrem-
ur heldur hafa aukist. Hagtölur gefa
enda til kynna að efnahagsástandið
á Spáni nú sé hið skársta frá árinu
1991.
Svo virðist sem Gonzalez hafi
valið rétta tímann til að draga sig
í hlé. Hið pólitíska andrúm hefur
einnig breyst. Líkt og í öðrum þeim
Evrópulöndum þar sem þroskuð póli-
tísk umræða fer fram hafa menn á
Spáni velt vöngum yfir því hvernig
túlka beri stórsigur Tony Blair hins
nýja forsætisráðherra Bretlands og
þær nýju hugmyndir og viðhorf sem
hann hefur kynnt. Einn fulltrúi í
framkvæmdastjórn spænska sósíali-
staflokksins, Baskinn Ramon Jau-
regui, lýsti yfir því á fimmtudag að
flokkurinn þyrfti að hefja leit að
hinum „spænska Tony Blair“. Mjög
margir innan flokksins telja tíma-
bært að leitað verði leiða til að end-
urnýja hann, ef til vill með svipuðum
hætti og þeim sem Blair hefur beitt
sér fyrir í Bretlandi. Ákvörðun Gonz-
alez er til þess fallin að greiða fyrir
þeirri endurnýjun.
Til hægri snú!
Hins vegar hefur Sósíalistaflokk-
urinn á Spáni fyrir löngu sagt skilið
við margar helstu kennisetningar
sósíalismans. Þannig voru það sós-
íalistar sem hófu einkavæðingu rík-
isfyrirtækja á Spáni og flokkurinn
breytti um stefnu og gerðist hlynnt-
ur aðild landsins að Atlantshafs-
bandalaginu (NATO). í mörgum efn-
um hefur flokkurinn verið „til
hægri“ við suma þá flokka sem
menn þekkja á Norðurlöndum og
kenna sig við þjóðlega íhaldsstefnu
og „hægrimennsku".
Ógerlegt er að segja til um hver
verður eftirmaður Gonzalez og ekki
er vitað hvern hann hyggst styðja.
Nýr formaður verður kjörinn á þing-
inu í Madrid en ekki er þar með
sagt að sá hinn sami verði forsætis-
ráðherraefni flokksins í næstu þing-
kosningum, sem fram munu fara
árið 2000 endist stjórn Aznars póli-
tískt líf og heilsa svo lengi.
Felipe Gonzalez
Viðbrögðin í Danmörku og Svíþjóð
Mismikil ánægja með
Amsterdamsáttmála
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
„Amsterdam-sáttmálinn er góð-
ur og grænn sáttmáli," sagði
Poul Nyrup Rasmussen forsætis-
ráðherra Dana og höfðaði til
heilbrigðrar skynsemi landa
sinna, þegar hann kynnti niður-
stöður ríkjaráðstefnunnar í
Amsterdam. En miðað við tor-
tryggni landa hans, sem nú búa
sig undir þjóðaratkvæðagreiðslu
næsta vor um sáttmálann, þá er
ekki að efa að glíman verður
erfið. Göran Persson forsætis-
ráðherra Svía er einnig þokka-
lega ánægður með niðurstöðurn-
ar, en þar sem hann hefur lagt
mikla áherslu á stækkun ESB
er hann vonsvikinn yfír að ekki
skyldu tekin stærri skref í þá
átt. Bæði löndin lögðu mikla
áherslu á atvinnuskapandi að-
gerðir og umhverfismál og hrósa
því sigri á þeim vettvangi, þó
Nyrup Rasmussen hafi ekki leynt
ergelsi sínu yfir hvað Svíar hafi
lagt sig lítið fram á endasprettin-
um í síðastnefnda málinu.
Atvinnuskapandi aðgerðir voru
ofarlega á danska óskalistanum
fyrir lok ríkjaráðstefnunnar, en
þar sem þetta var Frökkum lykil-
mál þurftu Danimir ekki að
leggja mikið á sig á þessu sviði.
Niðurstaðan í umhverfísmálum
þykir sigur fyrir Nyrup. Dönum
var í mun að koma því svo fyrir
EFTA
semur við
Marokkó
FRÍVERSLUNARBANDA-
LAG Evrópu (EFTA), sem
Sviss, Noregur, Liechtenstein
og ísland mynda, undirrituðu
í gær samkomulag um frí-
verslun við Marokkó, sem
komið verður að fullu til fram-
kvæmda árið 2010. Jafnframt
var undirritaður samstarfs-
sáttmáli við Jórdaníu og Lí-
banon. Þá var tilkynnt að við-
ræður um fríverslun við Túnis
væru vel á veg komnar og
samningar um sama efni hæf-
ust senn við Kýpur. Jafnframt
sagði, að EFTA ráðgerði að
leita eftir viðskiptabandalagi
við rikjahópa bæði í Asíu og
að þeir gætu
sjálfir bannað
ákveðin efni
eða sett lág-
marksgildi, þó
ESB styðji það
ekki. Þar með
vilja þeir koma
í veg fyrir að ESB þvingi þá til
að slaka á umhverfískröfum og
þetta tókst þeim. Þetta er einnig
mikilvægt á heimavelli til að
sannfæra Dani um ágæti nýja
sáttmálans. Niels Helveg Peters-
en utanríkisráðherra segir að all-
ar nýjar viðbætur í sáttmálanum
séu Dönum í hag.
Mið- og hægriflokkarnir, nema
Framfaraflokkurinn hafa lýst
ánægju með sáttmálann, en Sós-
íalíski þjóðarflokkurinn ætlar
ekki að segja álit sitt strax. Álit
hans gæti haft úrslitaáhrif. Ekki
aðeins kjósendur þeirra munu
væntanlega fylgja áliti þeirra,
heldur einnig sá helmingur jafn-
aðarmanna, sem er tortrygginn á
ESB. Ekki er ljóst hvaða atriði
verða borin undir Dani í þjóðar-
atkvæðagreiðslu, en þegar er ljóst
hver tóninn í umræðunum verð-
ur. Jafnaðarmaðurinn Ove Fich
formaður Evrópunefndar þings-
ins segir nei við sáttmálanum
vera nei við stækkun ESB, meðan
andstæðingar hans segja að Dan-
ir eigi aðeins
að greiða at-
kvæði um
hvort sáttmál-
inn þjóni
dönskum hags-
munum eða
ekki.
Ekkert bendir til að Svíar
greiði atkvæði um sáttmálann og
öll umfjöllun um niðurstöðurnar
hefur líka verið mun minni í Sví-
þjóð en í Danmörku. Þó Göran
Persson forsætisráðherra sé
óánægður með að lítið hafí miðað
í átt að stækkun ESB er hann
þó ánægður með að engar breyt-
ingar voru gerðar í þá átt að
minnka völd litlu landanna og að
þau halda hver sínum fulltrúa í
framkvæmdastjóm ESB. Svíar
hafa lagt áherslu á jafnréttis- og
mannréttindamál og gleðjast því
yfír að þau mál eru komin á blað
í sáttmálanum. Sænskir stjóm-
málamenn, sem hafa lýst skoðun
sinni hafa glaðst yfír atvinnu- og
umhverfísmálskafla sáttmálans.
Lena Hjelm-Wallén utanríkis-
ráðherra tók nú í fyrsta skipti
þátt í tilurð nýs ESB-sáttmála.
Hún sagði eftir fundinn að mað-
ur gæti haldið að þarna mættu
allir leiðtogarnir með erfíð mál
og stór, „en svo koma þeir bara
með öll þessi litlu mál“.
Reuter
rómönsku Ameríku. Á mynd-
inni fagna (f.v.) Björn Tore
Godal, utanríkisráðherra
Noregs, Driss Jettou, við-
skiptaráðherra Marokkó, og
Jean-Pascal Delamuraz, efna-
hagsráðherra Sviss og forseti
EFTA-ráðsins, undirritun frí-
verslunarsamningsins við Ma-
rokkó í Genf í gær.
Umhverfisráðherrar ESB-ríkjanna
Verulega hertar reglur
um umfer ðar mengun
Luxemborg. Reuter.
SAMKOMULAG tókst í gær á
fundi umhverfisráðherra Evrópu-
sambandsins, ESB, í Luxemborg
um að draga fyrr úr mengun af
völdum bifreiða en að hafði verið
stefnt. Var alger samstaða um
að herða á fyrirliggjandi drögum,
sem taka til útblásturs og hlut-
falls ýmissa efna í eldsneyti.
Til umræðu voru tvær tillögur
frá framkvæmdastjóm ESB en að
baki þeim býr margra ára rann-
sóknastarf í samvinnu við evrópsk
olíufélög og bifreiðaiðnaðinn í álf-
unni. Voru þær kynntar á síðasta
ári en hafa verið gagnrýndar nokk-
uð, bæði vegna þeirra staðla, sem
þar em settir, og rannsóknar-
aðferðanna sjálfra.
Samþykkt var í gær, að frá
aldamótum verði hlutfall brenni-
steins í eldsneyti 150 hlutar af
milljón en ekki 200 en það mun
draga úr þeim skemmdum, sem
brennisteinstvísýringur vinnur á
hreinsibúnaði bifreiða. Ríki, sem
eiga við „félags- og efnahagsleg
vandamál" að stríða, geta þó beð-
ið með þessa nýju staðla í allt að
þijú ár og hafa Grikkir og Portúg-
alir þegar ákveðið að nýta sér það.
Umhverfisráðherrarnir ákváðu
einnig að helminga leyfilegt ben-
sólmagn í eldsneyti og verður það
1% frá og með aldamótunum.
Bensól er afar rokgjarnt efni og
getur valdið krabbameini. Drögin
eins og þau era nú úr garði gerð
verða lögð fyrir Evrópuþingið.