Morgunblaðið - 15.03.1998, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
SUIWUDAGUR 15. MARZ 1998 21
Loksins
ný
landsýn
BÆKUR
Lj óMiiyndi r
HEIMAHAGAR - HOMEPLACES
eftir Guðmund Ingólfsson og Wayne
Gudmundson. Inngangur: Ólafur
Ragnar Grímsson. Formáli: David
Arnason. Prentað í Odda.
Útgáfa höfunda, 1997. 64 bis.
í ÞESSARI látlausu en sérstöku
sýningarskrá gefst loksins kostur á
að sjá íslenskan ljósmyndara túlka
hversdagsheiminn án nokkurra und-
anbragða, á formrænan og persónu-
legan hátt. Nokkuð sem undirritaður
hefur beðið eftir að sjá á prenti.
Ljósmyndararnir eru reyndar
tveir og strangt tii tekið er aðeins
annar þeirra Islendingur. En verk-
efnið sem þeir hafa tekið sér fyrir
hendur hefur þó rammíslenskar ræt-
ur. Guðmundur Ingólfsson fór tii
Bandaríkjanna og Kanada árið 1994
og myndaði á slóðum Vestur-íslend-
inga, á meðan Wayne Gudmundson,
Bandaríkjamaður af vestur-íslensk-
um ættum, kom til Islands 1993 og
1995 og ljósmyndaði land forfeðr-
anna. Þeir Ijósmynduðu þannig
heimahaga hvors annars og einsettu
sér að mynda á persónulegan hátt
umhverfið eins og heimamenn sjá
það; hið venjulega í umhverflnu. Hér
er engin upphafning villtrar náttúru,
heldur birtast í myndunum lönd sem
mennimir hafa markað. Og það er
vinalegur heimur. Ljósmyndararnir
halda vissri fjarlægð frá fyrirmynd-
unum, eru að sýna staðina; ekki er
laust við íróníska hlýju á stundum.
Guðmundur er einn af fremstu
ljósmyndurum okkar. Mikilvirkur í
iðnaðarljósmyndun en hefur jafn-
framt verið að vinna að persónuleg-
um verkefnum og hefur haldið
nokkrar sýningar, bæði hér heima og
í virtum sýningarsölum erlendis.
Wayne fæddist í Fargo í Norður-
Dakóta. Ljósmyndir hans hafa birst í
fímm bókum, hann á myndir í merk-
um söfnum vestanhafs og kennir ljós-
myndun við háskóla í Minnesota.
í bókinni Heimahögum eru fimm-
tíu Ijósmyndir. Höfundarnir mynda
af agaðri formfestu í svarthvítu, báð-
ir nota stórformatsvélar, 4X5 tommu
filmur, og Guðmundur notast einnig
við panórama myndavél. Prentunin,
þótt vel sé af hendi leyst, nær ekki
fyllilega að skila hinni miklu skerpu
og grátónaskala fyrirmyndanna, en
bókin er samt sem áður mjög góð
heimild um þetta merkilega verkefni
sem Ijósmyndararnir tókust á við.
Vestur-íslenski rithöfundurinn
David Arnason ritar formála þar sem
hann fjallar um tengsl íslensku land-
nemanna í Norður-Ameríku við ætt-
mennin sem eftir sátu á Islandi, en
með tímanum rofnaði sambandið.
Amma Davids safnaði myndabókum
frá íslandi og i þeim sá hann fyrst
land forfeðranna: ,... ég kynntist
landslagi, sem mér var ókunnugra en
landslagið á Mars. Ég sá myndir af
Mývatni í þoku, draugalegar berg-
myndanir ... ægifagran regbogann
yfir Gullfossi, Geysi, sem gaus upp í
himininn, stórbrotna jökla og æðandi
ár, kletta, sem varla sást í fyrir fugli,
hvali, sem veltu sér í sjónum, og eld-
fjöll, sem spúðu eldi á haf út.
Allt er þetta satt og þegar ég fór til
Islands sá ég mörg af þessum fyrir-
bærum. En ég sá þau í samhengi við
venjulegan og aðgengilegan heim.
Ég hafði haldið, að ísland væri lita-
sprengja og ég var ekki viðbúinn
hinni sterku fegurð svartra og grárra
lita, sem ríktu alls staðar. „Og hann
bætir við; „Á sama hátt voru Islend-
ingarnir sem komu til Ameríku ...
óviðbúnir víðáttum okkar ... Þeir
stóðu bókstaflega á öndinni frammi
fyrir ómælisvíðáttu gresjanna og
heljarstærð himnanna." Það er
einmitt þessi veruleiki sem Guð-
mundur og Wayne sýna okkur; hin
sterka fegurð svartra og grárra lita á
íslandi og ómælisvíðátta gresjanna
og heljarstærð himnanna á sléttum
Norður-Ameríku.
Ljósmyndaramir vinna innan
ákveðinnar hefðar í landslagsljós-
myndun, þar sem umhverfinu er lýst
á hlutlægan hátt, ekki reynt að fela
hið manngerða. Myndir Walker
Evans koma upp í hugann sem og
Roberts Adams, en sá síðarnefndi
hefur myndað „Vestrið“ á svipaðan
hátt, sambýli manns og náttúru.
Myndir Wayne Gudmundson eru
gjarnan miðlægar og hann setur í
öndvegi kunnuglega hluti sem vega á
móti krafti náttúrunnar, sem ljós-
myndurum er annars svo gjamt að
upphefja. I mynd frá Grímsey ber
stakan ljósastaur við svævi typpt fjöll
Norðurlands; á Hólssandi er varúð-
arskilti við veginn í hrjóstugri auðn-
inni; á tjaldstæðinu við Öskju standa
fánastöng og borð á milli grjóthnull-
unga og snjóföl á svörtum sandinum.
I Herðubreiðarlindum er skálinn
myndaður, reyrður niður með stög-
um og tveir menn bak við glugga. Þá
er þarna mynd af tívolíi í Reykjavík,
þar er ekkert uppistand, fámennt og
kaldranalegt - raunsönn mynd af
Reykjavíkurlífinu rétt eins og önnur
mynd, þar sem horft er yfir Lækjar-
torg og er svo ofur hversdagsleg að
hún nær að koma á óvart.
Ljósmyndaramir eiga ýmislegt
sameiginlegt en í heildina eru myndir
Guðmundar þó fjölbreytilegri og
formskyn hans tærara í þessari ög-
uðu sýn á hversdagsleikann. Hluta
myndanna tekur hann á aflangt pan-
órama format sem hæfir landslagi
sléttunnar vel.
í formfagurri mynd sem tekin er á
þokugráum degi í Minnesota rís býli
innrammað af stómm trjám uppúr
akrinum. Icelandic State Park í
Norður-Dakóta er snyrtilegur garð-
ur í sólskini, nokkur hjólhýsi falin
bakvið hálfvaxin fumtré sem standa
á stangli; í sömu opnu er Icelandic
Putt Club, bjartur en mannlaus stað-
ur, undarlegur og allt að því óhugn-
anlegur. Önnur mynd er af stað sem
kemur mikið við sögu Nýja Islands;
Sandy Bar. Þar átti að rísa höfuð-
borg íslensku nýlendunnar við
Winnipegvatn en ekkert varð úr því.
Myndin hefur vegbút í forgrunni, þá
mnnagróður og það sér út á vatnið:
fyrir miðju er skilti sem á stendur
Sandy Bar Beach. Hlutlæg og einfóld
lýsing sem vekur hugrenningatengsl
þeirra sem þekkja rómað kvæði Gutt-
orms Guttormssonar um staðinn.
Besta mynd bókarinnar er tekin í
Riverton, Nýja Islandi. Horft er eftir
eyðilegri götu og til beggja handa
gamlar síma- eða rafmagnslínur. Á
götunni stendur hvítur bíll, bfistjóra-
hurðin opin en enginn sjáanlegur;
sviðið annars autt. Aðra mynd tók
Guðmundur í Icelandic State Park og
sýnir fimm börn ganga yfir autt bíla-
stæði, allt er mjög snyrtilegt, nokkur
tré á lágum hól. Yfir öllu er heiður
himinn fyrir utan stakt hvitt ský sem
með góðum vilja má lesa íslands-
mynd úr; reyna íslendingar ekki að
lesa eitthvað íslenskt útúr öllu því
sem Vestur-íslendingar koma nærri?
Heimahagar er í raun skrá yfir
myndir á sýningu sem um þessar
mundir stendur yfir í Winnipeg en
verður sett upp hér á landi síðar á ár-
inu. En þetta er ekki bara sýningar-
skrá heldur merkileg bók sem sýnir
mjög áhugaverðar Ijósmyndir. Marg-
ir íslenskir ljósmyndarar hafa gefið
út vandaðar bækur með landslags-
myndum, en þörf hefur verið á hvers-
dagslegri nálgun við umhverfið í
verkum íslenskra ljósmyndara;
raunsannri lýsingu á veruleikanum.
Raunveruleikinn fær að njóta sín í
bók þessara tveggja Islendinga og
hugmyndin bak við verkið, rannsókn
ljósmyndaranna á heimahögum
hvors annars, er einstaklega snjöll.
Einar Faliir Ingólfsson
Hliðarhurð og fellanlegt framsæti.
m-------------
Topplúga fyrir ofan afturhurðir.
Verð
kr
040
160
an
6 hurðir; topplúga, hliðarhurð og 2 afturhurðir.
Vökvastýri, loftpúði fýrir
ökumann og styrktarbitar í
hurðum.
Renault Kangoo Express er best búni bíllinn í sínum
flokki. Rennihurð á hægri hlið auðveldar hleðslu og
affermingu, niðurfellanlegt framsæti eykur lengd
flutningsrýmis í 2,5 m og topplúgan (hin eina sanna)
gefur möguleika á flutningi á löngum og háum
hlutum. Þetta og margt annað undirstrikar yfirburði
Kangoo Express. Kynntu þér Kangoo Express og hvað
hann getur gert fyrir þig.
• 6 hurðir (topplúga, hliðarhurð og 2 afturhurðir.)
• Sérlega eyðslugrönn 1.400 vél
• 75 hestöfl
• Vökvastýri
• Fjarstýrt útvarp/kassettutæki
• Fjarstýrðar samlæsingar
• 3 m3 og 600 kg. burðargeta
Fellanlegt
framsæti
til lengingar
á flutningsrými,
samtals 2,5 m
RENAULTÖRYGGI:
Loftpúði fyrir ökumann og styrktarbitar í hurðum og
haeðarstilling á öryggisbeltum með strekkjara og dempara.
Kangoo Express er lipur og léttur í akstri. Komdu og prófaðu.
Ármúla 13- Sími 575 1220 • Skiptiborð 575 1200 • Fax 568 3818