Morgunblaðið - 23.07.1998, Qupperneq 48

48 FIMMTUDAGUR 23. JÚLÍ 1998
I DAG
MORGUNBLAÐIÐ
Skuggahliðar
tilverunnar
FLESTIR garðeigendur kannast
við það vandamál að erfitt er að
finna plöntutegundir sem vaxa vel
á skuggsælum stöðum. Skuggi og
skuggi er ekki sama fyrirbærið.
Margar plöntur geta þrifist og
dafnað með ágætum á stöðum þar
sem beinnar sólar nýtur ekki nema
takmarkaðan tíma yfir daginn.
Eðli málsins samkvæmt eru slfldr
staðir yfirleitt norðanmegin við
hús. Þótt bein sól sé af skomum
skammti getur vaxtarstaðurinn
verið bjartur og þá
ættu flestar tegundir
að geta plumað sig
þar. Blómgun plantn-
anna verður þó ekki
eins mikil og þar sem
þær fá beina sól
stærstan hluta dags-
ins.
Vandasömustu beð-
in em þar sem sólar
nýtur alls eklá, gjam-
an undir stóram
trjám og milli stórra
húsa. Jarðvegur er oft
rakari á skuggsælum
stöðum því uppgufun
frá honum er minni
en á sólríkum stöðum.
Skuggsælir staðir era
yfirleitt skjólgóðir og loftraki þar
meiri en gerist og gengur. Al-
mennt má segja að skuggþolnar
plöntur hafi stærri og þynnri blöð
en aðrar plöntur því þær þurfa
ekki að takmarka útgufimina eins
mikið. Burknar eru gott dæmi um
skuggþolnar plöntur en þeir þríf-
ast betur í skugga en fullri sól.
Ýmsar aðrar fjölærar plöntuteg-
undir era hentugar á skuggsæla
staði og má þar nefna brúsk
(Hosta sp.), hjartablóm (Dicentra
sp.), bronslauf (Rodgersia
podophylla) og maíepli (Podophyll-
um hexandram). Fjölæra plönt-
umar auka fjölbreytnina í garðin-
um yfir sumarið að þær falla á
haustin og þá standa beðin eftir, að
því er virðist, tóm. Til að koma í
veg fyrir galtóm beð yfir veturinn
þarf að hafa ranna í beðunum.
Ýmsir rannar era mjög skugg-
þolnir. Skuggþolnir rannar era
ræktaðir vegna blaðfegurðar því
eins og áður segir er blómgunin af
skomum skammti í skugganum. í
rifs-ættkvíslinni (Ribes) er aragrúi
skuggþolinna ranna sem hafa ver-
ið ræktaðir um árabil á íslandi og
reynst gtjótharðgerðir. Fjallarifs
(Ribes alpinum) er þéttvaxið,
fremur fíngert rifs með dökkgræn
blöð. Það svarar klippingu mjög
vel og má klippa það í ýmiss konar
form; kúlur, súlur, kanínur eða
jafnvel gíraffa. Hélurifs (Ribes lax-
ifloram) er lágvaxið og þekjandi og
hentar vel sem botngróður í blönd-
uð trjábeð. Það fær mjög fallega
rauða og gula haustliti. Blárifs (Ri-
bes bracteosum) er 1-2 m hár, upp-
réttur ranni sem þolir skugga
mjög vel. Einn klónn úr Alaska-
söfnunni 1985 er kominn í ræktun í
flestum garðplöntustöðvum og ber
hann heitið Perla. Blárifsið fær
gulan haustlit og berin era æt.
Kirtilrifs (Ribes glandulosum) lík-
ist mjög hélurifsinu. Það er lágvax:
ið og hefur þekjandi vaxtarlag. I
skugga verður haustliturinn gulur
en meira út í rautt á björtum vaxt-
arstað. Enn fi-emur era sólberin
(Ribes nigrum) og rifsið (Ribes
spicatum) mjög skuggþolnar teg-
undir en þær þarf vart að kynna
íyrir landslýð.
Önnur rannaættkvísl sem lumar
á mörgum skuggþolnum tegund-
um er ættkvísl toppanna (Lon-
icera). Fjallatoppur
(Lonicera alpigena)
er með mjög stór,
gljáandi laufblöð.
Þetta er fremur
grannvaxinn, grófur
ranni sem verður 1-2
m á hæð. Hann fær
yfirleitt ekki haustlit.
Fjallatoppurinn er
mjög skuggþolinn.
Klukkutoppur (Lon-
icera hispida) var
einu sinni nefndur
vandartoppur og era
eflaust margir sem
kannast við hann
undir því nafni.
Klukkutoppurinn
verður 1-1,5 m hár og
frekar breiður. Aðaleinkenni hans
(fyrir utan áberandi blómgunina)
era ljósir pokar utan um stöng-
ulliðina á greinum plöntunnar.
Pokar þessir era sérstaklega
áberandi á vetuma og era til mik-
illar prýði. Klukkutoppurinn fær
skærappelsínugul ber síðla sum-
ars og það verður að segjast eins
og það er, þau era vond á bragðið.
Rauðtoppur (Lonicera tatariea) er
aðallega ræktaður vegna rauð-
leitra blómanna og þá á björtum
stað en hann verður mjög blaðfal-
legur í skugga. Til era margar
sortir af rauðtoppi og era þær
ekki allar jafn harðgerðar hér-
lendis. Glótoppur (Lonicera in-
volucrata) er grófgerður ranni
með stór laufblöð. Hann verður
1,5-2 m hár og breiður, fær gulan
haustlit og þarf rakan jarðveg.
Fleiri toppar era skuggþolnir, eins
og blátoppurinn (Lonicera caera-
lea), berjablátoppur (Lonicera
caeralea var. edulis) og gultoppur
(Lonicera deflexicalyx) en ekki
verður ritað nánar um þá hér.
Starfsmaður í ónefndri garð-
yrkjustöð í Reykjavík var eitt
sinn spurður að því hvað væri
hægt að rækta norðan megin við
hús, hálfpartinn undir tröppum, í
norðangarra og seltu. Starfsmað-
urinn hugsaði sig aðeins um og
sagði svo við garðeigandann:
„Hefurðu íhugað að rækta bara
stein?“ Astandið er óvíða svona
slæmt, yfirleitt er hægt að finna
plöntur fyrir hvers konar skilyrði.
Ljóst er að umfjöllun sem þessi
er engan veginn tæmandi. Garð-
eigendur sem búa skuggamegin í
tilveranni þurfa því ekki að ör-
vænta, þeir geta einnig ræktað
ranna í görðum sínum.
Guðríður Helgadóttir
garðyrkjufræðingur.
BLOM
VIKUMAR
377. þáttur
Hnujón Ágústa
Rjórnsdottir
VELVAKANDI
Svarað í síma 569 1100 frá 10-12 og 13-15
frá mánudegi til föstudags
„Drekkið allir
hér af ‘
SVO mælti Jesús við
lærisveina sína eftir
kvöldmáltíðina síðustu
með þeim. Búið er að nú-
tímavæða þessa athöfn
með því að væta brauðið
(oblátuna) aðeins í víninu
áður en það er meðtekið.
Ég vil því spyrja Bisk-
upsstofu: Er rétt og
leyfilegt að breyta fyrir-
mælum Drottins þannig?
Hver ákveður þetta?
Vissulega gengur at-
höfnin fljótar fyrir sig
með þessu nýja lagi, en
ég efast um að hespa eigi
þessari helgu athöfn af
með „fljótaskrift". Þeir
sem eru í tímahraki geta
sleppt þátttöku þar til
næst, er þeir hafa undir-
búið sig betur.
Kannski finnst gott og
fullnægjandi svar við
þessari fyrirspurn?
Einn úr
söfnuðinum.
Tapað/fundið
Þrír giftingarhringar
í óskilum
ÞRIR giftingahringar era í
óskilum. Hringamii- hafa
allir fundist í strætisvögn-
um eða í -skýlum. Inni í
hringunum stendur: Þinn
Leifúr. Þín Guðlaug og Jón
Helgi Þorvaldsson 7.8. 93.
Upplýsingar í síma
5872231.
Bakpoki tapaðist
í strætó
BLÁGRÆNN bakpoki
tapaðist á leið 3, Austur-
leið, miðvikudaginn 15. júlí.
I pokanum var blá úlpa,
gúmmískór og vettlingar.
Finnandi vinsamlega
hringi í síma 553 9428.
Silfumæla tapaðist
SILFURNÆLA formuð
eins og blaðgrein sem
skiptist í tvennt, tapaðist
fimmtudaginn 16. júlí,
sennilega í Árbæjarsafni
eða á bílaplaninu við
Hrafnistu í Reykjavík.
Skilvís finnandi hringi vin-
samlega í síma 5641105.
Anna. eða i miðasölu Áræ-
bjarsafns, 5771111.
Jakki tapaðist
á Glaumbar
SVARTUR jakki, úr hálf-
gerðu regnefni, hefur trú-
lega verið tekinn í misgrip-
um á Glaumbar laugai-dag-
inn 11. júlí. Skilvís finnandi
hringi í síma 587 9929.
Fundarlaun.
Tvenn gleraugu fundust
TVENN gleraugu frá
versluninni Auganu fund-
ust á Eiðistorgi fyrir u.þ.b.
viku. Upplýsingar í síma
552 7949.
Demantshringur
tapaðist
GULLHRINGUR með
þremur röðum af demönt-
um, tapaðist annaðhvort
við Landsbankann á Sel-
tjamarnesi, Húsgagnahöll-
ina, verslunina Everest eða
pósthúsinu í Armúlanum,
fimmtudaginn 16. júh'. Skil-
vís finnandi hringi í síma
893-0069. Fundarlaun.
Svart gleraugna-
hulstur tapaðist
SVART gleraugnahulstur
tapaðist í miðbæ Reykja-
víkur aðfaranótt laugar-
dagsins 18. júh. í hulstrinu
era gleraugu ásamt bláum
klút sem á stendur Ohver
peoples. Finnandi vinsam-
lega hafi samband við Atla
í síma 553 9204.
Dýrahald
Kettlingar fást gefins
TVEIR kassavanir þriggja
mánaða kettlingar, læður,
fást gefins vegna ofnæmis
bamanna á heimilinu. All-
ur búnaður fylgir með.
Upplýsingar í síma
5511167 og 699 2013.
_ Morgunblaðið/Sigurður Sigmundsson
I morgunljóma.
Víkverji skrifar...
VINUR Víkverja, búsettur er-
lendis, hefur dvalið í fríi hér á
landi undanfarið. Hann kveðst sjá
mikinn mun á umferðinni í Reykja-
vík frá því hann var hér síðast. Hún
sé miklu hægari og eðhlegri en hún
var áður. Aðeins á háannatíma sjái
hann gömlu taktana hjá ökumönn-
um, stress og óþarfa framúrakstur
og „svig“ á hraðbrautum.
Það leikur ekki vafí á því að
hraðakstursátak lögreglunnar er að
skila árangri. Hraðinn á götum
borgarinnar var of mikill og minni
hraði ökutækja mun án efa skila sér
í fækkun slysa í umferðinni. Til þess
er leikurinn gerður.
xxx
HINN nýi lögreglustjóri í
Reykjavík er greinilega að
gera góða hluti á ýmsum sviðum en
augljóst er að hann þarf að taka til
hendinni á skrifstofu embættisins.
Hér í þessum dálkum og í bréfum
lesenda hér í blaðinu hafa að undan-
fömu birst hryllingssögur um þjón-
ustuleysi við þá sem þurfa að endur-
nýja skírteini.
Vinur Víkverja, sá sami og nefnd-
ur var til sögunnar í upphafi pistils-
ins, þurfti að fá endurnýjað ökuskír-
teini sitt. Ákvað hann að nota tæki-
færið, fyrst hann var staddur á
landinu. Reyndar var skírteinið
ekki nema tveggja ára gamalt en
meinleg prentvilla hafði orðið í fóð-
urnafni skírteinishafans við útgáfu
þess. Hann hafði ekki veitt villunni
athygli þegar hann sótti skírteinið á
sínum tíma og hún kom ekki að sök
hér heima.
En þegar hann flutti til Dan-
merkur var villan hins vegar mjög
bagaleg. Föðurnafn mannsins byrj-
ar nefnilega á Sig en villan var í því
fólgin að það stóð Syg. Þar sem Syg
þyðir veikur á dönsku má sjá að hér
var um hina bagalegustu villu að
ræða fyrir skírteinishafann!
x x x
NÚ var vinur Víkverja sem sagt
kominn á lögreglustöðina við
Hverfísgötu til að fá fram lagfær-
ingu vegna mistaka embættisins.
Eftir mjög langa bið komst hann að
og bar upp erindið. Sjálfsagt þótti
að endurnýja skírteinið en aðeins
gegn fullri greiðslu. Þetta þótti
skírteinishafanum ansi harðir kostir
og var þá leitað til yfírmanns, sem
samþykkti að fella niður greiðsluna.
Skírteinishafinn spurði því næst
hvort hann gæti ekki fengið nýrri
gerð skírteinis, sem nýbyrjað er að
gefa út. Jú það var í lagi, en aðeins
gegn fullri greiðslu. Eftir nokkurt
þref bauð yfirmaðurinn skírteinið
gegn hálfri greiðslu!
Þegar hér var komið sögu hafði
maðurinn gefist upp, enda búinn að
eyða stórum hluta af deginum á lög-
reglustöðinni. Hann reiddi fram
peningana og fékk kvittun sem
hann hyggst geyma til minningar
um þessa lífsreynslu. Á kvittuninni
byrjar föðurnafnið nefnilega á Syg!
x x x
KONA hringdi í Víkverja til að
lýsa yfir hneykslan sinni yfir
framkomu íslenskrar fjölskyldu í
Skálholti s.l. fóstudag milli kl. tvö og
þrjú. Konan sagðist hafa verið með
hóp útlendinga að skoða Skálholts-
kirkju þegar fyrrgreind fjölskylda
renndi í hlað. Hún sagði að hjónin
hefðu verið í stuttbuxum og erma-
lausum bol með allt flaksandi og
sonur þeirra hjóna hafi verið með
vasadiskó. Þannig hafi fólkið struns-
að inn í kirkjuna. Útlendingarnir
hafi verið alveg gáttaðir á því virð-
ingarleysi sem Islendingar sýndu
guðshúsum með svona háttarlagi.