Morgunblaðið - 21.08.1997, Blaðsíða 38

38 FIMMTUDAGUR 21. ÁGÚST 1997
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
4
I
„Ábyrgir feður“ og
jafnréttisáttavitinn
MÉR undirritaðri er
sá mikli heiður gerður,
að hvorki fleiri né færri
en fjórir karlmenn í
nafni „Ábyrgra feðra“
(virðist vera einhver fé-
lagsskapur) senda mér
kveðju á bls. 23 í Morg-
v unblaðinu 13. ágúst sl.
Þar taka þessir ábyrgu
menn mig á föðurlegt
hné sér og hirta ræki-
lega fyrir vanstilltan
jafnréttisáttavita - allt
auðvitað af mikilli mildi
og sanngimi í anda síns
félagsskapar.
Grein þeirra er stór-
fróðleg og ætti að vera
skyldulesning allra bamasáifræðinga
og yfírleitt allra, sem um málefni
barna og samskipti kynjanna fjalla.
Þeir draga þar á einkar öfgalausan
hátt fram, hversu miklu færari karlar
(a.m.k. einstæðir feður) eru konum
að annast böm sín þvert ofan í það,
sem flestir, bæði karlar og konur,
hafa hingað til viljað vera láta. Með
ítarlega rökstuddum athugasemdum
kollvarpa þeir fjórmenningarnir al-
gjörlega viðteknum hugmyndum,
m.a. ótal fræðinga, eins og þeir sjálf-
ir telja upp í lok greinar sinnar og
láta í ljósi þá von, að þetta fólk fari
að sinna störfum sínum á grundvelli
fræðilegrar þekkingar, sem það hefur
augljóslega ekki gert til þessa.
Það er þessum fræðingum (og
e.t.v. einhveijum áttavilltum kvenna-
'slistakonum) mikið lán að geta sótt
vitneskju um þessi mál til ijórmenn-
inganna ábyrgu, sem
setja hana fram með
hnitmiðuðum fullyrðing-
um eins og: „Þá er til
þess að líta, að feður eru
einnig andlega heilsu-
hraustari en mæðurnar.
Þetta á í raun og sann
við um karlmenn al-
mennt, eftir því sem
best verður séð.“
Já, undir þetta hefði
hann Bjartur í Sumar-
húsum örugglega tekið,
enda hafði hann ekki
mikla trú á andlegu at-
gervi kvenna. En af ein-
hveq'um ástæðum treysti
hann þó ekki sjálfum sér
til uppeldis- og umönnunarstarfa og
fékk sér einatt nýja konu til þeirra
verka eftir þvi sem þær hrundu niður
í harðræðinu hjá honum. Og þvílík
ósköp af einstæðum mæðrum í þeini
Greinin ætti að vera,
segir Kristín Halldórs-
dóttir, skyldulesning
barnasálfræðinga og
þeirra er um samskipti
kynjanna fjalla.
sögu (ég var að rifja hana upp mér
til gamans í sumarleyfinu) og reyndar
í flestum sögum Laxness. Hann hefur
greinilega ekki frekar en allir fræðing-
amir blessaðir haft hugmynd um
þessa óhugnanlegu „ofbeldistilburði
mæðra í uppeldi“, sem „Ábyrgir feð-
ur“ vita allt um og vitna til áratuga
gamalla rannsókna því til staðfesting-
ar. Þeir félagar upplýsa á hrollvekj-
andi hátt, - og enn er vitnað til Dana,
sem af einhveijum ástæðum virðast
öðrum áhugasamari um gæðamat á
feðrum og mæðrum - .........að u.þ.b.
85 af hundraði mæðra beittu börn sín
líkamlegu ofbeldi“.
Sem betur fer kemur það fram hjá
þeim flórmenningum, að þrátt fyrir
„ofbeldistilhneigingar mæðra“,
„ákveðið kaldlyndi" og „ófyrirleitni"
sé.....boðskapurinn ekki sá að ein-
stæðar mæður séu vont fólk upp til
hópa“. Okkur, sem svo lengi höfum
vaðið í villu og svíma um þessi efni,
hlýtur að létta við þessa yfirlýsingu,
sem lýsir svo mikilli réttsýni og göf-
uglyndi. Og til þess að sýna nú vott
af göfuglyndi á móti skal það hér
með játað, að það hefur ekki hvarflað
að mér eitt andartak að einstæðir
feður séu vont fólk upp til hópa. Ég
þekki m.a.s. miklu meira af góðum
feðrum en vondum, og sama er
reyndar að segja um mæðurnar.
_En um leið og ég þakka hinum
„Ábyrgu feðrum" fyrir fróðlega og
upplýsandi grein og hlýjar óskir í
minn garð, verð ég að hryggja þá
með því að nálin á jafnréttisáttavit-
anum mínum er ennþá söm við sig.
Sumum er einfaldlega ekki viðbjarg-
andi.
Höfundur er þingkona
Kvennalistans.
Kristín
Halldórsdóttir
Er eftirlátssemi ranglæti
gagnvart börnum
ÉG HEF stundum
velt því fyrir mér hvort
við séum ekki of eftir-
látssöm gagnvart börn-
unum okkar. Síend-
urteknar fyrirsagnir í
dagblöðum um harkaleg
samskipti manna á með-
al hafa ýtt undir þessar
vangaveltur mínar og
er það tilefni þessarar
greinar. Hún er að
mestu byggð á grein
efír dr. Lowenstein sem
hann nefnir: Ranglæti
gagnvart börnum vegna
of mikillar efirlátssemi
(Child abuse by per-
missive handling). Dr.
Lowenstein er mjög
virtur sálfræðikennari í Bretlandi og
hefur starfað bæði í Hampshire og
London.
Mál sem varða uppeldi barna og
unglinga hafa talsvert verið í umræð-
unni á síðustu árum og eru enn.
*r Margrét Þorvaldsdóttir og séra Pálmi
Matthíasson hafa bæði, í skrifum sín-
um, vikið að þessum þætti í uppeldi
bama, þá á ég við of mikla eftirláts-
semi.
í grein sem Margrét Þorvaldsdóttir
skrifaði í Morgunblaðið 18. nóv. 1993
kemur fram að börn þurfa á stuðn-
ingi foreldra sinna að halda til þess
að ná þroska og hún leggur mikla
áherslu á mikilvægi þess að segja nei
í uppeldi barna og unglinga. í blaðinu
Okkar framtíð, frá árinu 1994, er
viðtal við séra Pálma Matthíasson sem
ber yfirskriftina: Ungt fólk og ham-
ingjan. Þar segir Pálmi: „Ég held, að
j foreldrar eigi að vera miklu harðari
í því að segja ákveðið nei og meina
það heldur en að segja ekki neitt eða
já, _sem hefur enga merkingu".
j Ákveðni fullorðinna er nauðsynleg
og auðveldar barninu eða unglingnum
| að skilja að þau þurfa að virða og
jpu tileinka sér ýmsar takmarkanir sem
þeim eru settar. Ekki síst í ört breyti-
legum samfélögum nú-
tímans sem þessa stund-
ina leggja áherslu á sjón-
varp, tölvuleiki og „int-
emetið"
En nú skulum við sjá
hvaða álit dr. Lowen-
stein hefur á þessum
málum:
Almennt harmar fólk,
hvar sem er í heiminum,
ofbeldi gagnvart börn-
um, hvort sem um er að
ræða líkamlegt ofbeldi,
þ.e. barsmíðar eða kyn-
ferðislega misnotkun,
eða refsingar sem eru
af andlegum toga.
Minni áhersla hefur
verið lögð á þá staðreynd
að bömum er oft refsað á annan
hátt, þ.e.a.s. með of mikilli eftirláts-
semi foreldra og annarra. Afleiðingin
verður sú að það mistekst að þjálfa
Ákveðni foreldra er
nauðsynleg, segir Elísa-
bet Lárusdóttir, og
auðveldar barninu að
skilja takmarkanir sem
settar eru.
og leiðbeina baminu í félagslegri
hegðun. Þetta veldur því oft að þessi
börn öðlast skertan persónuleika og
þau verða ófær um að fást við þá
nauðsynlegu ábyrgð sem fylgir þv!
að lifa með öðrum í þjóðfélaginu. Þau
em stöðugt í andstöðu við þá sem
þau þurfa að umgangast og þurfa
að taka afleiðingum þess hvernig
aðrir koma fram við þau vegna hegð-
unar sinnar sem oft er óþolandi. Þau
eiga erfitt með að mynda æskileg
tengsl við aðra og þau eru ekki vel
liðin í samfélaginu. Þegar börn eru
alin upp á þann hátt að allt er látið
eftir þeim, munu þau líða fyrir það
eða bíða tjón af því. Slíkt uppeldi
verður þess valdandi að barnið verður
sjálfselskt og því verður sama um
náungann.
Afleiðingin verður sú að bamið
beitir oft ofstopafullri hegðun til þess
að ná sínu fram, án tillits til hvað
það geti gert öðram til miska. Bam-
inu eða unglingnum er þess vegna í
raun misboðið með því að honum er
ekki kennt eða leiðbeint hvernig eigi
að lifa með öðram. Enn fremur er
þeim ekki kennt hvemig á að gefa
jafnt og þiggja í félagslegu samfé-
lagi. Lowenstein telur einnig að þetta
leiði til þess að námsárangur í skóla
verður verri.
Lowenstein álítur einnig að það séu
líkur á því að börnunum sé oftar refs-
að líkamlega af foreldram sínum
vegna mótþróa þeirra. Það eru tengsl
á milli eftirlátssemi, sem í sjálfu sér
er einn angi af ranglæti gagnvart
baminu, og möguleika á líkamlegum
meiðingum sem geta fylgt í kjölfar
þess að hafa alið barnið upp á þennan
hátt.
Það kemur fram í grein Lowen-
stein að allar nýjustu rannsóknir sýna
að böm hafa tilhneigingu til að vilja
hafa festu og aga í uppeldinu þegar
þau era spurð.
Þetta er í stuttu máli það sem dr.
Lowenstein hefur að segja um það
ranglæti sem felst í því þegar börn
fá ekki nauðsynlegt aðhald frá for-
eldrum sínum. Afleiðingin getur orðið
sú að þau verða ófær um að horfast
í augu við lífið og vera viðurkennd
af samfélaginu sem nýtir borgarar.
Vissulega era margir foreldrar sem
bregðast skynsamlega við uppeldi
bama sinna, en ég tel að ábendingar
dr. Lowenstein um of mikla eftirláts-
semi séu umhugsunarverðar fyrir
uppalendur í ört breytilegu samfélagi
nútímans.
Höfundur er félagsráögjafi.
Elísabet
Lárusdóttir

Léleg umferð-
armenning á
Islandi
GYLFI Guðjónsson,
ökukennari, ritar tíma-
bæra grein í Morgun-
blaðið hinn 2. þ.m.,
Einvígið á akbrautinni,
um umferðarmál.
Akstursmáti okkar
íslendinga hefur frá
upphafi verið illvígur
og umferðarmenningin
lakari en hjá flestum
þjóðum heims. - Að
skömminni til virðast
þó íslenskir ökuþórar
skárri nú en fyrir
nokkrum áratugum,
einkum á Stór-Reykja-
víkursvæðinu; veldur
þar kannski mestu um
stóraukinn umferðarþungi, svo að
ökuníðingarnir komast ekki eins
auðveldlega upp með að bijóta af
sér. - Almennar utanlandsferðir í
30-40 ár virðast hins vegar hafa
skilað umferðarmenningu okkar
sorglega litlu; tillitssemi og kurt-
eisi, sem við mætum hvarvetna er-
lendis, heldur áfram að vera íslend-
ingum framandi hugsun og hegðun-
armáti, þegar við erum sestir undir
stýri á bifreið.
Gylfi minnist, meðal annars, á
framúrakstur íslendinga. Að mínu
viti gefur framúrtaka okkar góða
vísbendingu um dapurlegt sálar-
ástand stórs hluta þeirra sem þykj-
ast færir um að aka bifreið, ekki
síst þegar þeir snarbeygja fyrir það
ökutæki sem þeir eru að skríða fram
úr - á óbrotinni línu.
Erum við virkilega svo heimskir
að við getum ekki skilið og tileinkað
okkur einföld umferðartákn sem
máluð eru á malbikið eða sett upp
á vegskilti? - Eða erum við slíkir
þursar að við kjósum meðvitað að
hunsa þau? - Og hvers vegna þá?
Við hjónin tókum okkur bílaleigu-
bíl úti í Lúxemborg í hitteðfyrra og
ókum honum vítt og breitt um
Þýskaland, Austurríki og Belgíu,
samtals hátt í fimm þúsund kíló-
metra, á tæpum mánuði. Það kom
aldrei fyrir að brotið væri á okkur
í umferðinni, né sáum við brotið á
öðrum, eða umferðarreglur hunsað-
ar á annan hátt. Við sáum aldrei
umferðaróhapp eða slys á vegum.
Samt fórum við um sveitir, þorp,
bæi og stórborgir þriggja þjóðlanda
með gífurlegan umferðarþunga.
Jafnvel á hraðbrautunum, þar sem
menn aka á 100 til 150 kílómetra
hraða á klst. að meðaltali, fannst
okkur við sýnu öruggari um líftór-
una en á leiðinni austur yfir Fjall
eða um Hvalíjörð; erum við þó bæði
komin af léttasta skeiði - og var
enda ráðlagt við upphaf utanfarar-
innar að hætta okkur ekki inn á
hraðbrautirnar.
Hvað veldur þessum mismun?
Þekking á umferð? Kunnátta í
akstri? Að hluta til, að sjálfsögðu.
En einnig agi - meðal annars sjálfs-
agi - sem á rætur í menningu við-
komandi þjóðar, uppeldi barnanna;
siðum fólksins, og hefðum. - Þó
kannski fyrst og fremst skilningur
á því, að öllum er fyrir bestu þegar
upp er staðið að allir fari að lögum
og reglu. Ekki bara hinir.
íslendingar virðast hins vegar
upp til hópa ekki enn hafa komist
í skilning um þá staðreynd, að troða
náunganum um tær, ota sínum tota,
pota sér fremst í röðina, ryðjast inn
á einbreiðu brúna þótt annar bíll
komi á móti - þetta borgar sig
hreint ekki í nútímaþjóðfélagi. -
En við hér á hjara veraldar virð-
umst enn sitja uppi með einhvers
konar afdankaðan hugsunarhátt
ribbaldalýðs frá tímum Sturlunga,
einkanlega þegar við erum búnir að
fela okkur undir stýri og álítum
okkur komast upp með
skrílshátt.
Og í þessu sam-
bandi: Við hjónin höf-
um oft velt vöngum
yfír því á ökuferðum,
þegar bílarnir streyma
fram úr okkur á óbrot-
inni línu, jafnvel tvö-
faldri - og oftast á vel
yfir 100 - hvort nokk-
uð þýddi að taka niður
viðkomandi bílnúmer
og hringja í næstu lög-
reglustöð. Myndi það
hjálpa lögreglunni?
Veita aðhald? Myndi
lögreglan kæra sig um
slíkar upplýsingar frá
hinum almenna borgara? Myndi lög-
reglan skrá þessar upplýsingar hjá
sér - upp á seinni tíma? Jafnvel
hafa samband við hinn brotlega;
vanda um fyrir honum?
Þessum spurningum er hér með
komið á framfæri.
Því eittbvað verður að reyna að
gera í þessum málum, - ekki síst
ef rétt er hjá Gylfa Guðjónssyni að
Vegalögregla Islands hafi hreinlega
verið lögð niður!
Ég tek og heilshugar undir
ábendingar Gylfa um vankanta á
punktakerfi því sem Umferðarráð
Á hraðbrautum erlendis
er hraðinn iðulega á
öðru hundraðinu. Samt
fannst Einari Þ.
Einarssyni hann ör-
uggari í umferðinni
þar en á þjóðvegunum
hér heima.
leggur til að verði komið á innan
skamms (söfnun upplýsinga um
skammarstrik ósvífinna ökumanna
og viðurlög við þeim uppsöfnuðum).
Hér ríður bersýniiega á að huga
náið að málum og vanda vel mat á
vægi umferðarbrota áður en hafist
er handa um að hrinda kerfinu í
framkvæmd.
Og fyrst ég er komminn á skrið
með nöldrið, leyfi ég mér að víkja
frá hinni ágætu grein Gylfa Guð-
jónssonar yfír í málfar fréttaþula
ljósvakamiðlanna.
Tvær spurningar til þulanna:
Hvers vegna í ósköpunum eruð
þið teknir upp á að leggja áherslu
á annað atkvæði erlendra heita og
nafna í stað okkar íslensku áherslu
á hið fyrsta? - Á þetta að vera fínt?
Nú heyrist ekkert annað en hong-
KONG, sjangHÆ, amsterDAM
o.s.frv. Nú tala þulirnir um flugfé-
lagið atLANTA. í beinu framhaldi
af því kemur svo líklega að úthafið
sem umlykur strendur hólmans okk-
ar sé nú atLANTShafið og einn
samkeppnisaðilinn heiti flugLEIÐ-
IR. Og þetta er jafnvel að breiðast
yfír á íslensk nöfn. Rétt áðan sagði
fréttaþulurinn skaftaFELLssýsla. -
Var það ekki af svipuðu tilefni sem
prestarnir voru nú nýlega beðnir um
að vanda málfar sitt betur; þeir
segðu jafnvel aMEN í lok bænar!
Og til (kven)þulanna: Er nokkur
ástæða til að segja Vestmann-a-eyj-
ar í stað Vestmanneyjar - einsog
tíðkast í daglegu tali; Blönd-u-ós í
stað Blöndós, o.s.frv.? - Á ekki tal-
málið að ráða í upplestri frétta?
Og lýk ég hér miklu nöldri.
Höfundur er fyrrverandi
skrifstofustjóri.
Einar Þ.
Einarsson