Morgunblaðið - 23.07.1998, Blaðsíða 6

6 FIMMTUDAGUR 23. JÚLÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Grj ótflutning,a-
bill útaf
GRJÓTFLUTNINGABÍLL með
tengivagni fór útaf þjóðveginum á
Tjörnesi laust fyrir hádegi í gær.
Valt tengivagninn og losnaði frá
bílnum.
Engin slys urðu á mönnum en
nokkrar skemmdir urðu á tengi-
vagninum en öllu meiri á bílnum
sem klesstist að framan þegar
tengivagninn fullur af grjóti valt
frá. Verið er að aka stórgrýti í
Húsavíkurhöfn og eru notaðir til
þess öflugir bílar með tengivagna.
Er heildarþungi þeirra kringum
40 tonn.
Grunaðir um
þjófnað úr íbúð
TVEIR menn voru handteknir í
fyrrakvöld grunaðir um innbrot í
íbúð í Grafarvogi í Reykjavík.
Náðust þeir eftir ábendingar og
upplýsingar frá eftirtektarsömum
nágranna.
Við leit hjá mönnunum fannst
þýfið sem saknað var úr íbúðinni,
hljómflutningstæki, borðbúnaður
og persónulegir munir og hefur
því verið skilað.
Mennirnir hafa áður komið við
sögu lögreglunnar og var síðdegis
í gær gerð krafa um gæsluvarð-
hald.
Loðnuskip norður af landinu
ÍSLENSK og norsk loðnuveiðiskip voru að
veiðum á miðunum norður af landinu þegar
Landhelgisgæslan fór í könnunarflug sl.
þriðjudag.
Veiðisvæðið er á 69°10N-19°00V og voru
skipin á tiltölulega litlu svæði eða innan 20-30
sjómílna frá þessum stað, sem er 180 sjómflur
norður af Siglunesi.
Þúsundasta skipið
í skipalyftuna
Akranesi - Fiskiskipið Hamar SH
var tekið upp í skipalyftuna á
Akranesi sl. mánudag. Þetta er eitt
þúsundasta skipið sem tekið er upp
í lyftuna, frá því hún var tekin í
notkun 20. mars 1968.
Skipalyftan reyndist þegar í
upphafi mikið þarfaþing og hún var
sú fyrsta sinnar tegundar hér á
landi. Það voru Þorgeir & Ellert
hf. sem lét setja hana upp samfara
því sem byggt var nýtt húsnæði
fyrir skipasmíðar, þegar byrjað var
á smíði stálskipa fyrir alvöru hér á
landi. A þessum árum var mikið
um nýsmíðaverkefni í skipaiðnað-
inum og viðhaldsverkefni höfðu
aukist til muna með stækkandi
fiskiskipaflota.
Þessar framkvæmdir voru mikið
framfara- og gæfuspor fyrir fyrir-
tækið, enda komu skip víða að af
landinu til viðgerða eða hreinsun-
ar. Þegar rifjaðar eru upp skipa-
komur í lyftuna, en fyrirtækið og
starfsmenn hafa haldið því skil-
merkilega saman hvaða skip hafa
komið í lyftuna á þessu tímabili,
kemur í ljós að íyrstu starfsárin
komu á bilinu 50 til 70 skip í lyft-
una á ári, en nokkuð færri hin síð-
ari ár.
Mikið eignatjón
í byrjun árs 1972 varð mikið
eignatjón hjá iyrirtækinu þegar
skipalyftan hrundi þegar verið var
að taka upp vs. Gissur hvíta frá
Homafirði. Fljótt var hafist handa
um að endurbyggja skipalyftuna
og 18. september 1973 var fyrsta
skipið tekið upp eftir þær fram-
kvæmdir. Lyftan hefur síðan verið
í notkun og þótt skipakomum hafi
eitthvað fækkað hin síðari ár,
stendur hún enn fyrir sínu.
Að sögn Þorgeirs Jósefssonar,
framkvæmdastjóra Þorgeirs & Ell-
erts hf., er skipalyftan nú eign
Hafnarsjóðs Akraness og með
breyttum áherslum í rekstri fyrir-
tækisins er hún ekki eins mikil
lyftistöng fyrir það og áður. „Bæði
er lítið að gera í skipasmíðum inn-
anlands og ekki síður hafa fiskiskip
landsmanna stækkað mikið og
mörg þeirra komst ekki í lyftuna.
Þó eru alltaf mOli 15-20 skip tekin
árlega til viðhalds og endurbóta og
sumar útgerðir senda alltaf skip
sín til okkar,“ segir Þorgeir og
bætir við, að hann viti ekki um
neinar áætlanir um að stækka
skipalyftuna. „Hins vegar yrði
stækkun lyftunnar nú samsvarandi
spor til atvinnuaukningar á Akra-
nesi eins og varð þegar lyftan var
byggð á sínum tíma. Ljóst er að
skipalyftan var mjög skynsamleg
fjárfesting á sínum tíma. Hún hef-
ur staðið vel fyrir sínu, þrátt fyrir
ýmis mótmæli á þessum árum,“
segir Þorgeir að lokum.
Morgunblaðið/Jón Gunnlaugsson
HAMAR SH, þúsundasta skipið sem kemur í skipalyftuna á Akranesi.
Aðvörun bandarískra sálfræðinga við „sjálfsdýrkun“ barna kemur ekki á óvart
Efla þarf þol
barna við mótlæti
NIÐURSTÖÐUR könnunar banda-
rískra sálfræðinga þar sem varað er
við „sjálfsdýrkun" bama koma ís-
lenskum fagaðilum ekki á óvart.
Morgunblaðið greindi í gær frá
niðurstöðum rannsóknar tveggja
bandarískra sálfræðinga, þeirra
Brad Bushman og Roy Baumeister,
um sjálfsmynd unglinga og áhrif
hennar á ofbeldi. í fréttinni kemur
fram að sú áhersla sem uppeldis-
fræðingar hafi á undanfómum ára-
tugum lagt á að foreldrar reyni að
efla sjálfstraust barna og unglinga
geti gengið of langt. Sé bömum
hrósað að tilefnislausu geti þau öðl-
ast of hátt sjálfsmat og orðið illa í
stakk búin síðar í lífinu til að takast
á við mótlæti. Þeir Bushman og
Baumeister halda því fram sam-
kvæmt niðurstöðum könnunarinn-
ar, að fólk sem haldið sé sjálfsdýrk-
un þoli illa gagnrýni og sé líklegt til
að bregðast við henni á ofbeldisfull-
an og óútreiknanlegan hátt.
Að sögn íslenskra lækna, uppeld-
is- og sálarfræðinga koma þessar
niðurstöður ekki á óvart. Þeir telja
að börn verði að búa við jafnvægi
aga og uppörvunar í uppeldinu,
millivegurinn sé því bestur. Þeir
benda einnig á að íslensk börn séu
alin upp í agaleysi og þeir hafi áður
vitað til þess að jákvætt sjálfsmat í
ákveðnum tilvikum brjótist fram
með ofbeldi.
Agaleysi vandamál á íslandi
Ólafur Ó. Guðmundsson, yfir-
læknir á Bama- og unglingageð-
deild Landspítalans, segir að agi í
uppeldi sé gífurlega mikilvægur en
það sé hlutur sem íslendingar hafi
ekki áttað sig fyllilega á. Hann segir
það sígild sannindi að böm eigi að
geta þolað mótlæti og ekki sé hollt í
uppeldi að hlífa þeim við gagnrýni.
Það komi honum því ekki á óvart að
niðurstöður slíkrar rannsóknar sýni
að nauðsynlegt sé að efla þol bama
gegn mótlæti.
„Mér finnst það vandamál í ís-
lensku þjóðfélagi, bæði hjá foreldr-
um og í skóla, hvað okkur hinum
fullorðnu gengur erfiðlega að setja
bömunum tilhlýðileg mörk. Þetta
er eiginlega þjóðfélagsmein sem
skapast kannski að einhverju leyti
af þjóðfélagsaðstæðum foreldra,"
segir Ólafur. Hann bendir á að jafn-
vægis sé þörf milli aga og uppörv-
unar í uppeldinu. „Verðskuldað
hrós er nauðsynlegt líka og upp-
byggjandi fyrir sjálfsmyndina. Ef
jafnvægi raskast í aðra hvora áttina
er hætt við að sjálfsmyndin breng-
list.
Það em hins vegar fjölmargir
þættir þekktir í uppeldi sem ýta
undir andfélagslega hegðun og of-
beldi svo sem ómarkvisst tuð og
harðar ófyrirsjáanlegar refsingar.
En það er ekki bara uppeldi sem
veldur heldur spila ýmsir líffræði-
legir og skapgerðarþættir einstak-
lingsins inn í og hefur til að mynda
Brad Bushman, sem vitnað var til í
fréttinni, bent á samband ofbeldis
bíómynda og aukinna líkna á ofbeld-
ishegðun hjá árásarhneigðum ein-
staklingum."
Uppeldisfræðingar ekki
hvatt til óþarfa hróss
Sigrún Aðalbjarnardóttir, pró-
fessor í uppeldis- og menntunar-
fræði við Háskóla Islands, tekur
undir margt sem kemur fram í nið-
urstöðum rannsóknarinnar, en
bendir jafnframt á að uppeldisfræð-
ingar hafi hingað til ekki mælt með
því að börnum sé hrósað að óþörfu.
„Ég tek undir til dæmis það að for-
eldrar eigi að varast að ýta undir of-
mat barna á sjálfum sér og getu
sinni, og að ekki sé skynsamlegt að
hrósa bömum fyrir allt sem þau
gera óháð frammistöðu. Þessar nið-
urstöður breyta því hins vegar ekki
að mikilvægt er fyrir foreldra að
gera sitt besta við að efla sjálfs-
traust barnanna. En það merkir
ekki að þeir hrósi bara til að hrósa
heldur verður að hrósa fyrir fram-
farir og það sem vel er gert. Ef ein-
hver heldur að uppeldisfræðingar
hafi haldið öðru fram vaða þeir í
villu," segir Sigi'ún.
í fréttinni segir að Bushman og
Baumeister vísi á bug kenningum
uppeldisfrömuða og afbrotafræð-
inga sem telja að lágt sjálfsmat sé
höfuðorsök árasargirni. Sigrún seg-
ir að það hafi lengi verið vitað að
unglingar sem væru í gengjum sem
sýna ofbeldi hafi jákvætt sjálfsmat,
en hún bendir einnig á að varast
beri að yfirfæra slíkar niðurstöður á
hinn „venjulega" ungling.
Sigrún segist telja niðurstöður
þeirra Mueller og Dweck, sem
einnig koma fram í fréttinni, um að
mikið hrós fyrir góðar gáfur geti
leitt til þess að börn verði hrædd við
að gera mistök og velji því frekar
verkefni sem þau ráða vel við, trú-
verðugar.
f takt við boðskap sálfræðinga
Sigurður J. Grétarsson dósent í
sálarfræði við Háskóla Islands segir
niðurstöður rannsóknarinnar vera í
samræmi við það sem sálfræðingar
hafa lengi predikað.
„Þessar niðurstöður eru ekkert
óvenjulegar en það er ánægjulegt
að sjá fréttir í Morgunblaðinu í
samræmi við málstað okkar sál-
fræðinga. Það er gott að það komist
til skila að það sé ekki að áeggjan
sálfræðinga og uppeldisfræðinga að
böm skuli bara hafa réttindi en
engar skyldur. í mörg ár hefur fólk
verið að kasta því á milli sín að sál-
fræðingar hafi verið helstu predik-
arar frjálsræðis í uppeldi. Þvert á
móti tel ég að börn eigi rétt á að al-
ast upp við aga, en í íslensku samfé-
lagi hefur verið of mikil stemmning
fyrir því að leyfa þeim að vaða yfir
allt og alla. Hækkun sjálfræðisald-
urs, sem nýlega var ákveðin var
spor í rétta átt.
En það þarf engan speking til
þess að sjá að þeim sem alltaf er
hrósað, jafnvel þótt þeir eigi það
ekki skilið, bregðist hart við þegar
þeir loks eru gagnrýndir," sagði
Sigurður.
Hann sagði aðspurður að fátt
væri hægt að segja um aðferðafræði
rannsóknarinnar vegna þess að við-
komandi fræðirit hefði enn ekki
borist til landsins. Almennt mætti
þó segja að sterkum yfirlýsingum
og útleggingum sem byggðar væru
á einni rannsókn beri að taka með
fyrirvara. Hann ítrekaði líka að nið-
urstöður þessarar rannsóknar og
útleggingar út frá henni væru ekki
ný tíðindi fyrir sálfræðinga þótt þau
væru það kannski fyrir fjölmiðla.