Morgunblaðið - 30.08.1998, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 30. ÁGÚST 1998
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
*
Ferðabrot frá Israel V
Naglasúpa á
krossgötum
„Yndisleg rís hún / gleði alls landsins,“
segir í sálminum um Jerúsalem. Ekki eiga
þau orð allskostar við, þegar Freysteinn
---------------------—~7-r--
Jóhannsson heimsækir hana í Israelsferð
sinni; borgin sjálf stendur fyrir sínu, en
----------------------------
gleðinni spilla blóðug átök Israelsmanna
HORFT til gömlu borgarinnar af Ólífufjallinu.
og Palestínumanna.
AÐ ER erfítt að lýsa þeirri
tilfinningu, sem tekur mann,
þegar Jerúsalemborg blasir
við af Olífufjallinu. Það er eins og
eitthvað, sem hefur blundað hið
innra með manni, brjótist út.
En sölumenn nútímans eru fljót-
ir að svipta sögunni burt. Þeir eru
mættir með asna, ef einhverjir
skyldu vilja láta ljósmynda sig á
baki hans með Jerúsalem í baksýn.
Þeir eru ýtnir. Og þeir eru fimir og
fíngralangir.
Jerúsalem er heilög borg
þrennra trúarbragða; gyðingdóms,
kristni og múhameðstrúar. Hún er
í stórum dráttum þrískipt; austur-
hlutinn, þar sem Arabar búa, vest-
urhlutinn, þar sem Gyðingar búa
og svo gamla borgin innan múr-
anna. Borgin á að heita ein, en er
skipt í anda. Utan múranna sækja
Gyðingar nú inn í austurhlutann og
það veldur átökum og blóðsúthell-
ingum, einnig að morgni þess dags,
sem við komum til Jerúsalem.
En við höldum inn í gömlu borg-
ina og göngum leið Gyðingsins.
Okkur rekur fljótlega að grátmúr-
num, þar sem konur og karlar biðj-
ast fyrir, snerta múrinn og bera
fram óskir sínar af slíkum innileika
að það er óhugsandi annað en þau
verði bænheyrð. Það verð ég líka í
fyllingu tímans. Síðan liggur leiðin
eftir Gyðingahverfinu, þar sem sjá
má söguna niður um brunna í göt-
unni. Og kemur þá á Via Dolorosa
og eftir þeirri leið, sem Kristur fór
með krossinn, unz við nemum stað-
ar í Kirkju heilögu grafarinnar.
Þótt kaupmennskan, ysinn og
þysinn séu þessarar stundar, finn
ég einhverja angan, sem ég tel mér
trú um að sagan beri mér um tæp
tvö þúsund ár. Það er þó engan
veginn auðvelt, þegar leiðsögu-
menn verða að gera hlé á máli sínu
meðan herþota flýgur hjá og far-
símamir klingja á hverju homi.
En í kirkjunni, sem reist hef-
ur verið yfir Golgata og gröf
Krists, er auðveldara að
vera einn með sjálfum sér. Andrúm
þessarar stundar er í farangri sér-
hvers kristins manns og það er
hans að láta það liggja eða leyfa því
að leika um sig.
Israelsmenn ráða nú Jerúsalem
og þar hafa þeir byggt hús, sem
sérstæður arkitektúr setur svip á.
Má þar nefna þinghúsið, ráðhús,
dómhús, háskóia, safn í minningu
sex milljón Gyðinga, sem útrýmt
var í stríðinu, ísraelska safnið, þar
sem m.a. Dauðahafshandritin em
geymd í Skríni bókarinnar. Þessi
handrit fundust í krakkum í hellum
í Qumran við Dauðahafið 1947 og
dregur byggingin dám af krukkun-
um; er að mestu neðanjarðar, en
upp úr stendur dómur, sem er í
laginu eins og lokið var á krukkun-
um í Qumran.
En hvað sem mannskepnan
amrar úti, getum við gleymt okkur
inni í Tónlistarmiðstöðinni í Jer-
úsalem, þar sem Jerúsalemkvar-
tettinn („The Jerusalem Quartet")
leikur okkur ljúfa tóna. Þessi tón-
listarmiðstöð var stofnuð 1972 að
frumkvæði fiðlusnillingsins Isaac
Stem og með tilstyrk Teddy
Kollek, þáverandi borgarstjóra
Jerúsalem, og Rothschild sjóðsins.
Tónlistarmenn koma hvaðanæva
til að miðla ísraelskum tónlistar-
mönnum og annarra þjóða, og þá
einkum þeim yngri, af reynslu
sinni. Þarna er haldinn fjöldinn all-
ur af ráðstefnum, námskeiðum og
tónleikum auk þess sem fullkom-
inn upptökusalur gefur kost á upp-
tökum bæði til útsendinga í út-
varpi og sjónvarpi og til plötuút-
gáfu. Meðal þeirra listamanna,
sem þarna hafa komið, er Vladimir
Ashkenazy.
Strengjakvartettinn, sem kennir
sig við Jerúsalem, skipa ungir
menn, sem nú gegna herskyldu.
Þeir þykja með fádæmum góðir og
hefur herinn fallizt á að þeir þjóni
fóðurlandinu bezt með því að iðka
list sína og gleðja aðra með spila-
mennsku. Fyrsta geislaplata þeirra
er nýkomin út.
„Við reynum að ná til hjarta
nemandans og fá hann til að leggja
það í tónlistina," segir Isaac Stem,
þegar hann ræðir við okkur eftir
masterclass, þar sem hann leið-
beindi ungum strengjaleikuram.
Þama er haldin alþjóðleg kammer-
tónlistarstefna og hefur Isaac
Stern með sér ellefu aðra kennara,
„með samtals 250 ára reynslu“, eins
og hann orðaði það, en þátttakend-
ur era ungir meðlimir 9 kvartetta
og tríóa; frá ísrael, Bandaríkjun-
um, Sviss, Þýzkalandi, Danmörku,
Ástralíu, Frakklandi og Spáni.
Við viljum fá nemenduma til
að skilja, hversu eðlileg tón-
listin er,“ segir Stern. „Við
viljum gera þá aftur að bömum,
því bömum er allt svo eðlilegt. Það
er ekki fyrr en fordómar foreldr-
anna koma til sögunnar að bömin
breytast. Við þurfum að losa nem-
GRÖF Krists í Kirkju heilögu grafarinnar. Lík hans hvfldi á
klettinum til hægri, sem nú er klæddur marmara, frá
Föstudeginum langa til páskadags.
'
SKRÍN bókarinnar er sérstæð bygging hið innra og ytra, en aðeins
„krukkulokið" stendur upp úr jörðinni.
enduma við
handjám
hugans og fá
þá til að upp-
lifa tónlistina
og skilja að
mannshugur-
inn er í raun
stórkostleg-
asta hljóð-
færi sem til
er. Og tón-
listin - hún
snertir sálina.
Þess vegna er tónlistin kjörin til
að laða saman ólíkt fólk og fá það
til að skilja, að mennirnir eiga að
halda friðinn - við Guð sinn, sjálfan
sig og alla aðra.“
Þessi orð meistarans era gott
vegarnesti út í vargöld dagsins. Eg
ber þau við banaspjótin í Austur-
Jerúsalem og á Vesturbakkanum.
Og nú, þegar ég er kominn heim,
ber þau við blossann frá sprengj-
unni, sem varð í miðborg Tel Aviv
á fimmtudaginn.
Ég vil minnast unga fólksins sem
kvöldstund í Amirim söng og spil-
aði um frið og ást. Ekki gekk hníf-
urinn á milli þeirra og era þau þó
böm sjö þjóða. Þau minntu mig á
hippa gærdagsins og spurðu, hvort
íslendingar veiddu hvali; tóku neit-
uninni fagnandi. Það er gott. Hvalir
eru nauðsynlegir til að andrúmsloft-
ið sé í jafnvægi sögðu þau og héldu
svo áfram að syngja um frið og ást.
Hvort það verða þau eða aðr-
ir, sem leggja ísrael til
innri frið, veit ég ekki.
Kannski sitt lítið af hvoru. En það
myndi ekki saka þá Netanyahu og
Arafat að eyða kvöldstund með
hippunum í Amirim. Má vera að
þeir fyndu þann frið, sem þeir tala
um, en virðast ekki hafa í hendi -
og gætu þá bætt honum út í sína
pólitísku naglasúpu.
Isaac Stern