Morgunblaðið - 05.08.1998, Page 33

32 MIÐVIKUDAGUR 5. ÁGÚST 1998
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 5. ÁGÚST 1998 33

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
SKORÐUR VIÐ
ERLENDRI
FJÁRFESTINGU
UMRÆÐUR um hugsanlega fjárfestingu erlends banka
í Landsbankanum hafa enn á ný beint sjónum manna
að íslenzkri löggjöf um erlenda fjárfestingu í sjávarútvegi.
Fram hefur komið að vegna takmarkana á óbeinni eignar-
aðild útlendinga í íslenzkum sjávarútvegsfyrirtækjum væri
t.d. ómögulegt fyrir erlendan banka að eignast meirihluta í
Landsbankanum vegna eignarhluta bankans í Vátrygginga-
félagi Islands, sem á hlut í mörgum útgerðar- og fisk-
vinnslufyrirtækjum.
Burtséð frá því hvaða skoðun menn hafa á áformum um
hugsanleg kaup erlends banka á verulegum hlut í Lands-
bankanum, er ljóst að núverandi löggjöf setur umtalsverðar
skorður við erlendri fjárfestingu í íslenzku atvinnulífi.
Mörg fyrirtæki, sem sjálf stunda annars konar starfsemi,
eiga í sjávarútvegsfyrirtækjum. Þetta á ekki aðeins við um
banka- og tryggingageirann. Þessi lagaákvæði stangast því
á við það meginmarkmið, sem nokkuð breið pólitísk sam-
staða ríkir um, að auka hér erlenda fjárfestingu og laða er-
lenda áhættufjárfesta að landinu. í fáum ríkjum háttar svo
til að erlend fjárfesting sé bönnuð í meginatvinnugrein
landsins.
Bannið við erlendum fjárfestingum í sjávarútvegi er ekki
heldur endilega heppilegt fyrir sjávarútveginn sjálfan. Það
átti á sínum tíma vissulega við rök að styðjast. Á undan-
förnum áratug hafa forsendur hins vegar breytzt og margir
skipt um skoðun á þessu máli, Morgunblaðið þar á meðal.
Utrás íslenzks sjávarútvegs á síðustu árum hefur gerbreytt
þeirri mynd, sem við blasir.
Ekki er lengur um það að ræða að Islendingar þurfi að
verjast einhliða ásókn útlendinga í fiskveiðiauðlindina. Is-
lenzk sjávarútvegsfyrirtæki hafa fjárfest í stórum stíl er-
lendis og eiga þar útgerðir, fiskvinnslufyrirtæki og afla-
kvóta. Það er afar hæpið að framfylgja þeirri stefnu til
lengdar að hvetja til fjárfestinga íslenzks sjávarútvegs víða
um heim, en banna um leið erlenda fjárfestingu í atvinnu-
greininni. Sú stefna kann um síðir að koma niður á íslenzk-
um hagsmunum.
íslenzkur sjávarútvegur er einn sá öflugasti og bezt
rekni í heimi. Islenzk sjávarútvegsfyrirtæki standa því ekki
höllum fæti í samkeppni, þvert á móti. Það gæti jafnvel
styrkt stöðu þeirra á alþjóðlegum vettvangi að eignast
sterka bakhjarla í sjávarútvegi annarra ríkja.
Það er því full ástæða til að rýmka mjög verulega um
þær hömlur, sem til þessa hafa verið í gildi á þessu sviði. Að
sjálfsögðu ber að fara þar að öllu með gát, til dæmis þarf að
tryggja að aflakvóti hverfi ekki frá landinu. Slíkt er vel
framkvæmanlegt, eins og sjá má af starfsemi margra
þeirra sjávarútvegsfyrirtækja sem íslendingar eiga í er-
lendis. Þau eru rekin sem t.d. þýzk, brezk eða chileönsk
fyrirtæki, efla efnahag viðkomandi ríkja og skapa þar at-
vinnu, um leið og þau skila íslenzka þjóðarbúinu ávinningi.
KOLMUNNI
OG TÚNFISKUR
ÞAÐ ER langt um liðið frá því athygli manna fór að bein-
ast að kolmunnaveiðum hér við land. Hins vegar höfum
við íslendingar aldrei náð almennilega tökum á þeim veið-
um. Kannski vegna þess, að athyglin hefur beinzt að öðrum
og arðbærari veiðum en að einhverju leyti vegna hins, að
við höfðum framan af ekki yfir skipum að ráða, sem hent-
uðu til kolmunnaveiða. Nú er að verða breyting á því og at-
hygli manna beinist æ meir að kolmunna. Enginn vafi leik-
ur á því að þar eru ónýttir möguleikar í okkar sjávarútvegi.
Hins vegar eru ekki nema örfá ár síðan farið var að ræða
það í alvöru, að við gætum stundað túnfiskveiðar. Japönsk
veiðiskip eru komin vel á veg með að sýna fram á, að raun-
hæfir möguleikar eru til arðbærra veiða á túnfiski. Nú er
stefnt að því að a.m.k. eitt íslenzkt skip hefji túnfiskveiðar í
september.
Þótt góðæri ríki við sjávarsíðuna eða kannski einmitt
þess vegna er ástæða til að hvetja íslenzka útgerðarmenn
til þess að beina athyglinni að þessum ónýttu möguleikum á
fiskimiðunum í nágrenni okkar. Kolmunnaveiðar og tún-
fiskveiðar geta með tímanum orðið góð viðbót við þá útgerð
og vinnslu, sem við höfum aðallega stundað hingað til.
Varist
falsspámenn
Sigurbjörn Einarsson biskup hefur góðfúslega heimilað Morgunblaðinu
að birta eftirfarandi prédikun, sem flutt var í Þingvallakirkju síðastliðinn
sunnudag, 2. ágúst. Guðspjall dagsins Matt. 7, 15-23.
FYRIR 68 árum var ég mánaðar-
tíma hér á Þingvöllum. Það var
góður tími fyrir mig og rifjast
jafnan upp þegar ég kem hing-
að. Ég var meðal þeirra
lánsömu skólapilta, sem fengu
vinnu við að reisa tjöld hér fyrir Alþingishátíð-
ina 1930, tjaldbúðir fyi-ir mörg þúsund manns.
Og taka tjöldin ofan þegar allt var búið og
hreinsa til. Þetta var mikið verk, því heldur
mikið, að drjúgur hluti þessarar tjaldborgar
laskaðist illa eina óveðursnótt, ískyggilega
skömmu fyrir hátíð. Tjaldsvæðið var kallað
Leirur, þar var sendin jörð, leirborin, lítt gró-
in, hælar og stög höfðu of lítið hald, því varð
þetta óhapp. En allt fór vel, alþingishátíðin
gekk að óskum. Síðan hefur þjóðin lifað aðrar
stórhátíðir á helgum velli og ein er skammt
undan af ennþá stærra tilefni en allar hinar.
Nú er allt svo fallega gróið þar sem Leir-
urnar voru. Ég blessa alltaf í huganum stráin
þar og allan nýjan gróður sem hér hefur dafn-
að. Þeir sem eru nálega jafngamlir öldinni
hafa í sumu séð rætast þá spá, sem þeir lærðu
ungir í ljóði og snart svo djúpt: „Sú kemur tíð
að sárin foldar gróa.“ Enn á það langt í land
að þetta rætist til fulis. En Guði sé lof fyrir þá
sem góðu spá og segja satt, satt þannig, að
það leiðir til góðs, til góðra verka, til blessun-
ar, að stefna í þá átt sem vonir þeirra benda.
Heilög trú byggir á einum, sem endurfæðir til
slíkrar vonar, til lifandi vonar, sem er vissa
um, að fegurstu fyrirheit rætist, og köllun til
að þjóna þeirri von. Þar með er ekki sagt að
engar vonir bregðist. Maður sér uppblástur á
heiðunum hér í grennd. Víða blasa við flög og
sár, kal og drep. Og nú er ég ekki aðeins að
tala um það ísland, sem er fjöll og grundir,
viðkvæm gróðurþekja, strítt og blítt veðurfar.
Island er fólk. Island er sál fólksins. Og hún
er viðkvæm. Þar er helgidómur landsins. Þar
blunda eilíf fræ, þar leynist eilíf fegurð. Eilíf
von rætist ekki nema þar. Eilíf spjöll verða
hvergi unnin nema á manniegri sál.
Þetta veit sá sem talar í guðspjalli dagsins.
Hann varar við. Varist falsspámenn, segir
hann. Og þá minnist ég þess, að meðal þeirra,
sem voru í vinnu hér á Völlunum vorið 1930,
var bóndi héðan úr sveitinni, Halldór i Hraun-
túni, greindur maður og góðviljaður. Hann
sagði að fyrrabragði, ótilkvaddur, að það væri
ýmislegt að varast hér. Við vorum ókunnugir
og víst ekki alls ólíklegir til þess að geta farið
gálauslega, sáumst lítt fyrir þegar við tókum á
sprett hver í kapp við annan/einhverjir vildu
klifra sér til frægðar í Almannagjá, einhverjir
kafa í Peningagjá. Halldór sagði í hlýná vin-
semd: Varið ykkur, drengir mínir, það geta
verið sprungur og glufur undir mjúkum mosa,
ég hef misst kindur ofan í hraunið. Og nibbur í
berginu eru svikular, ekki vert að vera að
klifra þar. Og að kafa í gjánum, - það gerði
maður hér um árið og fékk krampa, þetta
tæra vatn er svo kalt, það getur verið ban-
vænt.
Við skildum að hér var talað af góðvild, um-
hyggju, þekkingu og viti. Og ef svo hefði borið
til, að við hefðum verið sendh- einhveiTa er-
inda út á ókunnar vegleysur hér um slóðir og
Halldór hefði boðist til að koma með og vísa til
vegar þá hefðum við þegið það, enginn var svo
heimskur að hann hefði ekki þegið það.
I guðspjalli dagsins talar sá sem veit. Hann
þekkir umhverfið til hlítar. Hvaða umhverfi?
Tilveruna, veruleikann. Hann segir að tilveran
sé svo dásamleg, að því lýsi engin orð, að mað-
urinn sé svo stórkostlegur, eilífur möguleiki,
að það verði ekki með orðum tjáð. Þess vegna
er svo mikið í húfi, svo mikið að vinna, svo
miklu að tapa. Það eru hættur, hann varar við.
En fyrst og fremst býður hann samfylgd.
Hann ratar. Fylg þú mér. Ég er vegurinn, ég
Sigurbjörn Einarsson
er sannleikurinn, ég er lífið. Og ég er þinn.
Svo talar hann. Og bak við orðin hans er góð-
vild og umhyggja á því stigi, sem er kærleik-
ur, sjálfur kærleikurinn, Guð, einn sannur
Guð. Að treysta honum, trúa honum fyrir sér,
það er að vera kristinn. Það er ekki að vita allt
um Bláskóga og Odáðahraun tilverunnar, það
er að vita hann hjá sér og vilja vera hjá honum
og treysta honum. Um ráðgátur tilverunnar
hlýt ég að fá takmörkuð svör í þessu lífi. En
hverju eða hverjum get ég treyst? Hvaða orði?
Hvaða anda? Hvaða vilja? Hvað heldur, hvað
svíkur, hvað reynist satt, hvað reynist fals?
í tjöldunum hér innfrá forðum var margt
rætt. Unga menn vantaði ekki tilboð um leið-
sögn í þá daga. Öldin, sem nú er að enda, hef-
ur eignast marga, sem töldu sig vera og voru
álitnir ofurmenni, heimsfræðarar, mannkyns-
frelsarar. Engin öld hefur átt eins marga
slíka. Snemma á öldinni kom út bók hér á ís-
landi, Nýall eftir Helga Pjeturss. Á titilblaði
kynnir höfundur sig með þessum orðum á lat-
ínu: „Það sem heimspekingarnir hafa leitað
um aldirnar, það sem spámenn aldanna vissu
ekki, það hef ég fundið." Og á fyrstu síðum
ritningar sinnar segir hann að hugsun sín
muni leiða til mem breytinga til batnaðar á
högum mannkyns en orðið hafi um allar aldir
áður.
Engin furða þótt einhverjir legðu við hlustir
þegar svona miklu var lofað. Það hefur löng-
um verið nokkuð tilfinnanleg þörf á því að
breyta mannlegum högum til batnaðar. Annar
spámaður var þó miklu frægari í ungdæmi
sínu. Sá hét Krishnamurti. Bresk kona, guð-
spekingur, fann dreng austur á Indlandi og
nefndi hann þessu nafni og fékk vitrun um að
hann væri mannkynsfrelsarinn. Það voru
stofnuð félög um þennan mann, trúboðsfélög, í
mörgum löndum, m.a. hér á Islandi. Það hét
Stjarnan í austri og lét mikið til sín taka. Gáf-
uð kona, sem var meðal forustumanna í þess-
um félagsskap, skrifar svo í bók sem kom út
fyrir 50 árum:
„Fjöldi fólks hefur þyrpst um Krishnamurti,
hvar sem hann hefur farið um heiminn, það
hefur drukkið orðin af vörum hans eins og
þyrstur maður teygar svaladrykk i þeirri von
að finna þar ráðninguna á gátu síns eigin lífs.
Margir hafa horfið frá, ömlnaðir af nýjum
vonbrigðum, aðrir hafa haldið áfram að hlusta.
Ég hef setið við fætur Krishnamurtis og reynt
að skilja boðskap hans sem fullkomins, óskeik-
uls manns.“ En Krishnamurti brást skv. vitn-
isburði þessarar konu, Aðalbjargar Sigurðar-
dóttur. Hann breyttist í augum hennar við
nánari kynni, þegar til kom bar hann ekki með
sér þá gagntakandi sælu sem hann sagði sjálf-
ur að fylgdi þvi vitundarstigi, sem hann hefði
náð. Svo skrifar hún orðrétt. Þetta er einn af
vitnisburðum aldarinnar um skipbrot mikillar
trúar á spámann, já, mannkynsfrelsara, sem
brást.
En það má Krishnamurti eiga að hann af-
salaði sér sjálfur þeirri tign að vera sú guð-
dómsstjarna úr austri sem ætti að upplýsa alla
jörð. Hann sagði við það fólk, sem hafði
flykkst saman úr öllum álfum til þess að sjá
dýrð hans: Þetta er misskilningur, þetta er
blekking, ég er engin guðdómsvera, enginn
frelsari. Farið heim og frelsið ykkur sjálf.
Þetta ber að virða við hann. Hinir guðdómarn-
ir sem öldin hefur dýrkað urðu að sama skapi
voldugri sem þeir voru vem. Stórum fasmest-
ir þegar ég var ungur og lengi síðan voru þeir,
sem trúðu á Stalín sem frelsara heimsins; Sem
frelsara heimsins. Þetta era ekki ýkjur. Ég
veit hvað ég segi. Ég lifði þessa tíma, ég mætti
þessari trú eins og æðandi báli í brjóstum
manna. Og rétt í kjölfarið komu þeir sem
trúðu á Hitler af sama glóandi æði. Enn síðar
kom Mao með kverið sitt fræga og sitt
himneska stjórnarfar. Voldugir guðdómar allir
þrír. Engir guðdómar hafa áður heimtað og
fengið þvílíkar fórnir, engir skilið eftir annan
eins feril. Af ávöxtunum þeirra skuluð þér
þekkja þá. Taka menn það til greina? Læra
menn af beiskri reynslu? Mig uggir að því fari
fjarri. Ég óttast það hvað þeir eru orðnir há-
værir og mikillátir í Þýskalandi og öðrum
löndum, sem Hitler lék verst, sem dýrka hann,
hampa þeim heiðna hakakrossi og segja það
allt lygi sem er satt, og hitt sannleika, sem er
djöfulleg lygi. Hinn menntaði nútímamaður
hefur reynst íram úr hófi berskjalda fyrir sefj-
un seiðmanna, fyrir órum um fullkomið mann-
félag, fyrir skrumi um andleg ofurmenni,
meistara, sjáendur, kraftajötna í andlegum
íþróttum. Óg á síðustu árum hefur það gerst
hvað eftir annað, að svonefndir trúarleiðtogar
hafa teymt blindaða dýrkendur sína út í
óheyrileg glæpaverk og beint í opinn dauðann.
Trúarþörfin er sterk, hún er voldugt afl. Trú
er að ljúka sér upp fyrir áhrifum og krafti sem
er meiri en maður sjálfur. Ef áhrifin eru vond,
ef krafturinn er illrar ættar, fer illa. Ef trúar-
þörfin, þessi grunnþörf mannsins, lífsþörfin,
leit hjartans að sjálfu sér, að Guði sínum, er
afvegaleidd, þá fer illa. Það er ekkert verra til
en vond trú. Aðvörun Jesú er tímabær. Hún
mun verða tímabær á næstu árum, kannski
svo sem aldrei áður. Þeir ábyrgir menn sem
eru að tala um að þjóðkirkjan eigi ekki rétt á
sér lengur mættu hugleiða hvort það sé óeðli-
legt með tilliti til almannaheilla, að hið opin-
bera reyni að stuðla að heilbrigðu trúarlífi, því
heilbrigt trúarlíf er sterkasta vörnin gegn
sjúklegum fyrirbæi’um, sóttheitu einsýni,
grillum og sjónhverfingum. Það þurfa þeir að
athuga, sem móta menntakerfi þjóðarinnar.
Og allir, sem vilja þjóðinni vel. Og það þarf
þjóðin að sjá og reyna, að Jesús Kristur lifir í
þeim, sem játa hann, að hans hógværa, milda,
sterka kærleiks- og sannleiksvald er virkur
veruleiki í tilbeiðslu og þjónustu kirkjunnar
hans. Hann hefur engum brugðist, hann getur
aldrei brugðist, hann er vegurinn, sannleikur-
inn og lífið. Það mun reynast satt hverjum
þeim sem tekur það gilt. Satt um tíma og ei-
llfð.
Isteka vinnur frjósemislyf úr blóði rúmlega 1.000 hryssna í ár
STÓÐIÐ á Lágafelli rekið að.
Morgunblaðið/Kiistinn
FOLÖLDIN fengu simi skamnit af ormalyfi í leiðinni.
Hugvitið
virkjað í
líftækni
✓
Isteka vinnur frjósemislyf úr blóðvökva
hryssna sem er notað víða um heim til að
stjórna gangmáli í búfé. Hryssunum sem
blóð er tekið úr fjölgar um þriðjung í ár.
Hildur Gróa Gunnarsdóttir fékk dr. Hörð
--------------------y----
Kristjánsson, framkvæmdastjóra Isteka,
til að lýsa því hvernig merarblóð verður
að lyfi og fór með í blóðsýnatöku.
HÖRÐUR Kristjánsson fram-
kvæmdastjóri ísteka og Magnús
Finnbogason bóndi á Lágafelli
ræða málin.
FLIPINN er rispaður og nokkr-
ir blóðdropar teknir í bómull-
arpinna.
RAMKVÆMDASTJÓRI
ísteka, Hörður Kristjáns-
son, undirbýr þessa dagana
ásamt hrossabændum og
dýralæknum blóðtöku úr fylfullum
hryssum. Byrjað er á því að taka sýni
úr merunum til að sjá hverjar séu fyl-
fullar og hvort hlutfall frjósemis-
hormónsins eCG, sem er sykru-
prótein hormón, sé orðið nógu hátt,
en það framleiða þær á ákveðnum
tíma meðgöngunnar. Teknir eru 5
lítrar af blóði í senn úr hverri hryssu
og er blóð tekið fimm sinnum úr
hverri með viku millibili.
Fyljunarhlutfall hátt á íslandi
I ár skiptir Isteka við tæplega 40
bændur. Hingað til hefur Isteka aðal-
lega keypt blóð úr hryssum í Rangár-
vallasýslu en nú munu bændur úr
Borgarfirði og Húnavatnssýslu
einnig selja blóð úr hryssum sínum.
Hörður býst við að tekið verði blóð úr
1000 til 1500 hryssum í ár og er það
um 30% aukning frá því í fyrra. Hann
segir fyljunarhlutfallið hátt á Islandi
og að hér séu einstakar aðstæður til
að rækta hross með tilliti til frjósemi.
I vikunni sem leið var Magnús
Finnbogason á Lágafelli í Austur-
Landeyjum að taka blóðsýni úr um 80
merum. Hann hefur tekið blóð úr mer-
um sínum og selt allt frá 1980. Hann
segir þetta alls ekki fara illa með þær
og betur sé fylgst með þeim á með-
göngunni fyrir vikið. Bændur kynnist
stóðinu líka betur með því að taka sýn-
in og blóðið reglulega. Hann segir
þetta ágætis aukabúgrein þar sem til-
kostnaður sé sama sem enginn, bænd-
ur þui-fi einungis að leggja fram vinnu
nokkra daga við blóð- og sýnatöku.
Þegar sýnin voru tekin á Lágafelli
fyi-ir viku notaði Magnús tækifærið
til að gefa folöldunum ormalyf, en
stóðið er rekið í rétt. Magnús hafði
tvo menn sér til aðstoðar, Fannar
Bergsson sá um að rispa flipann og
taka nokkra blóðdropa í bómullarp-
inna og Páll Imsland hélt utan um
skráningu þeirra. Hver hryssa hefur
númer en Magnús gefur þeim öllum
nöfn en þar sem merarnar eru að
nálgast hundraðið reynir á hug-
myndaflugið og sagði hann að fjórar
þeirra vantaði enn nafn. Þegar sýna-
töku var lokið voru sýnin send til
Isteka í Reykjavík.
Þegar sýnin voru skoðuð daginn
eftir kom í ljós að fyljunarhlutfall var
36%. Það þýðir að hægt verður að
taka blóð úr 29 hryssum í þessari
viku en áfram verða tekin sýni úr hin-
um til að kanna hlutfall frjósemis-
hormónsins í blóðinu.
Hörður segir fyljunarhlutfallið úr
þeim sýnum sem komin eru ívið
lægra en verið hefur og er talið
mögulegt að það séu eftirköst hrossa-
sóttarinnar. Hann segir að hún hafi
að öðru leyti engin áhrif á framleiðsl-
una þar sem vírusvarnarskref sé inni
í framleiðsluferlinu.
tír meraræðum í lyfjaglas.
Leið frjósemishormónsins eCG úr
æðum meranna í lyfjaglös er löng og
nokkuð flókin og Hörður bendir á að
þetta sé eina líftækniafurðin sem
unnin sé hér frá grunnhráefni og upp
í fullunna vöru, lyf sem hægt er að
gefa inn. Hörður segir fyrsta skrefið í
framleiðslunni að fylgjast með því að
hráefnið sé gott.
„í því skyni er tekið blóðsýni úr
merarstóðum og geta bændur sjálfir
tekið þessi sýni. Þeir senda sýnin svo
til fsteka og þar er skoðað hversu hátt
hlutfall frjósemishormónsins eCG er í
hryssunum, þannig er hægt að velja
besta hráefnið úr mörg þúsund sýnum
sem við fáum,“ segir Hörður. Þegar
hlutfallið er orðið gott taka dýralækn-
ar úr þeim blóðið. Verðið sem fæst fer
eftir gæðum blóðsins og er því skipt
upp í 5 gæðaflokka. Lágmarkið eru
5000 krónur fyrir 25 lítra af blóði en
fyrir þær sem best gefa fæst allt upp í
10.000 krónur.
Starfsgildi í verksmiðju ísteka eru
rúmlega fjögur en yfir sumarið vinna
þar um 10 manns. Lyfið er unnið í
þrepum og sent út tvisvar á ári og
tekur um hálft ár að undirbúa hvora
sendingu fyrir sig. „Við vinnum allan
blóðvökvann upp á sama stigið í þrep-
um þar til komið er lyf tilbúið til áfyll-
ingar. Þá er búið að frostþurrka það
til að auka stöðugleika þess og er það
þá orðið að dufti. Við frostþurrkun
gufar ísinn upp í lofttæmi við mínus
30 gráður. Líftækniafurðir þola ekki
dauðhreinsun með hitun sem er hluti
af hefðbundinni lyfjaframleiðslu.
Þess í stað er herbergið sem áfylling-
in fer fram í dauðhreinsað og í því yf-
irþrýstingur svo ekkert óhreint í and-
rúmsloftinu komist inn í það. Fólkið
sem vinnur þar þarf að verá í hálf-
gerðum geimbúningum og þarf að
passa sig að hreyfa sig ekki of hratt
því það getur truflað loftflæðið yfir
áfyllingarlínunni," útskýrir Hörður.
„Lyfinu er svo dreift af hollensku
fyrirtæki, Það er meðal annars keypt
á Italíu og Frakklandi og er það not-
að til að stjórna gangmáli í sauðfé og
svínum og er markmiðið að fá ferskt
kjöt árið um kring,“ segir Hörður.
Hann segir vaxandi áhuga hérlendis
en markaðurinn sé of lítill til að fyrir-
tækið geti lagt út í skráningu hér því
það sé mjög dýrt. Ef íslenskur bóndi
vill kaupa lyfið sem upphaflega kom
úr hryssunum hans þarf hann að hafa
samband við íslenskt dreifingar fyrir-
tæki hollenska fyrirtækisins. Svo lyf-
ið þarf að fara langa leið úr hryssun-
um hans yfir í ærnar.
Áhrif blóðtökunnar jákvæð
Áður en farið var að vinna frjósem-
islyf úr blóðvökva hryssna fóru fram
rannsóknir á áhrifum blóðtökunnar á
hryssur og folöld. Þær rannsóknir
fóru fram um 1980 á vegum lyfja-
heildverslunar G. Olafsson. Hörður
segir niðurstöðurnar hafa sýnt fram á
að blóðtakan væri á engan hátt skað-
leg og reynslan þyki sýna að ef eitt-
hvað sé verði hryssurnar hraustari og
folöldin fallegri.
„Upphaflega var blóðið selt til
Danmerkur, en um 1985 var verk-
smiðjan sem ísteka framleiðir lyfið í
sett á fót af G. Ólafsson. Fyrstu fjög-
ur árin gekk sala á lyfinu ekki vel og
um 1990 var áhættufé frá Iðnþróun-
arsjóði, Iðnlánasjóði og Þróunarfélagi
íslands á þrotum.
Þróunarfélagið vildi þó láta reyna
betur á og gefa framleiðslunni meiri
tíma. Þá var stofnað líftæknifyrirtæk-
ið ísteka og voru nokkrir starfsmenn
ráðnir áfram.
Á árunum ‘90 til ‘94 er starfseminni
haldið gangandi, mikil rannsóknar-
vinna fer fram og jafnframt unnið í
markaðssetningu. Tæknisjóður
Rannsóknarráðs og Norræni iðnaðar-
sjóðurinn stóðu fyrir fjármögnun á
rannsóknarhlutanum. Velta ísteka
var þá um 10 milljónir, helmingurinn
sala og hitt styrkir og áhættufé,“ seg-
ir Hörður. Hann telur Þróunarfélagið
hafa sýnt áræði með því að reyna að
varðveita þann vaxtarbrodd sem
mögulega væri í framleiðslunni. ís-
lendinga skorti oft þohnmæði til að
leyfa nýjungum að þróast og gefa
þeim nauðsynlegan tíma til þess.
Framleiðslugeta
tvöfölduð með hugviti
Breytingar urðu árið ‘94 hjá fyrir-
tækinu, þá varð Hörður fram-
kvæmdastjóri en hafði áður verið
rannsókna- og þróunarstjóri og
Hólmfríður Einarsdóttir var ráðin
framleiðslustjóri. Árið ‘95 keypti
Lyfjaverslun Islands Isteka og er
ísteka nú rekin sem sjálfstæð eining
innan þess. í febrúar 1994 náðust
samningar við hollenskt fyrirtæki um
dreifmgu á lyfinu og segir Hörður að
þá hefjist í raun nýtt skeið hjá fyrir-
tækinu. „Við unnum þá að því að færa
þróunarvinnu fyrri ára yfir í fram-
leiðsluferlið og þá var ég í góðri að-
stöðu sem stjómandi þar sem ég
hafði áður unnið í þróuninni," segir
Hörður.
Á þessum tíma náðist mjög góður
árangur og miklar framfarir urðu.
Verðmæti framleiðslunnar er nú
komið upp í um 50 milljónir á ári.
Hörður segir að hægt sé að þrefalda
framleiðsluverðmætið með því að full-
nýta verksmiðjuna, m.a. með áfyll-
ingu á öðrum líftækniafurðum. „Með
eldri aðferðum var unnið lyf sem inni-
hélt 900-1000 einingar af hormóninu á
hvert milligramm en lágmarkið var
900 og var síðar hækkað upp í 1000.
Nú erum við að vinna lyf með að með-
altali 2700 einingar á mg,“ segir
Hörður og segir hann nýtingu hrá-
efnis nú 50% betri en áður en unnið
hafi verið að betri nýtingu með styrk
frá Tæknisjóði Rannsóknarráðs. Lot-
urnar hafi verið stækkaðar og fram-
leiðsluferli breytt svo framleiðsluget-
an hafi einnig aukist um 50%, þ.e.
hægt sé að framleiða úr helmingi
meira hráefni en áður var. í heildina
hafi því í raun orðið rúmlega tvöföld-
un á framleiðslugetu verksmiðjunnar
án þess að lagt hafi verið út í veruleg-
ar breytingar eða tækjakaup heldur
hugvitinu fyrst og fremst beitt.
Þegar Hörður er inntur eftir frek-
ari möguleikum í líftækniiðnaðinum
hér stendur ekki á svörunum. Hann
segir ísteka m.a. taka þátt í þróun
lyfs sem sé unnið úr ensími ljósátu
sem kemur úr Suðurskautshafinu af
fyrirtækinu Norður ehf. í samstarfi
við HÍ og breskt lyfjafyrirtæki. En
ísteka sér um frostþurrkun og pökk-
un eða um lokastigið í framleiðslunni.
Hann segir að ísteka sé einnig í sam-
starfi við bandarískt fyrirtæki um
framleiðslu á líftæknilyfi sem hafi
áhrif á fjölgun rauðra blóðkorna.
Líftækniiðnaðui-inn er á fleygiferð
að sögn Harðar og möguleikar lítilla
eininga eins og ísteka ágætir ef menn
passi að hugsa alltaf fram í tímann og
á heimsmælikvarða.