Morgunblaðið - 01.08.1997, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 1. ÁGÚST 1997 21
LISTIR
Armann og
Blíða í Sví-
þjóð og
Bandaríkj-
unum
BARNABÓKIN Ármann og Blíða
er komin út í Svíþjóð og í Banda-
ríkjunum. Útgáfuaðilar sænsku
útgáfunnar eru SFFL, Svensk För-
ening för Foniatri och Logopedi,
en útgáfuaðilar í Bandaríkjunum
eru Stuttering Foundation of Am-
erica.
Ármann og Blíða kom upphaf-
lega út á Akranesi árið 1994 og
er árangur samstarfs Kristínar
Steinsdóttur rithöfundar, Bjarna
Þórs Bjarnasonar listamanns og
Elmars Þórðarsonar talmeinafræð-
ings. Sagan fjailar um sex ára
gamlan dreng sem stamar. Bókinni
er ætlað að vekja spurningar hjá
börnum um leið og hún er ákveðin
leiðbeining til foreldra og annarra
sem umgangast börn sem stama.
Svíar óskuðu eftir nýjum mynd-
um í lit svo Bjarni Þór hefur teikn-
að tvær útgáfur af myndum við
söguna. Anders Josephsson þýddi
yfir á sænsku. Louise Heite sá um
ensku þýðinguna, en hún er búsett
á Seyðisfirði og er mikill áhuga-
maður um stam. Fyrsta útgáfan
er uppseld í Bandaríkjunum og vel
gengur að selja aðra útgáfu. Þar
hafa nú þegar verið prentuð um
tíu þúsund eintök. Sænska bókin
fer í skipulagða dreifingu í haust.
íslenska bókin er enn fáanleg í
Skólavörubúðinni við Laugaveg.
FURÐULEIKHÚSIÐ skemmtir börnum landsmanna um verslunarmannahelgina.
Færeyinga saga á alneti
FÆREYINGA saga er komin á
alnetið í færeyskri þýðingu Bjarna
Niclasen. Eftirmála skrifar Jorgen
Haugan. Teikningar
eru eftir Sven Havste-
en-Mikkelsen. Útgef-
andi er Foroya Skúla-
bókagrunnur.
Upphaf þessarar
nýju útgáfu Færey-
inga sögu er svo:
„Maður er nevndur
Grímur Kamban; hann
var fyrsti maður, ið
setti búgv í Feroyum.
Á dogum Haralds
Hárfagra flýddi stór mannfjold
udan harðræði hansara; summir
settust í Foroyum og bygdu har,
men summir leitaðu í onnur óbygd
lond.“
Færeyinga saga hefur komið út
í mörgum þýðingum í Færeyjum.
Fyrstu þýðinguna gerði J.H.
'Schroter prestur í Suðurey og kom
hún út 1832. Bjami
Niclasen sem nú ef lát-
inn þýddi einnig
Heimskringlu, Lax-
dælu og Njáls sögu og
lét eftir sig þýðingu á
Egils sögu sem gefin
var út 1995.
Ólafur Halldórsson,
sem er manna fróðast-
ur um Færeyinga sögu
og hefur búið hana til
prentunar á íslensku,
las yfir færeysku þýðinguna ásamt
Jóhan Hendrik Winther Poulsen
og endurskoðaði útgáfuna.
Netfang Færeyinga sögu er
http://www.sleipn-
ir.fo/Fsg/frsoga.
—»
^=£í*2"£ZSfc.
Ein af teikning-
um Sven Havste-
en-Mikkelsens við
Færeyinga sögu.
Bamaleikhús um
verslunarmannahelgina
FURÐULEIKHÚ SIÐ verður
með leiksýningar um land allt
um verslunarmannahelgina. I
Neskaupstað verða fjórar
uppákomur á laugardegi og
sunnudegi. Á laugardeginum
lenda Bé tveir. Þetta leikrit er
byggt á bók eftir Sigrúnu Eld-
járn. Mjallhvít og dvergarnir
sjö verða á ferð á sunnudegin-
um. Hin litríka Furðufjöl-
skylda verður líka á ferðinni í
sumar-sambasveiflu báða
dagana. Einnig mun hún
bregða sér í heimsókn til Egils-
staða. Á sunnudagskvöld ætlar
Furðufjölskyldan að heim-
sækja Vatnaskóg og skemmta
sér og öðrum.
Á frídegi verslunarmanna,
mánudaginn, verður Furðu-
leikhúsið með þrjár sýningar í
Fjölskyldu- og húsdýragarð-
inum í boði Verzlunarfélags
Reykjavíkur. í veitingaljaldinu
verður Bé tveir og Mjallhvít
og dvergarnir sjö. Seinna um
daginn verður Furðufjölskyld-
an á flakki um garðinn.
Leikarar Furðurleikhússins
eru: Eggert Kaaber, Gunnar
Gunnsteinsson, Margrét Kr.
Pétursdóttir og Ólöf Sverris-
Sýningu
Péturs
Magnússon-
ar að ljúka
SÝNINGU á verkum Péturs
Magnússonar í sýningarsaln-
um Tuttugu fermetrum,
Vesturgötu lOa, lýkur á
sunnudag. Til sýnis eru teikn-
ingar úr járni og ljósmyndum.
Umfjöllunarefnið er tvívídd
og þrívídd, raunveruleiki og
óraunveruleiki og ýmislegt
þar á milli.
Sýningin er opin frá kl.
15-18.
Völundarhús
sjónlínanna
Þjóðminjasafn Íslands/Pétur Brynjólfsson.
BAKARÍISBRUNNURINN 1904. Ein áhrifaríkasta ljósmynd sýningarinnar fyrir innsýn í myndefn-
ið, formræna fegurð og uppbyggingu.
LIST / HÖNNUN
Árbæjarsaí n
REYKJAVÍK í LJÓS-
MYNDUM OG LJÓÐUM
Á TUTTUGUSTUÖLD
Opið alla daga á tíma Árbæjarsafns.
Lokað mánudaga. Aðgangur á safnið
300 krónur. Sýningarskrá 900 krón-
ur.
LANGA sviplitla hrófið í Lækjar-
götu 4, þar sem Hagkaup var lengi
til húsa, hefur nú verið flutt að
Árbæ og endurreist í sinni uppruna-
legu mynd. Kemur þá i ljós að um
er að ræða afar stílfagra og þokka-
fulla byggingu, mikilsverða viðbót
við önnur aðflutt hús á staðnum.
Fyrsta framkvæmdin í húsinu er
sýning á ljósmyndum frá því um
og uppúr aldamótunum 1900 en þó
eru nokkrar þeirra frá því eftir stríð.
Ljóð góðskálda síðari hluta tuttug-
ustu aldar, sem einnig hafa með
borgina að gera, fylgja hverri mynd
aðallega frá þrem síðustu áratug-
um. Og eins og stendur orðrétt:
„hefur ekki verið leitazt við að
kynna yngri skáld sérstaklega held-
ur hafa þessar tvær miðjur, borg
og mynd.“ Er þannig um ólík tíma-
skeið að ræða og er eini innbyrðis
skyldleikinn, að í báðum tilvikum
er höfuðborgin viðfangsefnið meður
því að tímamunurinn milli ljóðs og
myndar getur spannað nær heila
öld.
Þetta er afar menningarlegt
framtak, sem höfuð ljósmyndadeild-
ar safnsins, Sigurjón Baldur Haf-
steinsson myndmannfræðingur, og
Garðar Baldvinsson bókmennta-
fræðingur hafa sett saman. Sýning-
arskrá hefur að geyma lærða og
ítarlega ritgerð Garðars, þar sem
hann tekur til meðferðar tengsl ljóð-
listar og mynda og nefnist „Ljós-
myndin í myndinni". Það telst þó
meinbugur á góðri framkvæmd, að
öll ljóðin eru tilgreind í skránni og
jafnframt Skýrslur Árbæjarsafns,
en ekki Ijósmyndirnar!
Í stuttum og afmörkuðum list-
dómi eru ekki tök á að fara ræki-
lega í saumana á jafn umfangsmikl-
um hugleiðingum og fram koma í
þessari löngu ritgerð. Telst jafn-
framt mun frekar í verkahring bók-
menntarýni, þar sem bein innbyrðis
tengsl mynda og ljóða eru engin,
þótt vísa megi til skyldleika. En
nokkuð skondið er að tengja þessar
gömlu ljósmyndir hugleiðingum um
módernisma í skáldskap og stór-
borgir milljónaþjóða, einfaldlega
minnast á þær og þá firringu sem
þeim fylgir. Reykjavík hefur vel að
merkja enn sem komið er helzt þau
einkenni að vera ofvaxið þorp, þar
sem lífrænir miðkjarnar hafa mætt
afgangi, eru nánast ekki til utan
miðbæjarins, en svefnhverfin þeim
mun fleiri og fjölgar stöðugt. Skort-
ir flest einkenni stórborgar nema
flatarmálið, alla lífræna burðarása
menningarborga sem eru (alvöru)
söfn, hljómleikahallir, óperur. Hér
er vísir að svo mörgu á vettvangin-
um en fátt heildstætt og svipmikið
í alþjóðlegu samhengi utan vaxtar-
verkir.
Trauðla nægir að vera gestur í
stórborg til að jarðtengjast lífæðum
hennar, og leiða má nokkur rök að
því að íslenzkur módernismi sé að
hluta til lánsfjaðrir og innfluttur
tilbúningur. Að við séum nú fyrst
að verða meðvitaðir um alla þætti
í umhverfi okkar, mikilvægi þess
að rækta þá og gera öllu því skil í
safaríku sköpunarferli sem við höf-
um handa á milli. Á ég hér helzt
við sjónlistir, því landið býður upp
á svo miklu fleira en landslag, þótt
það sé út af fyrir sig meira en full-
gilt. Þannig er öldungis óþarfi að
leita langt yfir skammt að viðfangs-
efnum, þótt öll fersk og heilbrigð
áhrif að utan glati á engan hátt
vægi sínu um leið.
Þetta er eitthvað í líkingu við,
að landsmenn eru loksins að taka
fiskinn í sátt og rífa forskalningar
af gömlum húsum um land allt og
færa í fyrra form, jafnframt taka
mið af útlínum landslagsins og
gróðurmagna allt um kring við
mótun nýbygginga.
Þar sem yfirsýn rýnisins skarar
meira en hálfa öld, er honum margt
í ljósmyndunum í ljósu minni, sitt-
hvað annað úr eldri en nálægri for-
tíð, og því eðlilegt að sumar þeirra
vöktu upp í honum sterkar minning-
ar. En það sem hreyfði enn meir
við honum var hve margar mynd-
anna eru vel teknar og unnar og
bregða á þann hátt upp afar sann-
ferðugum sviðsmyndum. Að því
leyti hefur ljósmyndin mikla yfir-
burði yfir málverk seinni tíma sem
sjónræn sagnfræði, en það er að
hluta vegna þess að málararnir
fengu lengi vel ekki tækifæri til að
takast á sama hátt við samtíð sína
og t.d. starfsbræður þeirra í útlönd-
um. Á ég við að verkefnin fengu
þeir fá eða engin og sumir urðu að
lifa í útlegð og þá var sjálft landið
þeim eðlilega ríkast í minni.
Vegna þess að sumar ljósmynd-
irnar fylla í svo stóra gloppu ákveð-
ins þáttar sjónmennta og í þessu
tilfelli mvndlistar, eiga þær helzt
heima í sérdeildum á Listasafni ís-
lands og Borgarlistasafninu. Er hér
nokkurt rannsóknarefni hve menn
hafa verið lengi að taka við sér,
þótt þeir hafi dæmin fyrir framan
nefið í núlistasöfnum heimsins,
jafnt ljósmyndir síðustu aldar, gær-
dagsins og samtímans.
Það eiga þessar ljósmyndir helzt
skylt við nútímann að hátæknin
hefur þrengt fortíðinni inn á gafl
hjá okkur að segja má, þar sem
tímalengdir hafa fengið aðrar vídd-
ir, höfða á annan hátt til skynfær-
anna. Og því er það einmitt í takt
við nútímann að vera meðvitaður
um þessa þróun, sem greinilegast
kemur fram á helztu náttúrusögu-
og vísindasöfnum heimsins, sem eru
að gera allar tímalengdir og núlist-
ir afstæðar.
Þessar staðreyndir sem við blasa
gera sýningu sem þá í Ahrenzhúsi
einmitt svo mikilvæga á myndlistar-
vettvangi engu síður en sýningu
módernista, post-módernista eða
post-, post-, post-módernista frá
New York, London, París eða öðrum
heimsborgum lista. Borgarljóð val-
inkunnra skálda frá síðustu þrem
áratugum eru svo afar áhugaverð
viðbót, fram kemur einkar vel þýð-
ing þess að vera virkur í sínum tíma
og umhverfi. Rétt að minna á að
ljósmyndararnir voru með áþreifan-
leg áhrif að utan milli handanna
sem var sjálf myndavélin, án henn-
ar engin mynd, og skáldin eru á
sama hátt að vinna úr huglægum
áhrifum að utan en með jarðbund-
inni andagift.
Bragi Ásgeirsson