Morgunblaðið - 05.08.1998, Blaðsíða 56

56 MIÐVIKUDAGUR 5. ÁGÚST 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FOLK I FRETTUM
Tómur hasar
KEANU Reeves f „Speed“.
BANDARISKU hasarmynd-
irnar hafa breyst mikið frá
því við fórum í Stjörnubíó
og sáum Byssurnar frá Na-
varone á sjöunda áratugnum. Mynd-
in sú vai- gerð árið 1961 og varð
geysilega vinsæl um allan heim. í
nýlegu hefti kvikmyndatímaritsins
Movieline er því haldið fram að hún
hafí verið ein fyrsta núíímahasar-
stónnyndin, en sú tegund bíómynda
þekktist ekki fyrir 1960 að sögn
blaðsins. I dag eru slíkar myndir
mest áberandi í kvikmyndahúsunum
yfir sumartímann. Vinsældir Byss-
anna frá Navarone urðu til þess að
aðrar ævintýramyndh- úr seinni
heimsstyrjöldinni voru gerðar eins
og Flóttinn mikli, Tólf ruddar og
Arnarborgin, sú mynd sem kannski
var hvað mest endursýnd hér á landi
fyrir daga myndbandsins. Með árun-
úm þróuðust þessar stóru hasar-
myndir, sem eru ekki annað en rán-
dýrar B-myndir, og í dag fá þær
nöfn eins og Ragnarök eða „Ai'ma-
geddon" og Godzilla og „Lethal
Weapon 4“, „Die Hard 1, 2, og 3“,
„Speed“, „Mission: Impossible“ og
þannig mætti áfram telja.
Ekki tími fyrir per-
sónusköpun
Þegar maður
horfír á Byss-
urnar frá Na-
varone í dag
HARRISON Ford á hlaupum sem Flóttamaðurinn.
Hasarmyndir dagsins
ganga út á stanslaus
læti, hávaða og
spennuatriði en vant-
ar raunverulegt inni-
hald og persónusköp-
un, segir í grein Arn-
aldar Indriðasonar,
sem skoðar hvað hef-
ur breyst frá því
kvikmyndin
Byssurnar frá Navar-
one var gerð.
NICHOLAS Cage leikur fanga í Fangafluginu.
er ekki eins og maður ætli að ærast
úr spenningi miðað við adrenalín-
flæðið sem hasarmyndir dagsins
setja af stað. Ástæðan: Handrit
Carls Foremans gerði ráð fyrir per-
sónusköpun og sá til þess að áhorf-
endur létu sig eitthvað varða örlög
persóna myndarinnar. I það fór
nokkur tími. Myndin er ekki þessi
hasarpakki sem minningin hefur
gert úr henni en hún er bráðgóð æv-
intýramynd engu að síður einmitt
vegna þess að Foreman var umhug-
að um persónur sinar.
Topphasarspennumyndir sumars-
ins, eins og þær eru gjarnan kallaðar
í auglýsingum, eru orðnar mest
áberandi kvikmyndirnar sem koma
frá Hollywood. í sumar höfum við
séð Ragnarök og mynd mjög keim-
líka henni, Áreksturinn eða „Deep
Impact“. Væntanlegar eru myndir
eins og Godzilla og „Lethal Weapon
4“ og Merki Zorros og nýjasta mynd
Brians De Palma, Snákaaugu eða
„Snake Eyes“. Þetta eru myndirnar
sem kvikmyndaverin stóru í
Hollywood treysta á þegar gróðinn
er reiknaður. Eins og réttilega er
bent á í áðumefndu kvikmyndatíma-
riti er ekki lengur iögð áhersla á per-
sónusköpun í hasarmyndunum. Til
þess gefst ekki tími lengur. Nú skipa
brellurnar mestu máli, hávaðinn í
rokkinu og röð hasaratriða sem eru
hverju öðru stórkostlegra. Leikstjór-
amir eru vanir að fást við tónlistar-
myndbönd og þeir nota sömu aðferð-
irnar; ef þú heldur þig við sama
myndefnið lengur en í fímm sekúnd-
ur er víst að áhorfandanum tekur að
leiðast. Þetta á sérstaklega við um
myndir framleiðandans Jerrys
Bruckheimers, sem gert hefur Klett-
inn, Fangaflugið og núna Ragnarök.
Ekkert í þeim gefur áhorfandanum
TOM Cruise í kröppum
dansi í „Mission
Impossible.“
tilefni til þess að hugsa rökrétt,
þvert á móti, rökhugsun er fórnað
fyrir enn eitt stórkostlegt brelluat-
riðið.
Vond handrit,
vinsælar myndir
Handritshöfundurinn Jonathan
Hensleigh, sem skrifaði hanch’itið að
Ragnarökum og átti þátt í Fanga-
fluginu og Klettinum, segir að fram-
kvæmdastjórar kvikmyndaveranna
vilji halda að þeir séu að gera mikil-
vægar myndir „og hasarmyndir eru
ekki taldar mikilvægar. Kvikmynda-
verin vilja öll gera þær en þær njóta
ekki virðingar". Málið er að þótt
handritsgerðin sé hin ómerkilegasta
í myndum eins og „Twister" og Júra-
garðinum 2 og öðrum svokölluðum
sumarsmellum, njóta þær óhemju
vinsælda svo varla láta áhorfendur
sig miklu varða götin í plottinu og
ömurlega klisjukenndar persónur.
Bæði Kletturinn og Fangaflugið
fengu marga afleita dóma en hand-
ritshöfundurinn kippir sér ekki mik-
ið upp við það. „Gróðinn af þessum
myndum var 660 milljónir dollara.
Mér er skítsama hvað gagmýnendur
segja,“ er haft eftir honum
„AJlir hafa áhyggjur af óþolin-
mæði í áhorfendum," segir Graham
Yost, handritshöfundur „Speed“,
einnar vinsælustu hasarmyndar slð-
ustu ára, „þannig að höfundar hasar-
myndanna lenda í þeirri gildru að
láta bara eitthvað vera að gerast,
sama hvað það er.“ Fjölmargir hand-
ritshöfundar koma að hverju hand-
riti. Það er sent manna á milli til
þess að krydda samtölin eða bæta
inní hasaratriðum svo oft verður úr
hálfgerður hrærigrautur. Fjölmargir
handritshöfundar komu að gerð
„Mission: Impossible" á þeim árum
sem handrit myndarinnar var í smíð-
um. David Koebb gerði lokaútgáfuna
en þá fékk Tom Cruise Robert Tow-
ne til þess að lagfæra sína persónu í
myndinni og á meðan á tökum stóð
sendi Towne leikaranum símbréf
með breytingum á handritinu. Á
sama tíma var Koepp að senda leik-
stjóranum, Brian De Palma, símbréf
með sínum breytingum. Útkoman
voru ágæt hasaratriði, sáralítið
meira.
Jonathan Hensleigh bendir reynd-
ar á að það sé meiri galdur en marg-
ir halda að fá hugmynd að hasarat-
riðum og útfæra þau og vel má vera
að svo sé. Góð hasaratriði eru eftir
allt það sem hreint og klárt bíó geng-
ur útá. „Eg er þekktur fyrir frumleg
og hugmyndarík hasaratriði," segir
hann og er ekki að skafa utan af því.
„Það er hæfileiki sem margir eru of
fljótir að afski'ifa. Framkvæmda-
stjórarnir og framleiðendurnir halda
að allt sem þarf séu góðir áhættu-
menn. Hasaratriðin verða að vera
skipulögð og hönnuð löngu áður en
tökur hefjast. Eg ákveð sjálfur hver
sjónarhorn myndavélanna eru og
klippingarnar. Því er auðvitað breytt
þegar komið er út í framleiðslu
myndanna en það er ég sem útvega
teikningarnar af hasaratriðunum.
Bestu hasaratriðin byggjast öll á
hræðilegri keðjuverkun sem áhorf-
endurnir sjá ekki fyrir og heldur
ekki söguhetjan."
Góð hasaratriði
Oft er vitnað atriðið í Franska
sambandinu eftir William Friedkin
er Gene Hackman eltir farþegalest á
bílnum sínum þegar nefnt er dæmi
um velheppnað hasaratriði. „Bestu
hasaratriðin eru búin sinni eigin
þriggja þátta frásögn," er haft eftir
handritshöfundinum Graham Yost.
„Góður hasar snýst um hið óvænta,"
segh’ hann og nefnir sem dæmi at-
riðið í „Die Hai-d“ þegar Bruce Will-
is bindur brunaslöngu um sig miðjan
og stekkur fram af þaki skýjakljúfs-
ins, sem er sögusvið myndarinnar.
En það er ekki nóg. Hann
ætlar að sveifla sér inn
um glugga fyrir
neðan sig en
glugginn
brotn-
ar ekki
svo hann ' *
þarf að skjóta á
glerið til þess að
splundra því. En
það er ekki nóg.
Garganið sem heldur
brunaslöngunni við vegginn hefur
losnað og fellur og byrjar að toga
Bruce aftur út um gluggann.
„Þannig byggist góð hasarsena á
samspili á milli jákvæðra og nei-
kvæðra þátta,“ segir Yost.
En það er sama hversu stórfeng-
leg hasaratriðin í raun eru, og oft
eru þau frábærlega unnin, ef per-
sónusköpunin er léleg eða engin.
„Oft verða hasaratriðin til áður en
farið er að hugsa um persónurnar og
söguþráðinn," segir David Koepp,
sem skrifaði handritið að Snákaaug-
um og skrifaði áður m.a. Júragarð-
inn uppúr bók Michaels Crichtons.
Yost gerir sér ljósa grein fyrir tak-
mörkunum sínum á sviði persónu-
sköpunar en þær myndir sem hann
hefur skrifað handrit að, „Speed“,
„Broken Arrow“ og „Hard Rain“,
urðu fyrst til sem röð hasaratriða en
persónunum var bætt inní síðar.
„Það er ekki besta aðferðin við að
búa til bíómyndir," segir hann.
„Bestu hasarmyndir síðustu tíu ára
eins og „Lethal Weapon" og „In the
Line of Fire“ höfðu mjög sterka per-
sónusköpun. Ef byrjað er á persónu-
sköpuninni verður myndin mun
sterkari og áhrifaríkari."
Shane Black, sem ski-ifaði handrit
fytTnefndu myndarinnar, segist ekki
hafa gaman af persónum sem séu of
öruggar með sig. „Þess vegna lét ég
persónu Mel Gibsons í myndinni
vera í sjálfsmorðshugleiðingum."
Handritshöfundur „Die Hard“, Jeb
Stuai't, segir að hasarmyndir verði
að byggja á mannlegum tilfinning-
um. Fæstir hasarmyndaframleiðend-
m’ virðast gera sér grein fyrir þess-
um einföldu sannindum. Þess vegna
getur verið að maður skemmti sér
bærilega í tvo og hálfan tíma á
hasarmyndum dagsins en manni
verður aldrei hugsað til þeirra aftur.
Aldrei. Þar hafa Byssurnar frá Na-
varone vinninginn.