Morgunblaðið - 23.07.1998, Blaðsíða 38

38 FIMMTUDAGUR 23. JÚLÍ 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
HANNES ÞORÐUR
HAFSTEIN
+ Hannes Þórður
Hafstein fædd-
ist á Húsavík 29.
nóvember 1925.
Hann lést á Sjúkra-
húsi Reykjavíkur
12. júli síðastliðinn
og fór útför hans
fram frá Langholts-
kirkju 21. júlí.
Kveðja frá samstúd-
entum MA 1947
Vinur minn valinn
vopnum beitir ekki
fólskuna fírrist,
forðast tál og hrekki.
Kastar ei, svo verði
eitrið manni að meini,
fólskunnar fleini.
Þessi litla vísa er daufur ómur af
fyrsta erindi meira en 2000 ára
gamals ljóðs eftir rómverska skáld-
ið Quintus Horatius Flaecus um
vildarvininn Aristius Fuseus: In-
teger vitae, seelerisque purus.
Klassísk lofgerð um hinn „vamm-
lausa hal“.
I þessum anda verður okkur sam-
stúdentum Hannesar Hafsteins
hugsað til hans á útfarardegi eftir
meira en hálfrar aldar kynni. Hann
var vinur okkar og félagi, en um-
fram allt foringi, sem kunni að
fylkja liði og vissi hvað það var að
vekja traust liðsmanna. Hann átti
drjúgan þátt í því að vekja upp á
góðum tíma á ævi okkar forn skóla-
kynni eftir að þau höfðu dofnað um
árabil eftir stúdentspróf, enda
bekkjarsystkinin þá dreifð utan-
lands og innan við nám og störf og
annir frumbýlingsára í húsbygging-
um og bameignum.
En undanfarinn hálfan fjórða
áratug hefur allstór hópur MA-
stúdenta frá 1947 haft með sér ná-
inn félagsskap og hist ekki sjaldnar
en árlega á þorrablóti og oftar þeg-
ar afmælisár ber að, svo að efni
þykir til aukins fagnaðar. Aðeins
einu sinni hefur árshátíð okkar ver-
ið aflýst. Þá bar hana upp á bana-
dægur eins bekkjarfélaga okkar og
hlaut að víkja.
Hannes Hafstein er hinn tíundi
sem fellur frá úr hópi 49 stúdenta
sem brautskráðir voru frá
Menntaskólanum á Akureyri vorið
1947. þetta eru þó nokkur afföll,
enda langt um liðið, en hinna
horfnu er sárt saknað. Um þá eig-
um við með sanni góðar minning-
ar. Og nú er Hannesar Hafsteins
að sakna, manns sem við trúðum
að ætti sér lengra lífs auðið, svo
vel sem hann virtist vera á sig
kominn síðast þegar við hittumst.
En enginn má sköpum
renna.
Það er fom viska að
„rammar taugar dragi
rekka föðurtúna til“.
Skáldskaparorðið „föð-
urtún“ gæti vísað á
fleira en bernsku- og
æskuheimili eða átt-
haga í þröngri merk-
ingu. Alkunna er að
gott og heilladrjúgt
skólasamfélag hefur
sitt aðdráttarafl, þang-
að liggja oft rammar
taugar. Vinátta og góð
viðkynning yfirleitt,
sem stofnað er til á skólaárum, er
lífseig, oft órjúfanleg. Sumir telja að
skólavinátta sé þjóðfélagsafl í sjálfri
sér og þess sjái stað í orðum og
gerðum valda- og áhrifamanna, ef
svo vill til. Ekki skal gert meira úr
slíkum kenningum en vert er, en
horfa til þess sem beint liggur við,
að ánægja er, ef ekki mannbætandi,
að halda við gömlum vináttubönd-
um, ekki síst kynnum sem stofnað
er til á námsárum, hinum frjálslega
mótunartíma frá æsku til fullorðins-
ára. Þessarar heilbrigðu ánægju
höfum við MA-stúdentar 1947 orðið
aðnjótandi með félagslegri sam-
heldni okkar um áratugi. Við stönd-
um í sérstakri þakkarskuld við
Hannes Hafstein fyrir forustuna
um þessa eindrægni og samheldni.
Hún hefur verið okkur ómetanleg,
borin uppi af áhuga hans, dugnaði
og ósérplægni.
Hannes Þórður Hafstein fæddist
á Húsavík 29. nóv. 1925, yngstur í
röð átta barna sýslumannshjónanna
þar, Júlíusar Havsteen og Þórunnar
Jónsdóttur. Júlíus sýslumaður var
fæddur og uppalinn Akureyringur
(Oddeyringur) af kunnri ætt borg-
ara og embættismanna, sem áttu til
danskra innflytjenda að telja á of-
anverðri 18. öld. Þórunn, móðir
Hannesar, var dóttir Jóns Þórarins-
sonar skólastjóra í Flensborg í
Hafnarfirði, síðar fræðslumála-
stjóra, dugnaðar- og athafnamanns
á fleiri sviðum. Móðir Þórunnar,
fyrri kona Jóns fræðslumálastjóra,
var Lára Hafstein, dóttir Péturs
amtmanns á Möðruvöllum og Krist-
jönu Gunnarsdóttur frá Laufási.
Þórunn sýslumannsfrú á Húsavík,
móðir Hannesar Þórðar, sem nú er
kvaddur, var því systurdóttir Hann-
esar Þórðar Hafsteins skálds og
ráðherra. Fer nafngift hins yngra
Hannesar varla milli mála. Hann
var heitinn eftir ömmubróður sín-
um. Skyldleiki sýslumannshjónanna
á Húsavík er augljós. Þau voru bæði
Hafsteinsættar. Hannes vinur okk-
SVEINBJORN
GUÐMUNDSSON
+ Sveinbjörn Guð-
mundsson fædd-
ist á Öxl í Húna-
þingi 29. júní 1921.
Hann lést á hjúkr-
unarheimilinu
Sunnuhlíð í Kópa-
vogi 5. júlí síðastlið-
inn og fór útfór
hans fram frá
Kópavogskirkju 10.
júlí.
. Einhver okkar besti
vinur, Bjössi á Gjafari,
er látinn 77 ára að aldri.
Þar er fallinn í valinn
einhver mesti gæðadrengur sem ég
hef verið samskipa í þau rúm 40 ár
sem ég hef stundað sjómennsku.
Bjössa á Gjafari kynntist ég 1960 er
ég réð mig sem annan vélstjóra á
Gjafai'. Ég var að vísu búinn að vera
þijú ár til sjós og kominn með vél-
stjóraréttindi. Bjössi var góður leið-
beinandi, ákveðinn í að allt ætti að
vera í lagi og aldrei fékk græninginn
skammir heldur fóðurlega tilsögn
,1 sem mér hefur nýst ávallt síðan.
Bjössi var góður fé-
lagi, alltaf gat hann séð
björtu hliðamar á hin-
um ýmsu afbrigðum
sjómennskunnar, einnig
var hann sérstakt
snyrtimenni og var það
umtalað í flotanum að
aldrei væri vélarrúmið í
Gjafari þannig að ekld
væri hægt að fara þar
niður í sparifötunum.
Aldrei í þau sex ár sem
við unnum saman man
ég eftir að eitthvað sem
þarfnaðist lagfæiángar
væri geymt til morguns.
Ef ég man rétt var það 1956 sem
hann ásamt mágum sínum Rafni Kri-
stjánssyni skipstjóra og Sigurði Kri-
stjánssyni matsveini keypti 50 tonna
stálbát frá Hollandi og var honum
gefið nafnið Gjafar VE 300. Alls áttu
þeir mágar þrjá báta með þessu
nafni. Allir voru þeir mágar samstiga
um að halda þessum skipum vel við
og reka þau af myndarskap, enda
voru aflabrögðin með ólíkindum.
Árið 1972 andaðist Rafn Kristjáns-
ar og bekkjarbróðir bar því ættar-
nafnið með rentu. Langfeðgar hans
og önnur ættmenni hafa komið víða
við í Islandssögunni. Hannes á til
merkra að telja í föður- og móður-
ætt. Sjálfur stóð hann vel í stöðu
sinni, hvar sem hann tók til hendi,
og skilur eftir sig mikið og gott ævi-
starf.
Hannes ólst upp á Húsavík og
átti þar heima fram yfir tvítugt.
Sýslumannshúsið var að vísu stórt,
en heimilið var mannmargt auk
þess sem þar var skrifstofa sýslu-
manns, fjölsóttur opinber staður
þar sem erill og gestakomur settu
svip á húsbraginn. Eins og tíðkaðist
á þessum tíma stundaði sýslumaður
nokkurn búskap til uppihalds heim-
ilinu og það kostaði sín umsvif.
Hannes kynntist því snemma at-
hafnasemi og fjölþættum störfum
sem ekki mátti slá slöku við. Þótt
sýslumannshúsið væri aðsetur hér-
aðshöfðingja og þar bæri flest af í
erfiðleikum kreppuáranna varð
hver heimilismaður að leggja sitt af
mörkum til þess að sjá hag heimilis-
ins borgið. Þar voru börnin engin
undantekning. Þeim var ætlað að
menntast og sækja fram til met-
orða, en þau urðu að hafa fyrir
frama sínum. Hannes ólst því upp
við dugnað og framtakssemi og gott
atlæti. En hann kynntist líka sorg
og erfiðleikum vegna veikinda og
dauðsfalla. Móður sína missti hann
um fermingu og sjálfur sýktist hann
af berklum sem settu mark á
bemskuárin. En þegar frá leið sigr-
aðist hann á veikindum sínum, tók
fljótt út þroska og varð á unglings-
árum stór og stæltur, höfði hærri en
flestir jafnaldrar og eftir því dug-
mikill til gagnlegra starfa og hollra
íþrótta.
Vafalaust hefur Hannesi verið
ætlað að stunda langskólanám í því
skyni að öðlast embættisframa eða
sinna viðlíka virðingum, enda brá
hann ekki út af vilja og venju síns
fólks að ljúka stúdentsprófi. En
Hannes sá sér frama búinn á öðrum
sviðum en á vegum embætta eða
opinberrar þjónustu af öðru tagi.
Þetta fór ekki leynt á menntaskóla-
árunum. Sýslumannssonurinn frá
Húsavík hafði meira sjómannsblóð í
æðum en þjóðfélagsstaða ættar
hans gaf í skyn fljótt á litið. Er þess
þá ógetið að Hafsteinsættin rekur
upphaf sitt til Heina hafreka, sem á
sinni tíð var fræg sjóhetja og ævin-
týramaður í Færeyjum og víðar í
Danaveldi.
Hannes gerðist háseti á sfldar-
skipi 17 ára gamall og var á sjó
sumar eftir sumar öll sín mennta-
skólaár. Hann hafði sjóferðabókina
alveg á hreinu og gekk upp í sjó-
mennskunni, þvert ofan í reynslu
flestra annarra skólafélaga hans,
sem litu á hásetastörf á sfldarskipi
eða togara eins og hvert annað
stundarfyrirbrigði, tilkomið af illri
son langt um aldur fram og hætta
þeir mágar þá útgerð. Eftir það var
Bjössi vélstjóri hjá öðrum þar til
hann hætti sjómennsku. Þegar eld-
gos varð í Vestmannaeyjum settust
Bjössi og fjölskylda að í Kópavogi og
bjuggu þau þar alla tíð síðan. Þau
Bjössi og Inga voru þekkt fyrir gest-
risni og höfðingsskap. Þegar ég eign-
aðist konu og síðan lítinn son vorum
við hjónin heimagangar hjá þeim
hjónum. Ef eitthvert uml heyrðist í
þeim stutta hlupu þau bæði til að
sinna baminu. Seinna er ég fór að
vinna á öðrum vinnustað og leiðir
okkar skildi sem vinnufélaga hefði
mátt halda að leiðir skildi í víðara
samhengi, en svo varð ekki. Alltaf
voru þau hjón samstillt um að vera
okkur hjónunum og bömum okkar
þeir vinir sem þau vom. Enda þótt
þau hjón flyttust ekki til Eyja eftir
gos hefur sambandið aldrei rofnað þó
að heimsóknimar yrðu af skiljanleg-
um ástæðum strjálli. Ég gæti talið
upp margt fleira til heiðurs Bjössa á
Gjafari, en hér er mál að linni.
Elsku Inga, við hjónin sendum þér
okkar innilegustu samúðarkveðjur
og þökkum fyrir allt sem þið hjónin
hafið verið okkur.
Bjössi minn, við hér á Smáragöt-
unni söknum þín. Far í Guðs friði,
vinur.
Steingrímur og Guðlaug.
nauðsyn félausra námsmanna. Sem
við var að búast af manni með ein-
urð og skapfestu Hannesar lét hann
ekkert hindra sig í að gera sjó-
mennsku að ævistarfi eins og hugur
hans stóð til. Hannes aflaði sér
fyllstu starfsreynslu og bóklegrar
menntunar til skipstjórnarstarfa ut-
an lands og innan. Eftir stúdents-
próf var hann samfleytt á sjó um 18
ára skeið. Lengst starfaði hann hjá
Eimskipafélagi Islands og gekk þar
virðingastiga farmannsins stig af
stigi eins og siður er og vera hlýtur.
Lengst af gegndi hann stýrimanns-
störfum á Fossunum, var orðinn
fyrsti stýrimaður og afleysingaskip-
stjóri þegar hann hætti til sjós og
gekk í þjónustu Slysavarnafélags
Islands um fertugsaldur, fyrst sem
erindreki og síðast sem forstjóri
þess. Varð Hannes skjótt þjóðkunn-
ur maður fyrir störf sín að slysa-
varnamálum, þar naut hann for-
ustuhæfileika sinna og reynslu sem
skipstjórnarmaður.
Hannes hlaut margvislega viður-
kenningu fyrir forustu sína á sviði
slysavarnamála, þ.á m. virðuleg
heiðursmerki innanlands og utan.
Slysavarnafélagið heiðraði hann
með því að gefa einu björgunar-
skipa sinna nafn hans. Forseti Is-
lands sæmdi hann riddarakrossi
fálkaorðunnar árið 1984.
Við bekkjarsystkinin fylgdumst
vel með frama og mannheill Hann-
esar og áttum ekki á öðru von. Þrátt
fyrir starfsannir og þátttöku í
margvíslegum félagsskap lét hann
sig ekki muna um að verða aftur
okkar félagsmálafrömuður þegar
ákveðið var að endurvekja forna
vináttu frá skólaárunum. Ræktar-
semi hans við menntaskólaárin á
Akureyri og skólann sem slíkan var
einkennandi fyrir Hannes. Fátt var
honum kærara viðurkenninga og
virðingarmerkja, sem hann hlaut
um ævina, en þegar Tryggvi Gísla-
son skólameistari heiðraði hann
með gullmerki MA á 50 ára stúd-
entsafmælinu 1997. Tryggð hans við
skólann var einlæg eins og allt sem
honum lá á hjarta. Eins var um
tengslin við okkur bekkjarsystkini
hans og samstúdenta. Þau voru
traust og hjartanleg, enda vináttan
gagnkvæm.
I einkalífi var Hannes Hafstein
mikill gæfumaður. Hann átti glæsi-
lega eiginkonu og mannvænleg
böm. Sigrún Stefánsdóttir, eigin-
kona Hannesar, var manni sínum
mikill styrkur. Hún var skipstjóra-
dóttir og þekkti af eigin raun vanda
og skyldur farmannskonunnar,
enda studdi hún mann sinn í öllu
sem hann tók sér fyrir hendur. Við
bekkjarsystkin Hannesar eigum
Sigrúnu mikið upp að inna fyrir
áhuga hennar á félagsstörfum okk-
ar, enda liggur hún ekki á liði sínu
þegar nokkuð stendur til. Þegar við
nú kveðjum Hannes hinstu kveðju
verður okkur tíðhugsað til Sigrún-
ar. Við sendum henni og fjölskyldu
hennar innilega samúðarkveðju og
biðjum þeim guðs blessunar.
Samstúdentar MA 1947.
Sumir samferðamenn okkar á
lífsleiðinni eru óneitanlega eftir-
minnilegri en aðrir. I þeim hópi var
Hannes Hafstein. Við stöllur vorum
svo lánsamar að kynnast þessum
merka manni síðla sumars árið 1988
þegar SVFÍ og Barnablaðið ABC
efndu til ritgerðarsamkeppni í til-
efni 60 ára afmælis SVFÍ. Verð-
launahöfum þeirrar keppni, fimm
bömum, var boðið í vikuferð til
Englands þar sem hápunkturinn
var heimsókn til systurfélags SVFI
í Englandi (RLNA). Með í för voru
undirritaðar; önnur sem blaðamað-
ur og hin einn verðlaunahafa. Það
er skemmst frá því að segja að ferð-
in varð hin mesta ævintýraför og af
öðrum ólöstuðum átti Hannes Haf-
stein hvað stærstan þátt í því
hversu ánægjuleg hún var. Við
minnumst sérstaklega hversu bam-
góður Hannes var - ekki var langt
liðið á ferðina þegar hann var orð-
inn „afi“ allra barnanna og var vak-
inn og sofinn í þeirri viðleitni að
gera okkur öllum ferðina sem eftir-
minnilegasta. Við fómm ekki heldur
varhluta af þeirri virðingu sem
Hannes naut meðal samstarfs-
manna sinna í Englandi. Þeir köll-
uðu hann gjarnan „Captain Haf-
stein“ sem okkur þótti afar hátíð-
legt og viðeigandi í senn.
Samband okkar við Hannes varð-
veittist eftir heimkomuna og þegar
fundum okkar bar saman minntist
hann ætíð ferðarinnar góðu þótt
hann hafi eflaust ferðast oftar og
víðar með merkilegra föruneyti en
okkur. Við, sem áttum því láni að
fagna að kynnast Hannesi þessa
daga í ágúst árið 1988, gleymum
aldrei hlýju hans og umhyggju, lífs-
gleði og krafti sem hann miðlaði af
svo miklu örlæti. Fyrir það þökkum
við nú þegar við kveðjum þennan
mikla jöfur íslenski’a slysavai’na-
mála á íslandi. Aðstandendum hans
sendum við innilegar samúðar-
kveðjur.
Ragnheiður Davíðsdóttir,
Sigurbjörg Þrastardóttir.
Það var ómetanlegt fyrir mig
sem ungan fréttaljósmyndara að
kynnast Hannesi Þ. Hafstein. Hann
gaf mér góð ráð og miðlaði af
reynslu sinni, uppörvaði mig og fór
ég alltaf glaðari og bjartsýnni af
hans fundi. Aldrei fann ég fyrir ald-
ursmun okkar, heldur talaði hann
við mig - strákinn - eins og jafn-
ingja.
Ef gerði vond veður fann maður
stundum fyrir óróa í beinunum, eins
og eitthvað væri í vændum. Þá kíkti
ég til Hannesar niður á Granda og
sat hjá honum og spjallaði við hann.
Þrisvar gerðist það eftir slíkar
kvöldheimsóknir að Hannes hringdi
í mig um nóttina og hafði þann for-
mála að við hefðum haft rétt fyrir
okkur. Nú væri strandaður bátur.
Ég reyndi að komast á slysstað sem
allra fyrst, oftast með flugvél eða þá
Iandleiðis. Skipskaðarnir verða yfir-
leitt í vondum veðrum og brýndi
Hannes ævinlega fyrir mér að fara
nú varlega.
Hannes hafði ríkan skilning á
starfi blaðamanna og blaðaljós-
myndara á slysavettvangi. Hann
áttaði sig á því að okkar hlutverk
var að skrásetja atburði og afla
heimilda. Hlutvei’k björgunarsveita
væri að sinna björgunarstörfum, en
ekki að leggja stein í götu frétta-
manna. Okkur tókst að ná myndum
af skipsströndum og björgunum
skipshafna þar sem björgunarmenn
og sjómenn drýgðu oft ótrúlegar
hetjudáðir. Fólkið í landinu varð
vitni að atburðum og aflað var
ómetanlegra heimilda sem menn
gátu síðar stuðst við. Hannes var
aldrei glaðari en þegar vel tókst til
við björgun manna úr háska. Þegar
allt var yfirstaðið kom hann og fékk
myndir og önnur gögn til að nota í
Arbók Slysavamafélagsins. Þetta
samstarf var farsælt og að því er ég
tel, öllum til góðs.
Eitt sinn strandaði bátur austur á
söndum í aftakaveðri. Þrátt fyrir
fárviðrið ákváðum við Morgun-
blaðsmenn að fljúga austur. Var það
eina flugvélin sem fór í loftið þann
daginn. Okkur tókst að ná mynd
sem sýndi vel aðstæðurnar þar sem
skipið velktist í hafrótinu. Eftir
þetta kom Hannes til mín og sagði
föðurlega: „Raggi minn, svona
máttu ekki gera.“
Ég svaraði því til að ég þyrfti
ekkert að óttast, því ef ég týndist þá
vissi ég að hann myndi leita að mér.
Hannes svaraði engu en gat ekki
leynt glettnislegu brosinu.
Daginn eftir kom hann með hand-
hæg neyðarblys og gaf mér með
þeim orðum að það yi’ði auðveldara
að finna mig ef ég notaði blysin.
Hannes sá síðan um að endurnýja
blysin reglulega og hef ég haft þau
með mér á öllu mínu flakki um
heiminn síðan.
Við á Morgunblaðinu munum
sakna þess að fá Hannes ekki oftar í
heimsókn, hressan í bragði og með
gamanyrði á vörum. Ég mun ætíð
minnast hans með þakklæti fyrir
föðurlegu ráðin, einlæga vináttuna
og samstarfið.
Guð blessi minningu Hannesar Þ.
Hafstein og huggi fjölskyldu hans.
Ragnar Axeisson.