Morgunblaðið - 01.08.1997, Blaðsíða 27

26 FÖSTUDAGUR 1. ÁGÚST 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNB LAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 1. ÁGÚST 1997 27
JMwgrotiÞlafeife
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
BÆTT UMHVERFI -
DREGIÐ ÚR SÓUN
RÍKISSTJÓRNIN samþykkti nýlega umhverfisstefnu í
ríkisrekstri sem Guðmundur Bjarnason, umhverfis-
ráðherra, kynnti. Stefnumótun ríkisstjórnarinnar felur
m.a. í sér aðgerðir til að draga úr notkun og sóun á papp-
ír og flokkun á úrgangi. Þá er ætlast til að i ríkisrekstrin-
um verði vörur, sem merktar eru viðurkenndu umhverfis-
merki, t.d. því norræna eða merki Evrópusambandsins,
teknar fram yfir aðrar við innkaup.
Samkvæmt umhverfisstefnunni er einnig ætlast til, að
allar stofnanir ríkisins taki þátt í aðgerðunum og verður
starfsmaður tilnefndur í hverri þeirra til að skipuleggja
þær og bera ábyrgð á framkvæmdinni. Að tveimur árum
liðnum verður árangurinn metinn, m.a. með tilliti til fjár-
hagslegs ávinnings og hvaða breytingar verða hjá hverri
stofnun fyrir sig.
Umhverfisráðherra segir, að pappírsnotkun ríkisstofn-
ana sé gríðarleg og nefnir hann sem dæmi, að 320 stofnan-
ir noti um tíu milljón ljósritunarblöð á ári hveiju. Þá verð-
ur kannað, hvort ekki sé unnt að draga úr pappírsnotkun
með nútíma tölvutækni, pappírslausum skjalasamskiptum.
Vafalaust er þarna um lítt plægðan akur að ræða, því enn
er það svo, að fólk þarf að þeytast með vottorð og skjöl
milli ríkisstofnana, oft um langan veg, þótt tölvutæknin
geri kleift að senda þau milli tölva. Nýting tækninnar
sparar ekki aðeins ríkinu ýmsan kostnað heldur öllum al-
menningi, sem ekki skiptir síður máli.
Akvörðun ríkisstjórnarinnar um átak í þessum efnum
er tímabær og fagnaðarefni. Vonandi skilar hún ekki að-
eins sparnaði í ríkisrekstrinum heldur einnig skjótari, betri
og ódýrari þjónustu fyrir viðskiptamenn ríkisstofnana.
RÍKISFJÁRMÁL AUST-
AN HAFS OG VESTAN
SAMKOMULAG hefur náðst milli Bandaríkjaforseta og
Bandaríkjaþings um ramma fjárlaga næstu ára. I
samkomulaginu felst m.a. að stefnt er að hallalausum fjár-
lögum árið 2002. Jafnframt á að lækka skatta verulega á
þessu sama tímabili. Samhliða því að ná hallalausum fjár-
lögum og lækka skatta var hins vegar ákveðið að auka
útgjöld til velferðarmála á ákveðnum sviðum.
Hin auknu velferðarútgjöld eru fyrst og fremst á vegum
heilbrigðismála og ná m.a. til aldraðra og fatlaðra. Er þar
í mörgum tilvikum um að ræða breytingar á heilbrigðiskerf-
inu til að ná inn þáttum er felldir voru út er forsetinn
beitti neitunarvaldi gegn fjárlagafrumvarpi repúblikana
árið 1995.
í Evrópu hefur á síðustu árum verið mikil umræða um
ríkisfjármál, ekki síst í tengslum við áformin um Efna-
hags- og myntbandalag Evrópu, EMU. Öflugustu iðnríki
Evrópu eiga flest hver í miklum erfiðleikum með að upp-
fylla það markmið Maastricht-sáttmálans að fjárlagahalli
fari ekki fram úr 3% af vergri landsframleiðslu.
í Bandaríkjunum er það hins vegar vart talið eiga eftir
að hafa teljandi áhrif á efnahagslífið að fjárlög verði halla-
laus upp úr aldamótum. Fjárlagahalli undanfarinna ára
hefur verið í kringum 1% og er þ_að ekki síst að þakka
miklum uppgangi í efnahagslífinu. Á sama tíma hefur tek-
ist að halda verðbólgu í skefjum og draga úr atvinnu-
leysi, sem sömuleiðis er langtum minna en í Evrópuríkjun-
um. Uppsveiflan gerir Bandaríkjamönnum kleift að ná jöfn-
uði í ríkisfjármálum án þess að taka í raun á innbyggðum
útgjaldavanda ríkisfjármála.
Fregnirnar af ástandi mála í Bandaríkjunum ættu að
vera Evrópuríkjum jafnt gleði- sem áhyggjuefni. Öflugt
bandarískt efnahagslíf hefur jákvæð áhrif á umheiminn,
örvar viðskipti og eflir hagvöxt í öðrum ríkjum. Það hlýtur
hins vegar að valda Evrópuríkjunum áhyggjum hve illa
þeim tekst að ná sambærilegum árangri. Ekki síst ætti
að líta til hins ósveigjanlega vinnumarkaðar í því sam-
bandi, sem er ein helsta rót evrópska vandans. Hann tor-
veldar Evrópuríkjunum að draga úr atvinnuleysi, heldur
uppi ríkisútgjöldum og gerir þeim erfiðara fyrir að bregð-
ast við ytri áföllum. I ljósi áformanna um sameiginlegan
gjaldmiðil, evróið, ætti fordæmi Bandaríkjanna að vera
Evrópumönnum umhugsunarefni.
Miklar virkjanaframkvæmdir í Kvíslaveitu og Hágöngumiðlun
V atni hleypt á
Þj ór sárskur ð
Miklar framkvæmdir standa nú yfir sem
miða að því að safna vatni úr Hofsjöklf og
Vatnajökli 1 Kvíslaveitu og Hágöngumiðlun
og miðla því til virkjana í Sigöldu, Hrauneyj-
arfossi, Sultartanga og Búrfelli. Guðjón
Guðmundsson og Arni Sæberg fóru á þessar
slóðir og kynntu sér framkvæmdirnar.
nyrðri en vinnubúðirnar og stíflu-
mannvirkin eru við syðra fjallið. Þar
tók á móti okkur Halldór Ingólfsson,
staðarstjóri og einn af eigendum
Valar hf., sem hefur verkið með
höndum ásamt Aðalverktökum.
Syðri Háganga er 1.284 metra há
en vinnustaðurinn er í 840 metra
hæð. Halldór segir að þetta sé hæsti
vinnustaður sem unnið hafi verið í
samfellt á Islandi.
Verkið hófst í byrjun júní. Þá var
snjór á svæðinu og segir Halldór að
stutt sumar á hálendinu tefji mest
S. áfangi
Kvíslaveitu
Þórisvatn
Sultartanga- Hrauneyjafoss
lón
gölausföð
Krókslón
Raforkuvirkjanír
og veitur á
Þjórsár- Tungnaár-
svœðinu
stifla
skurður
on
HágöngU-
miðlun
MIKLIR jarðvegsflutningar eru samfara framkvæmdunum
í Hágöngumiðlun.
SÉÐ yfir Þjórsárlón sem er 3,5 ferkílómetrar að stærð.
Morgunblaðið/Ami Sæberg
BRÚIN yfir Þjórsárskurð heldur leiðinni yfir Sprengisand opinni.
MERKUR áfangi varð í
virkjunarmálum ís-
lendinga síðasthðinn
miðvikudag þegar
vatni var hleypt úr Þjórsárlóni í
Þjórsárskurð í svonefndri Kvísla-
veitu. Lónið veitir vatni í Kvíslavötn
sem renna í Þórisvatn. Ur Þórisvatni
kemur vatn sem knýr rafala Sig-
öldu- og Hrauneyjarfossvirkjana.
Þórisvatn er náttúrulegt lón og
ásamt Sauðafellslóni er stærð þess í
hæstu stöðu um 78 ferkílómetrar.
Ætlunin er að nýta Þórisvatn enn
betur því það tekur við meira vatni
en það gerir nú. Þá eru framkvæmd-
ir við Hágöngumiðlun öllu austar á
hálendinu komnar í fullan gang. Þar
hefur myndast um átta ferkílómetra
lón sem er um þriðjungur af endan-
legri stærð þess. Nú er unnið þar að
gerð stíflu og botnrásar. Þaðan verð-
ur vatni miðlað í fyrri farveg Köldu-
kvíslar sem rennur í Þórisvatn.
Vatn í Þjórsárskurð
Leið okkar lá fyrst að Kvíslaveitu,
suðaustan við Hofsjökul og Þjórsár-
ver, þar sem fimmti áfangi er langt
kominn. Þegar Morgunblaðið var á
þessum slóðum fyrir rétt um einu ári
var unnið að framkvæmdum við
Þjórsárlón og greftri 2,3 km langs
skurðar, Þjórsárskurðar, sem liggur
frá lóninu og sameinast Hreysis-
kvísl. Núna var Þjórsárlón fullt af
vatni frá Hofsjökli og að hluta til úr
Bergvatnskvísl sem er nyrsta upp-
taka Þjórsár ásamt Austurkvísl og
Fjórðungskvísl. Rennslið í lónið var
um 60 rúmmetrar á sekúndu þegai-
stíflunni var að fullu lokað á mið-
vikudag. Botnloka í lóninu út í
skurðinn var opnuð á hádegi og vatn
fór að streyma um Þjórsárskurð.
Ekki var á áætlun að hleypa vatni úr
lóninu í skurðinn fyrr en að einum
og hálfum mánuði liðnum.
Lónin í Kvíslaveitu, sem eru fimm
talsins, eru samtals 25 ferkílómetrar
að stærð. Nyrst er Þjórsárlón, sem
er eina manngerða lónið, þá Hreys-
islón, Eyvindarlón, Kvíslavatn og
Dratthalavatn. Þjórsárlón er 3,5 fer-
kílómetrar að stærð og í það rennur
fjórðungur til þriðjungur af Þjórsá.
Eini tilgangurinn með Þjórsárlóni er
sá að ná vatni upp í ákveðna hæð svo
það renni um Þjórsárskurð.
Bráðabirgðastífla til að Ijúka
gerð aðalstíflunnar
Suðurverk og BV-tæki eru aðal-
verktakar í Kvíslaveitu og undir-
verktaki í steypuframleiðslu er Arn-
arfell. Ómar Orn Ingólfsson, staðar-
verkfræðingur Landsvirkjunar í
Kvíslaveitu, segir að byggð hafi ver-
ið bráðabirgðastífla við endann á að-
alstíflunni.
„Bráðabirgðastíflan er gerð til
þess að hægt að sé að Ijúka gerð að-
alstíflunnar yfir farveg Þjórsár. Með
þessu móti er hægt að veita vatninu
strax yfir í Þjórsárskurð. Það gerð-
ist núna kl. 12 í dag [miðvikudag] að
vatnið fór að renna úr Þjórsárskurði
yfir í Hreysiskvísl. Gerð aðalstífl-
unnar lýkur síðan í haust og verður
það lokaáfanginn í Kvíslaveitum og
þar með lýkur því verki,“ segir Óm-
ar Örn. Áðalstíflan verður um 600
metra löng.
Hjá Kvíslaveitu liggur gamla
Sprengisandsleiðin sem nú kallast
Kvíslaveituvegur. Yfir Þjórsárskurð
hefur verið smíðuð brú til þess að
þessi leið lokist ekki. Mesta umferð-
in fer hins vegar framhjá Versölum.
Hæsti vinnustaður á landinu
Meðal verkþátta við Hágöngu-
miðlun var lagning 17 km slóða frá
Kvíslavatni með brú yfir Eyvindar-
skurð. Þar sem búið var að hleypa
vatni í Þjórsárskurð var þessi vegur
í sundur og tóku blaðamaður og ljós-
myndari því á sig talsverðan krók
suður að Versölum og aftur í norður-
átt að Hágöngu syðri. Miðlunin
dregur nafn sitt af tveimur strýtu-
laga fjöllum, Hágöngu syðri og
fyrir framkvæmdum. Vinnutími sé
frá júnílokum fram í miðjan septem-
ber. Verkið skiptist í þrennt, þ.e.
gerð hjástíflu úr 60 þúsund
rúmmetrum efnis, aðalstíflu og 400
mefra langs yfirfalls sem er gert úr
160 þúsund rúmmetrum efnis. Yfir-
fallið er í 815 hæð og er til þess að
verja aðalstífluna í flóðum.
8 ferkílómetrar undir vatn
Aðalstíflan er stærsta mannvirkið,
gerð úr 300 þúsund rúmmetmm efn-
is. 30 þúsund rúmmetrar fara í leiði-
garð og vegi. Allt efni er tekið í
næsta nágrenni við framkvæmda-
stað. Miðlunin er 400 gígalítrar og
þegar era 8 ferkílómetrar komnir
undir vatn. I heildina nær lónið yfir
20-30 ferkílómetra svæði þegar
stíflumannvirki verða fullgerð.
Óvenjumikil jökulbi'áð hefur verið
í Hamrinum í Vatnajökli vegna mik-
illa hlýinda á hálendinu í sumar.
Hefur því Sveðja, sem venjulega er
lítil og saklaus árkvísl sem samein-
ast Köldukvísl, vaxið nokkuð.
Búið er að hleypa vatninu í Há-
göngumiðlun í hjáskurð til hliðar þar
sem verið er að undirbúa gerð að-
alstíflunnar. Þar þurfti að fjarlægja
30 þúsund rúmmetra efnis og gera
15 þúsund rúmmetra stíflu til að
beina vatninu í hjáskurðinn. Halldór
sagði að gert væri ráð fyrir að sum-
arrennslið væri um 50 rúmmetrar á
sekúndu en það hefði verið á bilinu
90-100 rúmmetrar á sekúndu alla
síðustu viku. Meðalrennsli á ári sé
um 20 rámmetrar á sekúndu. Hall-
dór segir að þessu valdi hlýindi í
sumar á hálendinu. Hann segir að
Sveðja hafi verið um eins metra
breið árspræna fyrir um hálfum
mánuði og ók þá Halldór yfir hana á
bíl sínum. Núna sé hún eins og belj-
andi fljót.
Ur lóninu í gamlan farveg
Köldukvíslar
Botnrás stíflunnai' verður þar sem
náttúrulegur farvegur Köldukvíslar
var. Miðlunarvatnið fer því aftur í
gamla farveg Köldukvíslar á leið
sinni í Þórisvatn. Þaðan fer það um
stöðvar Landsvirkjunar í Tungnaá
og Þjórsá, þ.e. Sigöldu, Hrauneyjar-
foss, Sultartanga og Búrfell.
Stíflan verður 27 metra há og
verður því í 821 metra hæð. Hún
verður 400 metra löng. í botninn
verður stíflan 100 metra breið. Hall-
dór segir að á þessu ári verði stíflan
byggð upp í 808 metra hæð og á þá
að geta flutt sumarrennsli. Næsta
vor verður stíflað fyrir hjáskurðinn
og vatnið leitt í gegnum botnrás
stíflunnar.
Verið var að hreinsa botnrásina
sem er sprengd í bergið áður stokk-
urinn yrði steyptur. Alls fara um
2.000 rámmetrar af steypu i hana.
Hún er 100 metra löng og henni
fylgir lokuhús, tvær varalokur og ein
aukaloka.
Verkinu á að vera lokið haustið
1998 og kostnaður við það er um 540
milljónir króna.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
BJORN Sigurðsson, verksljóri hjá Sveinbirni Sigurðssyni.
Morgunblaðið/Arni Sæberg
f ELDHÚSINU. Eva Marín Hlynsdóttir, Elísabet Þórunn Ásthildur Maack
Pétursdóttir, Gaukur Eyjólfsson og Svandís Torfadóttir.
Stutt í
veturinn
VERIÐ er að undirbúa að steypa
botnrás aðalstíflunnar í Hágöngu-
miðlun. Verkið annast fyrirtækið
Sveinbjörn Sigurðsson hf. í sam-
starfi við Völ hf. og Aðalverktaka.
Starfsmenn fyrirtækisins eru ný-
búnir að steypa brú í Ártúns-
brekku. Steypustöð sem hefur ver-
ið staðsett í Kvíslaveitu og er í eigu
Amarfells efh. verður flutt um 17
km leið til Hágöngumiðlunar.
Björn Sigurðsson, verksljóri hjá
Sveinbirni Sigurðssyni, sagði að
sér litist vel á þetta verk en reynd-
ar styttist í að vetur gengi í garð á
hálendinu. Tveir starfsmenn unnu
niðri í skurðinum, í um 795 metra
hæð yfir sjávarmáli, við að hreinsa
alla möl frá berginu áður en steypt
yrði.
Björn sagði að óvíst væri hve
mikil steypa færi í botnrásina. Það
réðist að mestu af berginu. Hann
sagði að talsverðar skorur og geil-
ar væm í berginu sem þyrfti að
fylla upp í. Á þessum 100 metra
kafla væri flestar bergtegundir að
finna, hart berg, mjúkt berg, sand,
leir, basalt, hraun og fleiri sýnis-
horn.
Eins og
stórt
heimili
GLAÐVÆRÐIN er ríkjandi í eld-
húsinu í vinnubúðunum í Há-
göngumiðlun. Þar ræður ríkjum
Gaukur Eyjólfsson matreiðslu-
maður og starfsstúlkurnar Elísa-
bet ÞÓrunn Ásthildur Maack Pét-
ursdóttir, Eva Marín Hlynsdóttir
og Svandís Torfadóttir. Þau vinna
í átta daga í senn og eiga fjög-
urra daga frí nema Gaukur, sem
vinnur í ellefu daga og þrjá daga
frí aðra hverja helgi.
Elísabet er eiginkona Halldórs
Ingólfssonar, eins af eigendum
Valar. Hún segir að Halldór hafi
unnið víða úti á landi og verið
+
mikið fjarverandi. „í vetur gafst
ég upp og vildi annaðhvort koma
með honum eða hafa hann í bæn-
um. Hann bauð mér þá þessa
vinnu áður en hann fékk verkið,“
sagði Elísabet. Hún er iðnrekstr-
arfræðingur og segir ekki veita
af því slíkri menntun í eldhúsinu
til að koma sparnaði við.
Dæturnar í heimsókn
Þau hjónin eiga tvær dætur, 6
ára og 10 ára. Þær eru í Reykja-
vík hjá foreldrum Halldórs og
hafa komið í heimsókn í eina
viku til foreldranna. „Þær nenna
ekki að horfa á sjónvarp eða
myndband því þær hafa nóg fyrir
stafni utan dyra. Þær eru dug-
legar að dunda sér og trufla okk-
ur ekki neitt. Þær eru líka vanar
svona flakki því ég hef alltaf far-
ið með þær á vinnustaði Halldórs
úti á landi í heimsókn," sagði
Elísabet.
Á bilinu 30-50 manns eru í mat
og segir Elísabet nauðsynlegt að
hafa gott skap í farteskinu. „Það
er markmið hjá öllum hérna að
hafa gaman af dvölinni og starf-
inu. Enda líður öllum afskaplega
vel,“ sagði Elísabet.
„Þetta er eins og risastórt
heimili. Við hérna í eldhúsinu er-
um foreldrarnir því við gefurn
starfsmönnunum að borða. Síðan
sendum við þá út í sandkassa að
leika sér, því vinnusvæðið hérna
er risastór sandkassi,“ sagði
Elísabet.
Eva Marín segir að dagurinn
líði við Ieik og störf. Hún er vön
fámenninu því hún er ættuð úr
sveit, frá Giljum í Lýtingsstaða-
hreppi. Þetta sé líka ágæt leið til
þess að eignast peninga því engu
sé hægt að eyða á staðnum. Laun- -f
in séu líka mun hærri en hún eigi
að venjast annars staðar.
Starfsmenn hafa aðgang að
gervihnattarásum í sjónvarpi en
íslensku stöðvarnar nást ekki.
Dagblöðin koma vikugömul á
staðinn en útvarpsrásirnar færa
þeim helstu fréttir liðandi stund- »
ar.