Morgunblaðið - 01.08.1997, Blaðsíða 18

18 FÖSTUDAGUR 1. ÁGÚST 1997
VIÐHORF
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Rannsókn á kostum og göllum estrógens
Dregur úr
hjartasjúkdómum
KONUR á breytingaskeiði standa
frammi fyrir erfiðu vali; hvort þær
eigi að taka estrógen eður ei. Hver
rannsóknin á fætur annarri hefur
sýnt að með töku kvenhormónsins er
hægt að hægja mjög á sjúkdómum
sem tengjast aldri, svo sem hjarta-
sjúkdómum, beingisnun og jafnvel
Alzheimer. Á hinn bóginn benda
margar sömu rannsókna til þess að
taki konur estrógen um margra ára
skeið aukist líkurnar á
brjóstakrabbameini. Viðamikil
bandarísk rannsókn, sem birt er í
nýjasta hefti New England Journal
of Medicine og sagt er frá í
Newsweek, styður þetta. Er þessi
rannsókn talin ein nákvæmasta
heimild um kosti og galla estrógens,
sem í boði er.
Francine Grodstein, sem starfar
við Boston-háskóla, og samstarfs-
menn hennar gerðu rannsókn á
heilsufari 60.000 hjúkrunarkvenna
og náði hún yfir átján ára tímabil.
Niðurstaða Grodstein var sú að dán-
artíðni kvenna, sem tóku estrógen í
allt að tíu ár, var 37% lægri á þessu
tímabili en hinna sem ekki tóku inn
hormón. Greinilegt var þó að estró-
genið kom konum misvel, dánartíðni
kvenna, sem tilhneigingu höfðu til að
fá hjartasjúkdóma, lækkaði um 49%
hjá þeim sem tóku estrógen en að-
eins um 11% hjá þeim sem ekki voru
taldar í neinum áhættuhópum, þ.e.
reyktu ekki, voru ekki of þungar,
voru ekki sykursjúkar, höfðu ekki of
háan blóðþrýsting og voru ekki úr
fjölskyldum þar sem hjartasjúkdóm-
ar eru tíðir.
43% meiri líkur á brjóstakrabba
Dánartíðni kvenna, sem talið var
hætt við að fá brjóstakrabbamein
vegna tíðni sjúkdómsins í fjölskyld-
um þeirra, var um 35% lægri hjá
þeim sem tóku estrógen á þessu
tímabili og kom sú niðurstaða nokk-
uð á óvart. Grodstein segir ýmsar
skýringar kunna að vera á þessu, t.d.
að hjartaáfall og heilablóðfall valdi
skyndilegum og ótímabærum dauða
og með því að koma í veg fyrir
hjarta- og æðasjúkdóma aukist
lífslíkumar. Þá sé yfirleitt betur
fylgst með heilsufari kvenna sem
taki estrógen og því sé líklegra að
krabbamein uppgötvist snemma.
Ekki dró hins vegar eins mikið úr
dánartíðni á áðumefndu átján ára
tímabili hjá konum sem tekið höfðu
estrógen í meira en tíu ár. Jukust
líkumar á brjóstakrabbameini um
43%, sem dregur mjög úr hinum já-
kvæðu áhrifum estrógens. En þrátt
fyrir þetta var niðurstaðan sú að
dánartíðni kvenna sem tóku
estrógen um margra ára skeið var
um 20% lægri á átján ámm en hinna,
sem ekki tóku hormón.
Langtímaáhrif ekki rannsökuð
Rannsókn þessari verður haldið
áfram og vonast Grodstein til að
komast að því hver langtímaáhrif
estrógens em, þ.e. ef það er tekið
lengur en í tíu ár. Segir hún ekkert
vitað um hvaða áhrif það hefur á
heilsufar kvenna að taka estrógen í
tuttugu til þrjátíu ár.
En hvað eiga konur, sem standa
frammi fyrir þessu vali, að gera?
Flestar konur komast á breytinga-
skeið á aldrinum 45-55 ára en hætta
á hjartasjúkdómum og beingisnun
eykst ekki vemlega fyrr en upp úr
sextugu. Er ein tillagan því sú að
hefja töku estrógens síðar, í von um
að draga úr áhættuþáttum, og nýta
sér jafnframt fyrirbyggjandi áhrif
þess.
Amsterdam-sáttmáli ESB
Helmingur Dana
er óákveðinn
Kaupmannahöfn. Reuter.
NÝJASTA skoðanakönnunin í Dan-
mörku, þar sem danskir kjósendur
vora spurðir álits á endurskoðuðum
gmndvallarsáttmála Evrópusam-
bandsins (ESB), sem samþykktur var
á leiðtogafundi sambandsins í Am-
sterdam í júní sl., sýndi að nærri
helmingur aðspurðra vora óákveðnir í
afstöðu sinni til hins breytta sáttmála
ef hann yrði borinn undir þjóðarat-
kvæði nú, en þeir sem sögðust styðja
sáttmálann vom þó lítið eitt fleiri en
ákveðnir andstæðingar hans.
Könnunin var framkvæmd á veg-
um danskra græningja og vora nið-
urstöður hennar birtar í viðskipta-
blaðinu Borsen í fyrradag. Þær
sýndu að heil 49% aðspurðra væra
óákveðin í afstöðunni til þess hvort
þeir myndu greiða atkvæði með eða
á móti nýja sáttmálanum.
Hlutfall þeirra sem hiklaust sögð-
ust myndu styðja sáttmálann var 29
af hundraði, og 22% voru ákveðin í
því að hafna honum.
Poul Nyrap Rasmussen, forsætis-
ráðherra Dana, hefur sagt að ríkis-
stjómin muni bera Amsterdam-sátt-
málann undir atkvæði þjóðarinnar
snemma á næsta ári, en engin dag-
setning hefur verið ákveðin ennþá né
heldur nákvæmlega hvaða spurning-
ar verða á atkvæðagreiðsluseðlinum.
Miðj ar ðarhafslönd
g'leymist ekki
Rabat. Reuter.
HUBERT Vedrine, utanríkisráð-
herra Frakklands, segir að Frakkar
vilji ekki að Evrópusambandið
gleymi nágrannaríkjum sínum við
sunnan- og austanvert Miðjarðarhaf,
þótt sambandið beini nú sjónum til
A-Evrópu. Vedrine fór á þriðjudag
til Marokkó, í fyrstu opinberu heim-
sókn sína til lands utan ESB.
„Fyrsta heimsókn mín er til
Marokkó vegna þess að við viljum
ekki búa til samkomu, þar sem Mið-
jarðarhafslöndin yrðu útilokuð og
Austur-Evrópa og Rússland tekin
fram yfír,“ sagði Vedrine á blaða-
mannafundi.
Vedrine sagði einnig að Frakkland
og fleiri ríki innan ESB hefðu mik-
inn áhuga á að friðarviðræður stríð-
andi fylkinga íyrir botni Miðjarðar-
hafs kæmust aftur á rekspöl. Hann
sagðist telja að Evrópusambandið
ætti að geta stuðlað að lausn á deil-
um á svæðinu.
VITT OG BREITT
UM EVRÓPU
FUNDUR hjá framkvæmdasljórn ESB. Greinarhöfundur telur það hugsanlegan kost ESB-aðildar að
hið pólitíska vald færist úr landi.
íslensk stjórnmál eru stjórnmál við-
bragða í stað stefnumörkunar segír
Ásgeir Sverrisson, sem í fyrri grein
✓
sinni um Island og Evrópusamstarfíð
veltir fyrir sér rökum með og á móti að-
ild að Evrópusambandinu.
EGAR spurt er hvort
dvergþjóð í útjaðri Evr-
ópu beri að leita eftir
þátttöku í samstarfi því sem
fram fer á vettvangi milljóna-
þjóða Evrópusambandsins
(ESB) er eðlilegt að menn setji
hljóða. Þessi spuming er svo
viðamikil og svo mikilvæg að
henni verður einungis líkt við þá
ákvörðun Islendinga að taka
þátt í stofnun Atlantshafsbanda-
lagsins árið 1949. Þessi spum-
ing verður hins vegar borin
fram af vaxandi þunga á næstu
árum og það ber vott um póli-
tískan heigulshátt og ábyrgðar-
leysi gagnvart komandi kyn-
slóðum að neita að taka hana til
umræðu.
Þegar horft er yfir sviðið
blasa nokkrar röksemdir við
sem ýmist mæla með aðild ís-
lendinga að Evrópusambandinu
eða gegn hinu sama. Um hugs-
anlega aðild að ESB gildir hins
vegar að inntak spumingarinn-
ar er breytilegt eftir því sem að-
stæður innan ESB breytast og
aðildarríkin setja sér ný mark-
mið. Flest em þau háleit, sett
fram til að tryggja hagsæld,
friðinn og stöðugleikann með
sem nánustu samstarfi á flest-
um sviðum þjóðlífsins.
Ástæða er til að staldra við
nokkur rök sem sett hafa verið
fram ýmist með eða á móti aðild
íslendinga að Evrópusamband-
inu. Að þessu sinni verður ekki
fjallað ítarlega um hugsanlega
afstöðu ESB í þessu efni. Um
það skal aðeins sagt að fyrir
fimm til sex árum sýndu nokkrir
helstu pólitísku fomstumenn
Evrópu skilning á sérstöðu ís-
lendinga í þessu efni og pólitísk-
ur vilji var fyrir því að Island
yrði eitt af aðildarríkjunum.
Þessi meðbyr var ekki nýttur og
nú hafa aðstæður breyst. Trú-
lega vom það pólitísk mistök af
vémlegri stærðargráðu að nýta
ekki þau færi sem þá sköpuðust
til að kanna hvaða kjör væm í
boði. Sagan ein mun leiða það í
ljós
LESTIR þeirra sem
mæla íyrir því að Island
leiti eftir aðild að ESB
halda því fram að pólitísk ein-
angmn bíði þessarar þjóðar þar
sem hún þraukar á mörkum
hins byggilega heims gerist hún
ekki þátttakandi í sammnaferl-
inu suður í álfu. Þetta er án
nokkurs vafa rétt en sú spum-
ing hlýtur að vakna annars veg-
ar hvað íslendingar hafi fram að
færa í slíku pólitísku samstarfi
við milljónaþjóðir og hins vegar
i hverju hinn pólitíski ávinning-
ur þjóðarinnar verði fólginn.
Þessu hafa fylgismenn ESB-að-
ildar ekki svarað.
Þegar grannt er skoðað felst
ávinningurinn í því að hið póli-
tíska vald er flutt úr landi.
Menn hika hins vegar eðlilega
við að halda þessu sjónarmiði
fram enda er það ekki líklegt til
að auka vinsældir þeirra sem
það viðra auk þess sem það
stríðir gegn hagsmunum at-
vinnustjórnmálamanna og þjóð-
emisvitund margra þeirra sem
em lítilla sanda, lítilla sæva.
Suður í álfu halda margir því
hins vegar fram að í mörgum til-
fellum sé beinlínis æskilegt að
flytja hið pólitíska vald úr landi
til að tryggja að leikreglur séu
hinar sömu í aðildarríkjum Evr-
ópusambandsins.
Sá mikli áhugi sem viðskipta-
lífið á Islandi hefur sýnt aðild
þjóðarinnar að ESB er tilkom-
inn af þessum sökum. Hags-
munir viðskiptalífsins em þeir
að skýrar leikreglur gildi þannig
að stjómmálamenn geti ekki
breytt rekstrarskilyrðum og
samkeppnisreglum í því skyni
að auka skammtímavinsældir
sínar. Viðskiptalífið á Islandi
telur einnig að samkeppnis-
hæfni íslenskra fyrirtækja á al-
þjóðamarkaði verði þegar til
lengri tíma er litið best tryggð
með aðild að ESB.
REYNSLAN sýnir að
full ástæða er til að
leggja við hlustir þegar
viðskiptalífið talar. Framsýni
hefur blessunarlega einkennt ís-
lenskt viðskiptalíf á undanförn-
um ámm. Reynslan kennir
einnig að viðskiptalífið er jafnan
mörgum ámm „á undan“ hinni
pólitísku stétt hvað framtíðar-
sýn varðar enda er sá hópur
manna og kvenna sem hana
myndar heldur einlitur og lítt til
endurskoðunar fallinn.
íslensk stjómmál era stjóm-
mál viðbragða en ekki stefnu-
mörkunar. íslenskir stjórnmála-
menn em jafnan öldungis og
gjörsamlega önnum kafnir við
að bregðast við „uppákomum“ í
stað þess að móta stefnu og skil-
greina markmið. Þetta kemur
m.a. til af því óheilbrigða ráð-
herravaldi sem ríkir í landinu.
íslenskar stjómmálafréttir ein-
kennast af viðbrögðum ráðherra
við „uppákomum" á því sviði
valdsins sem þeim hefur verið
fengið. Þessi ósiður kemur í veg
iyrir pólitíska nýsköpun í land-
inu.
TELJI menn þessa full-
yrðingu hæpna skal bent
á að djarfasta ákvörðun
núverandi fjármálaráðherra
hefur fram til þessa verið sú að
leyfa lýðnum í landinu að kaupa
bjórdósir á ofurverði í stykkja-
tali í ríkisreknum áfengisversl-
unum.
Höfundur er blaðamaður.