Morgunblaðið - 10.06.1998, Qupperneq 36

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 10. JÚNÍ 1998
MINNINGAR
JL. Gylfi Már Guð-
I bergsson, pró-
fessor við Háskóla
íslands, fæddist á
Siglufirði 18. októ-
ber 1936. Hann lést í
Reykjavík 1. júní síð-
astliðinn. Foreldrar
hans eru Andrea
Helgadóttir húsmóð-
ir, f. 14.2. 1914 á
Akranesi, og Guð-
berg Kristinsson,
verkamaður og múr-
-'v ari, f. 7.7. 1909 á
Sauðárkróki, d. 4.6.
1955. Systkini Gylfa
eru Grétar jarðfræðingur, f.
24.12. 1934, Guðrún Sigurlína
Mjöll skrifstofustjóri, f. 22.11.
1943, og Helgi læknir, f. 16.12.
1950.
Eftirlifandi maki Gylfa er Vig-
Við systkinin frá Heggsstöðum
viljum minnast Gylfa Más með
nokkrum orðum. A hverju vori frá
því hann var tveggja ára og til
fimmtán ára aldurs kom hann í
sveitina til foreldra okkar og dvaldi
sumarlangt. Stundum kom hann
einnig um jól eða páska og naut
sveitalífsins.
Mikill vinskapur var milli okkar
á Heggsstöðum og fjölskyldu hans
sem bjó á Grundarstíg 10. Par var
gist í Reykjavíkurferðum og þar
áttum við systkinin gott skjól eftir
að leið okkar lá í skóla í höfuðborg-
inni.
Fyrstu sumrin dvaldi Júlía fóstra
hans með honum í sveitinni en síðar
kom hann einn með rútunni að
sunnan. Hann byrjaði þá á að sýna
móður okkar prófskírteinið sitt og
~'^svo var hann rokinn út í fjós eða út
á tún til að taka þátt í vorverkum.
Þetta var á þeim árum þegar hest-
ar unnu margt af því sem vélarafl
gerir nú, svo sem við heyskap og
flutninga og víst er að það hefur
auðgað líf margra kaupstaðarbarna
að taka þátt í slíkum störfum.
Gylfi Már var sérstaklega skýr
og athugull drengur sem gott var
að treysta. Við töldum hann á viss-
an hátt tilheyra fjölskyldunni, svo
sterkar rætur átti hann hjá okkur.
Eftir að foreldrar okkar hættu
búskap hélt hann áfram sambandi
við þau meðan þau lifðu. Á síðustu
árum vann Gylfi Már að kortlagn-
ingu landamerkja í Borgarfirði og
gafst þá tækifæri til að rifja upp
gömul kynni frá dvöl sinni á
Heggsstöðum.
Við vottum Vigdísi og fjölskyldu
hans samúð okkar vegna fráfalls
hans. Eftir lifir minningin um góð-
an dreng.
Guðný og Sigurður.
Lærifaðir minn, samstarfsmaður
og vinur, Gylfi Már Guðbergsson
prófessor í landafræði við Háskóla
Islands, er látinn langt fyrir aldur
fram.
HBLÓM8l4VEX11R
Austurveri, sími 588 2017
dís Sigurðardóttir
talsímavörður, f.
30.12. 1936. Foreldr-
ar hennar eru
Rebekka Agústsdótt-
ir húsmóðir, f. 24.3.
1899, d. 7.8. 1981, og
Sigurður Ólafsson
byggingaverkfræð-
ingur, f. 30.12. 1901,
d. 5.1. 1970. Barn
Gylfa og Vigdísar er
Agúst Gunnar land-
fræðingur, f. 17.12.
1958. Kona hans er
Bergljót Sigurðar-
dóttir, f. 14.6. 1962,
myndlistarmaður. Börn þeirra
eru Elínborg, f. 9.9. 1989, og
Höskuldur, f. 26.9. 1994.
Útför Gylfa fer fram frá Dóm-
kirkjunni í dag og hefst athöfnin
klukkan 15.
Gylfi Már var landfræðingur.
Framhaldsmenntun sína sótti hann
til Bandaríkjanna og kenndi eftir
það kortagerð og skyldar greinar
við jarðfræðaskor Háskóla Islands.
Eftir að undirritaður, ásamt 15 öðr-
um óhörðnuðum og hlédrægum
stúdentum, hóf nám í landafræði
hjá Gylfa Má, kom fljótt í ljós hve
hann gerði kortagerðinni góð skil
með kennslu sinni. I kennslunni var
hann skýr og lagði sig fram um að
nemendumir skildu grundvallarat-
ríðin frekar en tæknilegai- útfærsl-
ur, sem eru síbreytilegar. Gylfi Már
var mikill málvöndunarmaður og
gerði kröfur til nemenda á því sviði.
Gerð gróður- og jarðakorta áttu
ríkan þátt í störfum Gylfa Más. I
meira en þrjá áratugi tók Gylfi
Már virkan þátt í kortlagningu á
gróðri landsins í hópi Ingva Þor-
steinssonar hjá Rannsóknastofnun
landbúnaðarins. Handverk Gylfa
Más við kortagerðina var einstakt.
Þar fóru saman nákvæmni, ein-
staklega falleg rithönd, samvisku-
semi og snyrtimennska. Eftir að
farið var að kortleggja gróðurfar af
byggð í Borgarfirði um 1970 sá
Gylfí Már alfarið um nýjan, en
mjög mikilvægan þátt gróður-
kortagerðarinnar, þ.e. skrásetn-
ingu jarðamarka.
Skrásetning Iandamerkja á loft-
myndir í samráði við bændur er
ekki auðvelt verk, þvi þó að um
bestu vini sé að ræða getur
grynnkað á vináttunni þegar landa-
merkin eru dregin upp á yfirborð-
ið. Þetta var Gylfa Má ljóst. Hann
hóf því ekki landamerkjatöku á
neinu svæði án þess að vera búinn
að kynna sér öll skjöl sem að gagni
gætu komið. Það var mikil þolin-
mæðisvinna og krafðist mikillar
sérþekkingar. Þessarar þekkingar
aflaði Gylfi Már sér með umsjón
með töku landamerkja á vel á ann-
að þúsund bújarða á íslandi. Gylfi
Már gaf sér ávallt nægan tíma í
landamerkjatökuna, hann kastaði
aldrei til þess hendinni, frekar en
annars sem honum var falið.
r Blómabw5in
öarðskom
. v/ Fossvogski>*l<iugci«} ,
V- Sím>! 554 0500
Samstarf okkar Gylfa Más hefur
verið á sviði gróðurkortagerðar og
hófst er hann kom mér að sem
sumarmanni við gróðurkortagerð-
ina árið 1976. Það var bæði gott og
lærdómsríkt að vinna að verkefn-
um með Gylfa Má. Hann var ná-
kvæmur eins og áður er getið og
gaf sér alltaf nægan tíma til að
vinna verkið vel. Sumum fannst
stundum nákvæmnin vera einum
of mikil, en þau verk sem Gylfi
Már lét frá sér fara standa
óhögguð og verða ekki rifin niður.
Allar áætlanir sem Gylfí gerði
voru raunhæfar, á þær var hægt
að treysta og eftir þeim var hægt
að fara.
Auk rannsóknastarfa á sviði
landamerkja var Gylfi Már fyrstur
Islendinga til að gera tilraunir
með að nýta gervitunglagögn við
gróður- og landgreiningu. Við þær
tilraunir eyddi hann nokkrum
rannsóknaleyfum, bæði í Skandin-
avíu og Bandaríkjunum, þar sem
nýjasta tækni og sérfræðiþekking
var til staðar. Því miður komst
hann að því, eins og fleiri síðar, að
gróðurfar á Islandi er of flókið til
þess að hægt sé að greina það með
slíkri tækni enn sem komið er.
Gylfi Már var einn af frumkvöðl-
um landafræðinnar sem fræði-
greinar á Islandi.
Hann ritaði kennslubækur í
landafræði íyiir grunnskóla sem
notaðar hafa verið um langt skeið.
Hann var um langt árabil fulltrúi
Islands í Alþjóða kortagerðarsam-
bandinu og frumkvöðull að stofnun
Islenska kortagerðarfélagsins þar
sem hann gegndi formennsku frá
upphafi.
Frá áramótum hefur Gylfi Már
háð harða baráttu við illvígan sjúk-
dóm. Þar hefur hann staðið sig eins
og hetja. Þrátt fyrir erfiðar læknis-
meðferðir og takmarkað þrek hef-
ur hann allan þennan tíma notað
hverja stund til að ljúka því sem
hann var búinn að taka að sér. Þeg-
ar hann veiktist var hann að vinna
að úrvinnslu landamerkja af allri
Mýrasýslu, sem hann hafði unnið
að meðfram kennslu frá því síðla
sumars. Frágang þess verks vann
hann í samvinnu við okkur starfs-
fólk gróðurkortagerðar Náttúru-
fræðistofnunar Islands. Okkar
verk var að koma gögnunum á
tölvutækt form. Það var að hætti
Gylfa Más að daginn áður en hann
fór til Danmerkur í fyrri viku með
fjölskyldunni í brúðkaup vensla-
konu sem hann hafði miklar mætur
á, þá skilaði hann af sér síðasta
hluta landamerkja í Mýrasýslu.
Með gögnunum fylgdu ýtarlegri
leiðbeiningar en áður um hvernig
hann vildi að endanleg framsetning
gagnanna yrði á korti. Gylfi lést á
sjúkrahúsi í Danmörku tæpri viku
síðar.
Á Náttúrufræðistofnun verður
farið eftir síðustu leiðbeiningum
Gylfa Más í öllum smáatriðum, en
við eigum mikið eftir að sakna
samstarfsins við hann. Nú er stórt
skarð rofið í einstaklega sam-
heldna fjölskyldu. Ég og fjölskylda
mín vottum Vigdísi, Ágústi Gunn-
ari og fjölskyldu dýpstu samúð.
Guðmundur Guðjónsson.
Látinn er góður vinur okkar,
Gylfi Már Guðbergsson landfræð-
ingur og prófessor, eftir stutta legu
á sjúkrahúsi í Kaupmannahöfn.
Okkur langar til að minnast þessa
vinar okkar með nokkrum fátæk-
legum orðum, nú þegar leiðir hafa
skilist um sinn.
Við kynntumst Gylfa Má fyrst
Handrit afmælis- og minningargreina skulu
vera vel frá gengin, vélrituð eða tölvusett.
Sé handrit tölvusett er æskilegt, að disk-
lingur fylgi útprentuninni. Auðveldust er
móttaka svokallaðra ASCII-skráa, öðru
nafni DOS-textaskrár. Ritvinnslukerfin
Word og Wordperfect eru einnig auðveld í
úrvinnslu. Senda má greinar til blaðsins í
bréfasíma 569 1115, eða á netfang þess
(minning@mbl.is) — vinsamlegast sendið
greinina inni í bréfinu, ekki sem viðhengi.
Nánari upplýsingar má lesa á heimasíðum.
Það eru vinsamleg tilmæli að lengd greina
fari ekki yfir eina örk A-4 miðað við meðal-
línubil og hæfilega línulengd - eða 2.200
slög. Höfundar eru beðnir að hafa skírnar-
nöfn sín en ekki stuttnefni undir greinunum.
þegar við hófum nám í jarðfræði
við Háskóla Islands um og eftir
1970, en þá hafði nýlega verið tekið
upp BS-nám í jarð- og landfræði
við verkfræði- og raunvísindadeild
Háskóla Islands. Strax við þessi
fyrstu kynni okkar komu í ljós þeir
kostir sem prýddu Gylfa Má, ná-
kvæmni, vandvirkni og heiðarleiki í
hvívetna, nokkuð sem við höfum
notið æ síðan, bæði í námi og störf-
um okkar. Mest og best urðu þó
kynni okkar af Gylfa Má fyrir um
tíu árum þegar Háskóli Islands og
háskólinn í Minnesota stóðu fyrir
stúdentaskiptum sín á milli. Annað
hvert ár fóru stúdentar í jarð- og
landafræði við Háskóla íslands á
sumarnámskeið vestur til Banda-
ríkjanna en hitt árið komu stúdent-
ar í sömu greinum á samsvarandi
sumarnámskeið við Háskóla Is-
lands. 011 námskeiðin voru rausn-
arlega styrkt af Fullbright-stofn-
uninni. Það er skemmst frá því að
segja, að undirbúningur og fram-
kvæmd sumarnámskeiðanna við
Háskóla Islands mæddi mest á
Gylfa Má og þá komu kannski best
í ljós mannkostir hans. Af stakri
nákvæmni, þolinmæði, hugkvæmni
og mikilli fyrirhyggju var kennslan
skipulögð og þá ekki síður hinar
tveggja til þriggja vikna löngu
fræðsluferðir sem farnar voru um-
hverfis landið í þau fjögur skipti
sem þessi sumamámskeið voru
haldin. Gestrisni Gylfa Más og Vig-
dísar konu hans var mikil og einatt
buðu þau öllum hinum erlendu
stúdentum, okkur og fjölskyldum
okkar til veislu á heimili sínu þar
sem okkur gafst einstakt tækifæri
til að kynnast nánar.
Á ferðalögum umhverfis landið,
á löngum dagleiðum í litlum og
þröngum bílum, þar sem hver og
einn hafði ekki nema rétt nógu
mikið pláss fyrir sig og myndavél-
ina, nutum við þess að Gylfi Már
var búinn mjög þægilegri og góðri
kímnigáfu, sem ósjaldan var á
hans eigin kostnað. Ekki síst
vegna þess tókst framkvæmd
þessara sumamámskeiða jafn vel
og raun varð á, en um það vitna
bréf þeirra fjölmörgu stúdenta
sem tóku þátt í þessum námskeið-
um. I ferðunum kom oft og einatt í
Ijós hve fjölfróður Gylfi Már var,
hvort heldur var á hans eigin
fræðasviði, í grasafræði eða sögu.
Þessa nutu hinir erlendu stúdent-
ar ríkulega og þá ekki síður við
hinir sem með honum störfuðum.
En nú hafa leiðir skilist, við sjá-
um á bak mætum samstarfsmanni
og góðum og traustum vini. Missir
okkar er mikill en mestur er þó
missir Vigdísar, Ágústs og hans
fjölskyldu. Um leið og við þökkum
fyrir ánægjulega og menntandi við-
kynni vottum við og fjölskyldur
okkar þeim dýpstu samúð okkar og
biðjum algóðan Guð að varðveita
þau og minninguna um góðan
dreng sem hann hefur nú tekið til
sín.
Hreggviður Norðdahl,
Kristinn J. Albertsson
og Helgi Torfason.
Við ferðalok Gylfa Más Guð-
bergssonar vil ég minnast nokk-
urra kafla á sameiginlegri vegferð
okkar við nám og störf síðastliðin
30 ár. Fyrsta spölinn var Gylfi
Már kennari minn en seinna urð-
um við samstarfsmenn við Jarð- og
landfræðiskor Háskóla íslands og
við Jarðfræðistofu Raunvísinda-
stofnunar Háskólans. Landafræð-
in var starfssvið Gylfa Más. Þessi
mikla fóstra allra nátúruvísinda
hefur breyst með tímanum og er
ekki lengur í móðurhlutverkinu,
heldur mætti líkja henni við góð-
gjarna og vitra frænku, sem opnar
glugga milli raunvísinda og hug-
vísinda. Landafræðin er vel til
þess fallin því að eitt af aðals-
merkjum hennar er að tengja sam-
an staðfræði og hvers konar upp-
lýsingar. Það var okkur sumum
nokkuð áhyggjuefni, þegar við hóf-
um nám í jarðfræði og líffræði
haustið 1968, að ein af kennslu-
greinunum var landafræði. Kynni
okkar af henni voru líklega brenni-
merkt af landsprófinu og þein-i
kúnst að þylja upp örnefni, ýmist
réttsælis eða rangsælis. Það kom í
hlut Gylfa Más að sýna okkur hvað
býr á bak við íbúatölur, staðar-
nöfn, útlínur og hæðartölur. Mér
er sérstaklega minnisstætt nám-
skeið Gylfa Más um svæðalanda-
fræði Norður-Ameríku. Þar nutum
við þess að hann hafði sótt sér-
menntun sína til Bandaríkjanna og
var vel heima í landnýtingu, at-
vinnuháttum, mannvist. Ég minn-
ist Gylfa sem gi’einargóðs og vel-
viljaðs kennara sem gekk skipu-
lega til verks. Landafræðinám
mitt í námskeiðum talið varð ekki
öllu lengra, en margt á ég honum
óþakkað frá síðari starfsárum á
sviði kortagerðar. Gylfi Már var
fagmaður á því sviði, og hafði frá
upphafi mikil áhrif á menntun
landfræðinema og jarðfræðinema
við Háskóla Islands. Eftir að Jarð-
fræðahús Háskólans varð dagleg-
ur vinnustaður Gylfa Más leið ekki
á löngu þar til honum var falin
skorarformennska, og komu ágæt-
ir stjórnunarhæfileikar hans strax
í ljós. Seinna varð hann stofustjóri
Jarðfræðistofu Raunvísindastofn-
unar. Hjá Gylfa Má voru allir hlut-
ir í röð og reglu, hann lagði það á
sig að kynna sér mál áður en hann
tók afstöðu og undirbjó sig af
vandvirkni. Það var lærdómsríkt
að kynnast þessum vinnubrögðum,
og sjá hversu farsællega mál leys-
ast með sanngimi og eljusemi.
Vinnustaðurinn bjó lengi að þess-
ari fyrstu gerð. Störf Gylfa Más
náðu oft út fyrir veggi Háskólans.
Hann settist aldrei í fílabeinsturn.
Mikilsvert var framlag hans til
gróðurkortagerðar af Islandi, og
oft var til hans leitað með korta-
gerðarmálefni frá ýmsum greinum
þjóðfélagsins. Ekki síst þegar
áreiðanleika og kunnáttu var þörf,
hvort sem verkefnin voru smá eða
stór. Fyrir fimmtán árum var
haldin sýning á Kirkjubæjar-
klaustri í tilefni af 200 ára afmæli
Skaftárelda. Ég minnist ferðar
austur með Gylfa Má til að undir-
búa sýninguna og setja upp. Ekki
vegna sýningarinnar, heldur við-
kynningarinnar, frásagna hans og
ræktarsemi við fyrri nemendur
sína. I þjóðfélagsmálum tók Gylfi
Már eindregna afstöðu með þeim
sem kallaðir eru mega sín minna
en halda höfðinu hátt í frjálsu
landi. Eins og marga hendir, sem
hafa fyrir því að taka sjálfir af-
stöðu, var hann lítt reiðubúinn að
kasta skoðunum sínum og sann-
færingu fyrir róða.
Hverri ferð lýkur með áfanga. I
dag er áfanginn kveðjustund, lituð
trega og þakklæti. Eg sendi Vig-
dísi, Ágústi og fjölskyldum þeirra
innilegar samúðarkveður.
Jón Eiríksson.
Þegar við minnumst samstarfs-
manns okkar, Gylfa Más Guð-
bergssonar, kemur okkur fyrst í
huga glaðværð hans og hlýtt við-
mót. Þegar hann átti leið hingað á
Dunhagann á skrifstofuna, gaf
hann sér oftar en ekki tíma til að
spjalla smástund og var þá stund-
um slegið á létta strengi. Okkur er
ofarlega í huga hvað öll gögn og
pappírar, sem frá Gylfa Má komu
voru fallega og samviskusamlega
unnin enda maðurinn snyrtimenni
mikið. Svo fagra hafði hann hand-
skrift, að gögn hans prýddu bók-
haldið. I mörg ár hafði hann það
fyrir sið að færa okkur fallega
skreytingu ásamt jólakveðju áður
en jólahátíðin gekk í garð.
Það hryggði okkur mjög að
heyra um veikindi hans á síðasta
ári og um síðustu jól kom engin
jólaskreyting. En í ársbyrjun kom
fallegur blómvöndur, gular rósir,
ásamt kveðju! Gylfi Már hugsaði til
okkar þrátt fyrir sitt eigið and-
streymi.
Hjartans þökk, Gylfi Már. Vertu
kært kvaddur.
Starfskonur skrifstofu
Raunvísindastofnunar
Háskólans.
GYLFIMAR
GUÐBERGSSON