Morgunblaðið - 21.08.1997, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 21. ÁGÚST 1997 41

I
i
»
J
I
j
'
I
J
I
3
I
I
1
J
I
I
I
MINNINGAR
Er þá ótalið veigamikið og fjöl-
breytilegt framlag hans til þýddra
bókmennta. Merkilegast var senni-
lega safnritið Norræn ljóð 1939-
1969 (1972), þarsem íslendingum
voru kynnt öll helstu samtímaskáld
Norðurlanda með frábærum þýð-
ingum og ritgerð um nútímaskáld-
skap og ljóðagerð í Danmörku,
Finnlandi, Noregi og Svíþjóð. Af
öðrum þýðingum hans má nefna
skáldsögurnar Ástin og dauðinn við
hafið eftir Jorge Amado, Forseti
lýðveldisins eftir nóbelsskáldið
Miguel Angel Asturias, Tvennir
tímar eftir nóbelsskáldið Knut
Hamsun, Fjallaþorpið eftir Jeh
Tsjún-Tsjen, Flæðilandið mikla eftir
Mao Tun, Sjómenn eftir Peter Tu-
tein og Naðran á klöppinni eftir
Torgny Lindgren, ásamt smásagna-
söfnunum í töfrabirtu eftir William
Heinesen, Fimm fingra mandlan
eftir Torgny Lindgren og Síðustu
minnisblöð Tóma F fyrir almenn-
ingssjónir eftir Kjell Askildsen.
Hannes bjó um langt skeið í
Noregi, starfaði síðast sem bóka-
vörður í Stafangri, þartil hann fór
á eftirlaun og fluttist til íslands.
Síðustu árin átti hann heima á
Akranesi. Þráttfyrir langar fjarvist-
ir hélt hann óslitið sambandi við
heimalandið og sendi okkur verk
sín, frumsamin og þýdd, sem öll
lofa meistarann.
Ég kynntist Hannesi Sigfússyni
fyrst í Osló í desember 1968, þegar
við sóttum fyrir íslands hönd viku-
langa ráðstefnu norrænna rithöf-
unda og gagnrýnenda, „dikt och
kritik 68“, undir handleiðslu
sænska menningarpostulans Ivars
Öhmans. Tókust strax með okkur
góð kynni sem efldust og dýpkuðu
í áranna rás, þó samfundir yrðu
strjálir uns Hannes sneri aftur heim
til ættlandsins. í öndverðu stóð mér
nokkur beygur af orðsporinu sem
af honum fór fyrir einarða pólitíska
afstöðu og beinskeytta orðræðu, en
lærði óðaren varði að meta hlýju
hans, hógværð, umburðarlyndi og
réttsýni. Hannes var þeim eiginleik-
um gæddur, að manni leið vel í
návist hans og þótti ósjálfrátt vænt
um hann. Minnist ég hans sem ein-
hvers alúðlegasta og geðfelldasta
manns, sem á vegi mínum hefur
orðið, og sendi nánustu aðstandend-
um, þeim Guðnýju Gestsdóttur og
Hrefnu Sigfúsdóttur, innilegar
samúðarkveðjur við fráfall góðs
drengs og hugstæðs vinar.
Sigurður A. Magnússon.
Hver Qölskylda á sín litlu leynd-
armál og sagnir um sérkennileg
ævintýri. Þessum leyndarmálum er
smám saman hvíslað að manni, um
leið og maður vex upp, og sögurnar
eru sagðar þannig, að maður verður
að geta í eyðurnar. Eitt ævintýrið
fjallaði um Hannes Sigfússon. Það
var rómantískt ævintýri, ljúfsárt og
heillandi. Ég velti oft fyrir mér
þessum manni, sem var svo nálæg-
ur en ókunnur. Lengi vel var eina
leiðin að honum í gegnum bækurn-
ar hans.
Svo var það fyrir rúmum átta
árum, að hann varð vinur og sam-
fylgdarmaður Lillu frænku minnar.
Þá kom loks að því að ég kynntist
honum. Hann var afskaplega hlýr
maður og nærvera hans þægileg
og gefandi. Hann talaði við börnin
mín eins og væru þau fullorðið fólk
og hann gaf sér tíma til að hlusta
á þau. Hann var laus við hégóma
og enginn þurfti að vera feiminn í
návist hans. Hann vildi ekkert til-
stand í kringum sig, þáði jú kaffi-
bolla þegar hann kom í heimsókn,
en líkaði vel að hlusta dálítið á tón-
list og endilega að spjalla saman.
Með Hannesi er genginn góður
maður, sem auðvelt var að þykja
vænt um. Við Siggi og börnin okk-
ar öll þökkum góð kynni og hlýhug,
sem hann auðsýndi okkur allt þar
ti! hann lést.
Ingveldur Róbertsdóttir.
Ég kynntist afabróður mínum,
Hannesi Sigfússyni, fyrst fyrir níu
árum rúmum, eða þegar hann við
fráfall konu sinnar flutti heim til
íslands. Skáldið Hannes hafði ég
hinsvegar þekkt í mörg ár og bar
djúpa virðingu fyrir. Svo ekki sé
meira sagt, því ég áleit að í Dymbil-
vöku, Vetrarmyndum úr lífí skálda
og nokkrum kvæðum öðrum, væri
það vel ort að nálgaðist fullkomnum.
Þegar ég heimsótti Hannes síðan
fyrst á vormánuðum 1988, leið mér
eins og ég væri að ganga á fund
Skáldsins með stóru essi, og ég
hugsaði: hversu lítill og litlaus hlýtur
maður ekki að vera í augum slíks
manns. En ég komst fljótt að því, að
í nærveru Hannesar Sigfússonar var
engin þörf á að standa á tám og
reyna sýnast stærri, komst að því,
að þrátt fyrir sín miklu verk var
hann mildur og hógvær og leit á
alla sem jafningja. Ég segi þrátt
fyrir, þvi það er ekki öllum gefið
að vinna mikil afrek og vera í ofaná-
lag krýndur lofí, án þess að vottur
af sjálfsánægju og yfírlæti setji
mark sitt á viðmótið. Aður hafði ég
drukkið í mig áhrif frá skáldskap
Hannesar, ég hafði fallið í stafí yfír
miklu máli og máttugum myndum.
Nú gat ég lært af manninum sjálf-
um, numið stærðina í hógværðinni.
En nú er Hannes dáinn. Á þess-
um níu árum hef ég heimsótt hann
reglulega og setið hjá honum,
stundum einn, stundum ásamt eig-
inkonu minni Maríu Karen, og
stundum hefur Guðný verið hjá
honum, konan bak við Dymbilvök-
una, hún Guðný sem hann tók upp
samband við fljótlega eftir heim-
komuna og voru þau endurnýjuðu
kynni til blessunar fyrir bæði; það
var sem Guðný hefði létt þungann
af herðum skáldsins og maður
skynjaði, að lífið hafði skenkt hon-
um óvæntri hamingju og það ekki
svo lítilli. Og núna er sem stundirn-
ar með Hannesi streymi líkastar
þungu fljóti gegnum huga minn;
þegar við sátum uppi heila ágúst-
nótt fyrir níu árum, ég drakk viskí,
hann vodka, hlustuðum á Mozart,
Bach og meiraðsegja Tom Waits.
Undir morgun las Hannes Vetrar-
myndir úr lífí skálda. Því miður tók
ég þann lestur ekki upp á segul-
band, en upptakan er til í höfði
mínu og stundum nægir mér að
opna Sprek á eldinn, lesa fyrstu
ljóðlínu bálksins og þá kemur þessi
horfna ágústnótt til mín og Hannes
byijar að lesa. Og síðasta heimsókn-
in, tæpri viku fyrir lát hans: Hann-
es tekinn í rúminu, en í stað þess
að tala um kvalir og kveinka sér í
nærveru dauðans, situr hann upp-
réttur undir málverkinu sem „talar
enn um tvenn spor“, sötrar kaffið,
spyr brosandi útí mína hagi, les
L E Q S T E I N A R
í stórum og rúmgóðum sýningarsal okkar
eigum við ávallt fyrirliggjandi margar gerðir
legsteina og minnisvarða úr íslenskum og
erlendum steintegundum.
Veriö velkomin til okkar eða hafið
samband og fáið myndalista.
brostinni röddu kvæðið sitt Lausnir
og síðan kveðjumst við. Svo var af
honum dregið að hann gat ekki
fylgt mér til dyra, en ég gekk útí
ágústbirtuna með hlýju handartaks-
ins í lófa mínum. Hún leynir á sér,
sagði Jóhann Hjálmarsson um
seinni skáldsögu Hannesar, Ljósin
blakta. Og það er alveg rétt; bókin
leynir verulega á sér, lifir í manni
löngu eftir að hún er komin uppí
hillu. Þannig var það líka með
Hannes. Maður las um hann ungan
og ákafan, hann átti til skapofsa
sögðu eldri ættingjar mér. Ég
kynntist honum sem rólyndum eldri
manni; lítillátum, með milda en
hljómmikla rödd, kímið bros sem
kviknaði í öðru munnvikinu og
breiddist þaðan út. Ákafinn orðinn
að þroska, skapofsinn að sátt.
Kannski lá stundum við að maður
óskaði þess, að ákafi fyrri ára gerði
vart við sig í framkomu hans, já
kom fyrir að maður vanmæti hann
sökum hógværðar. En nú er hann
dáinn og ég uppgötva, að nærvera
hans hafði enn meiri áhrif en ég
hélt. Það er eins og tímahurð hafi
lokast á mig, eins og liðinn tími
hafí fjarlægst, að sökum skyldleika,
og þá ekki einungis í blóði heldur
orðunum líka, vegna þess að báðir
vorum við vígðir þessari „ókind“
eins og Hannes kallaði skáldskapar-
gyðjuna; vegna skyldleikans hafi
nærvera Hannesar orðið til þess,
að tíminn allt frá þriðja áratuginum
og þar til ég fæddist var í raun ein
samfella. Við lát hans hefur hún
rofnað og nú er mikil fortíð ekki
lengur hold og blóð, ekki lengur
mild en hljómmikil rödd í samtíman-
um, nú er hún orð á prenti og minn-
ing í höfði mínu. Þar sem áður var
rödd, er nú þögn. Og ég sit uppi
með þá tilfinningu að sitthvað var
ósagt. Veit ekki hvað, finn bara
fyrir einhveiju ósögðu í bijósti
mínu. En kannski er ég að tala um
þá tilfinningu sem við nefnum sökn-
uð. Söknuðinn að geta ekki lengur
staðið í stofu Hannesar og fundið
ylinn frá lífí hans fylla hönd mína.
Jón Kalman Stefánsson.
Elsku afí minn.
Nú, þegar komið er að leiðarlok-
um, langar mig að minnast þín með
fáeinum orðum og þakka þér fyrir
toiíuid hð omují flo íjá om
IMINHHIM
jjötíl jok
fitnnoiifltii • (flíi
Uppiýsingar i s: 551 1247
allar samverustundirnar okkar
saman.
Það er mér í barnsminni þegar
það rann upp fyrir mér að ég átti
óvenjumarga ættingja, sem struku
mér blítt um kinn í æsku og köll-
uðu sig afa eða ömmu. Vinkonur
mínar komust ekki í hálfkvisti við
mig í því efni. Afar mínir og ömm-
ur mínar áttu heima í Hafnarfirði,
í sveitinni, norður á Akureyri og úti
í löndum. Það var dásamlegt.
Kynni okkar urðu að raunveru-
legum vináttutengslum eftir að þú
fluttist heim frá Noregi og settist
að á Akranesi, þá orðinn ekkjumað-
ur. Það var alltaf gaman þegar við
fjölskyldan ásamt Gógó frænku
skruppum upp á Skaga í heimsókn
til þín og Guðnýjar. Það var gæfu-
stund þín á efri árum, að þú hittir
Guðnýju Gestsdóttur, skömmu eftir
að þú fluttist heim. Hún stóð við
hlið þér eins og stólpi í erfiðum
veikindum síðustu mánuði.
Lítill snáði fæddist 1993. „Stígur
sín fyrstu spor að þrepskildi nýrrar
aldar þrem kynslóðum framar,"
ortir þú. Um þetta leyti var ég að
stofna mitt eigið heimili og hafði
eignast soninn Alex Viðar, þá var
einstaklega gaman af að fá þig og
Guðnýju í heimsókn. Litli Alex Við-
ar var líka augasteinninn hans afa.
Þú hafðir lag á því að spjalla við
drenginn, þrátt fyrir ungan aldur
hans.
Fyrir rúmum tveimur vikum
lagðir þú á þig enn eina heimsókn
til mín til að líta á nýfædda mann-
eskju sem komin er á kreik.
Kæri Hannes afí, þökk fyrir allt
og allt, far þú í friði.
Kristín Björk Viðarsdóttir.
Eg sem fæ ekki sofið...
Bleikum lit
bundin er dögun hver og dökkum kili.
Upphafslínur Dymbilvöku bera
vitni þeim seið sem býr í fyrsta
kvæðabálki Hannesar Sigfússonar;
enginn sem les hann ungur er sam-
ur eftir, og íslensk nútímaljóðlist
var heldur ekki söm. Hafi hún áður
um skeið „eigrað milli svefns og
vöku“, þá vissi hún að nú var glas,
og á þessum árum eftir seinni
heimsstyijöld eignast íslendingar
mörg sín mögnuðustu kvæði á öld-
inni. Frumleiki, ekki síst í sterku
myndmáli, orðkynngi og dirfska í
meðferð málsins einkenndu mörg
bestu ljóð Hannesar, þótt hann
ætti líka til viðkvæmni ástarljóðsins «'
og undirfurðulegan húmor. Hann
tók óhræddur á viðfangsefnum sín-
um, hvort heldur þau voru sótt á
eilífar veiðilendur skáldskaparins
eða í átök samtímans, ófeiminn við
hið torskilda, og hann þorði að
reyna þanþol tungumálsins, svo
fyrir kom að það léti undan.
Fyrstu bækur Hannesar komu
þétt og bjuggu yfir þessum frum-
krafti en ljóðin voru þó aldrei laus
við angurværð. „Svo liðu dægrin:
leyndum harmi bundin“, það varð
lengra á milli bóka og Hannes flutt-
ist til Noregs, þar sem hann bjó í
mörg ár. Sú fjarlægð skerpti um
margt sýn hans á heimalandið, og
skáldskapur hans eftir að hann
kemur heim á ný ber vitni sömu
gáfu og fyrstu bækur hans; ekki
síst seinasta ljóðabók hans, Kyijála-
eiði. Þar yrkir hann um ellina og
dauðann án þess að gefa sig drung-
anum á vald, leyfir sér bæði gaman-
semi og leik, en áhrifin vitja okkar
eins og „lágt muldur þrumunnar“.
Noregsdvölin átti eflaust líka sinn
þátt í því að Hannes þýddi mörg
af merkari skáldum Norðurlanda,
bæði ljóð og laust mál, og varð
enginn svikinn af þeim textum.
Hannes var efasemdarmaður, 9
einnig um eigin ljóð, og manna
dómharðastur um sjálfan sig ef því
var að skipta - þar gat hann verið
helst til grimmur. Þótt líf hans
væri nær allt í orðum og bókum,
vissi hann að „Orð / eru hærur /
biðukollunnar", og batt ekki við þau
tálvonir. Hann var einstaklega ljúf-
ur maður í viðkynningu, laus við
tilgerð og sjálfhverfu og öll tilætl-
unarsemi var honum fjarri - sjálfar
bókmenntirnar skiptu hann mestu.
Að lokum var hann, einsog hann^-
segir í síðasta ljóði síðustu bókar
sinnar, einfaldlega „Hættur / Dyr-
um lokað: / Hurð fellur að stöfum.“
Við hjá Máli og menningu þökk-
um Hannesi góða samfylgd, þar
sem við vorum aðeins þiggjendur
líkt og aðrir þakklátir lesendur
hans. Aðstandendum hans færi ég
innilegar samúðarkveðjur.
Halldór Guðmundsson.
LE6STEINAR
Marmari ♦ Granít ♦ Blágrýti ♦ Gabbró
íslensk framleiðsla
Sendutn
myndalista
MOSAIK
Hamarshöfdi 4 - Reykjavik
simi: 587 1960 -fax: 587 1986
OPTIROC
MÚRVÖRUR & VIÐGERÐAREFNI
Iabsi DekaTopp
□PTIROC
Betokem Dek:
Þéttimúr til filtunar, kústunar
og sem steiningarlím
Betokem Rep:
Viðgerðarefni til viðgerðar
á lá- og lóðréttum flötum.
Betokem ExM:
Þenslumúr til ásteypu
á sökkla undir vélar o.fl.
Ódýrar múrblöndur
SEMENTSBUNDIN
FLOTEFNI
• 147 Pronto
Mest seldu flotefni í Evrópu
• 154 Presto
Undir dúka, parket o.fl.
•316 Renovo
Trefjastyrkt hraðharðnandi
til afréttingar
• 430 Durolit
Flotefni fyrir svalagólf o.fl.
• Lyktarlaus Epoxy
gólf- og veggmálning
• Epoxy inndælingarefni
• Epoxy rakasperrur
• Epoxy steypulím og spörtl
• Steypuþekjur

ir
IDNADARQÓLF €-^«ml«|uv.gur 72.200 KOpavogur llmlr. SM 1740. M2 4170, Fm 004 1700
Jl