Morgunblaðið - 30.08.1998, Blaðsíða 26

26 SUNNUDAGUR 30. ÁGÚST 1998
MORGUNB LAÐIÐ
Varaforseti skurðlæknadeildar Yale segir menntun ungra íslenskra lækna á við það sem best gerist
Eiga erindi í
bandaríska
háskóla
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
DANA Andersen segir islenskum skurðlæknum sniðinn þrengri stakkur hvað varðar pen-
ingamál en bandarískum starfsbræðrum þeirra, en þær hömlur hafi hins vegar leitt til
ýmissa athyglisverðra lausna á vandamálum samfara meðhöndlun sjúklinga.
Varaforseti skurðlæknadeildar Yale-háskóla hefur
kynnt sér íslensk sjúkrahús og hvernig ungir læknar
hérlendis eru í stakk búnir til að mæta ýtrustu kröfum
bandarískra háskóla. I samtali við Sindra Freysson
kveðst hann þeirrar skoðunar að hvetja eigi íslenska
unglækna til að reyna fyrir sér í virtum bandarískum
háskólum. Hann vilji leggja sitt af mörkum til að
greiða þeim leið þangað.
Fleira er líkt með íslenska heilbrigð-
iskerfinu og því bandaríska en það
sem skilur þau að,“ segir Dana
Andersen varaforseti læknadeildar
hins gamalgróna og virta Yale-há-
skóla í Bandaríkjunum.
Andersen var hér á landi fyrir skömmu í
boði Landspítala, í því skyni að kynna sér
handlækningasvið sjúkrahússins og athuga
hvemig menntun aðstoðarlækna fer fram.
Andersen tók þátt í um tugi skurðaðgerða
meðan á heimsókn hans stóð og hélt þrjá fyrir-
lestra. Hann fjallaði annars vegar um skaddan-
ir á gallgöngum þegar verið er að fjariægja
gallblöðru úr sjúldingum og nýjar hugmyndir
um briskirtilsbólgu, og hins vegar um fram-
halds- og sérfræðimenntun aðstoðarlækna í
Bandaríkjunum.
Danskar rætur
Andersen er af dönskum ættum eins og nafn
hans gefur til kynna. Föðurafi hans var skip-
stjóri á kaupskipum og sigldi um heimsins höf
að loknu námi í Danmörku, en eftir fyrri
heimsstyrjöld taldi hann atvinnuhorfur slæmar
í Evrópu og vænlegra væri að leita fyrir sér í
Bandaríkjunum. Hann settist að ásamt fjöl-
skyldu sinni í New York og brátt gerðist það
að börnin týndu tungumálinu, þannig að þegar
Dana fæddist var enskan allsráðandi í fjöl-
skyldunni. Fjölskyldan hefur fómað fleiru í
Bandaríkjunum því faðir Dana barðist undir
merkjum þeirra í síðari heimsstyrjöld og missti
fót í þeim hildarleik.
Andersen kveðst hafa byrjað að leita upp-
runa sína fyrir um tveimur áratugum og fundið
meðal annars skyldmenni í Árósum sem hann
hafi heimsótt fyrir nokkrum árum síðan. „Ég
fann rætur mínar og hélt mjög rækilega upp á
það með ættingjum mínum þar,“ segir hann
kíminn og bætir við að það eina sem hann geti
sagt á dönsku sé „pas pá“
Hann nam lyflæknisfræði og skurðlækning-
ar í Duke-háskóla undir leiðsögn Sabiston, pró-
fessors í skurðlækningum, en hann var einna
þekktasti sérfræðingur á sínu sviði og samdi
og ritstýrði fjölda kennslubóka. Þar á meðal
var hann yfiiritstjóri bókar sem hefur fyrir
margt löngu orðið virtasta kennslubók sinnar
tegundar í skurðlækningum og skyldulesning
verðandi skurðlækna. Hann var jafnframt yfir-
ritstjóri útbreiddasta tímarits sem ætlað er
skurðlæknum og „ól upp“ einvalalið lækna sem
margir hverjir eru í fararbroddi skurðlækn-
inga í Bandaríkjunum og víðar í heiminum. Sa-
biston var yfir skurðlækningadeild Duke-há-
skóla um þrjátíu ára skeið, sem er nánast eins-
dæmi.
„Sabiston er fyrir löngu orðin að goðsögn
og var gríðarlega áhrifamikill á sínu sviði, eins
og ferill hans ber með sér, ásamt því að leggja
óhemju mikið af mörkum til fræðilegs hluta
skurðlækninga. Hann var einnig mjög strang-
ur og kröfuharður sem forseti deildarinnar og
yfirmaður þeirrar menntunar sem þar fór
fram. Honum til tekna verður að teljast að
hann annaðist menntun fleiri yfirlækna, deild-
arforseta og forystumanna á sviði
akademískra skurðlækninga í samtímanum en
nokkur annar skurðlæknir í Bandaríkjunum.
Sabiston var hins vegar mjög umdeildur og
ekki öllum að skapi. Ég er að öllu leyti frá-
brugðinn honum hvað skapgerð varðar, en
lynti þó ágætlega við hann, enda bar ég mikla
virðingu fyrir þeim háu gæðakröfum sem
hann setti og ekki síður að hann heimtaði að
allir skurðlæknar undir hans stjórn störfuðu
að rannsóknum um tveggja ára skeið.“
Rannsóknir mikilvægar
Andersen segir afar mikilvægt fyrir skurð-
lækna að starfa að rannsóknum og geta not-
fært sér kunnáttuna sem þeir afla sér þar til að
svara mikilvægum spumingum sem snerta
sjúklinga. „Sumir halda því fram að skurð-
læknar eigi ekkert erindi inná rannsóknastofu,
en það er alrangt, því skurðlæknar hafa stund-
um gleggri hugmyndir um hvaða vandamál
þarf að leysa en ýmsir aðrir sérfræðingar. Sk-
urðlæknar verða jafnframt betri á sínu sviði
eftir störf í rannsóknarstofunni, þekking þeirra
og reynsla er meiri og einnig hæfnin til að
beita gagnrýnni hugsun við að meta og kryfja
þær spumingar og lausnir sem aðrir setja
fram.
Hins vegar er það svo að möguleikarnir á að
ná árangri á sviði rannsókna velta ekki aðeins
á hæfileikum eða elju hverh einstaklings fyrir
sig, heldur einnig því umhverfi sem þeir búa
og starfa við. Við njótum þess láns í stofunum
á borð við Yale að þar er fjöldinn allur af fólki
sem leggur stund á rannsóknir og því er það
svo að glími hópur rannsóknarmanna við
vandamál sem er ekki á hans valdi að leysa,
þarf hann ekki að leita langt eftir aðstoð eða
hvatningu. Þar sem færri stunda rannsóknir
eru valkostirnir færri, t.d. í Háskóla íslands
sem er fremur lítill miðað við flesta banda-
ríska háskóla, og því mikilvægara að menn
leiti út fyrir landsteinana til að afla sér auk-
innar þekkingar og sambanda sem nýtast
þeim í framtíðinni, auk þeirrar örvunar sem
fólgin er í samneyti við aðra vísindamenn."
Þá hélt Andersen til starfa í Heilbrigðis-
stofnun Bandaríkjanna (National Institute of
Health), þar sem hann lagði stund á rann-
sóknir, ásamt því að starfa við Duke um eins
árs skeið að námi loknu. Hann var síðan ráð-
inn til starfa hjá Fylkisháskólanum í New
York (State University of New York) og var
þar óslitið næstu tíu árin, þegar hann færði
sig um set og tók við stöðu yfirlæknis skurð-
lækninga við Chicago University. Eftir fimm
ár í því starfi hélt hann síðan til Yale. „Þetta
virðast mörg skref á vegferðinni til núverandi
stöðu í Yale, en þetta er ekki óvenjulegt í
bandaríska kerfinu og öll þessi skref voru í
rétta átt,“ segir Andersen.
í Yale stýrir hann meðal annars rannsókn-
um á sjúkdómum í briskirtlinum, sem miða að
því að uppgtöva hvers vegna sjúklingum sem
þjást af þessum sjúkdómum er hætt við sér-
stakri tegund af sykursýki og jafnframt af
hverju lifrin starfar með óeðlilegum hætti í
fólki með brissjúkdóma. Þá fara jafnframt
fram rannsóknir á því hvers vegna fólki með
sjúkdóma í brisi er tífalt hættara en öðrum við
að fá krabbamein í brisi.
„Við erum heppin því að Heilbrigðisstofnun
Bandaríkjanna styrkir þessar rannsóknir með
rausnarlegum hætti og við höfum náð miklum
árangri til þessa,“ segir Andersen. Þrír aðrir
sérfræðingar fást við þessar rannsóknir ásamt
Andersen og hafa þeir fimm aðstoðarmenn og
hóp tæknimanna sér til fulltingis, ásamt því að
náin samvinna er við ýmsar aðrar deildir há-
skólans. Þá er Andersen yfir fjögurra manna
hópi skurðlækna sem einbeitir sér fyrst og
fremst að aðgerðum til að lækna sjúkdóma í
meltingarfærum.
„Fæstir sjúklinga okkar tengjast starfi okk-
ar á rannsóknarstofunni en það hefur þó kom-
ið fyrir að við höfum leitað eftir þátttöku sjúk-
linga sem gangast undir aðgerðir í rannsókn-
um eða til að reyna einhverjar þær niðurstöð-
ur sem rannóknirnar hafa leitt til,“ segir
hann. „í heildina séð eru aðgerðirnar þó með
öllu lausar við tilraunamennsku."
Vel undirbúnir íslendingar
Tveir ungir Islendingar stunda nú fram-
haldsnám í læknisfræði í Yale, annars vegar
Guðrún Aspelund sem leggur stund á rann-
sóknarnám í starfshópi undir stjórn Ander-
sens, og hins vegar Arnar Geirsson sem nem-
ur þar skurðlækningar. Upphaf þessarar sam-
vinnu við Yale var hins vegar nám Margrétar
Oddsdóttur en hún er nú sérfræðingur á
Landsspítalanum. Andersen segir að reynslan
af þessum ungmennum hafi leitt í ljós að þau
hafi verið vel undirbúin undir frekara nám og
hann telji það vera hvatningu til að veita fleiri
Islendingum inngöngu, auk þess sem hann
muni hvetja aðra forvígismenn skurðlækna-
deilda í bandarískum háskólum til að gera
slíkt hið sama. „Hér eru greinilega gerðar
miklar kröfur til menntunar og getu lækna-
nema og þeir standast fyllilega samanburð við
læknanema sem koma frá öðrum evrópskum
háskólum. Þeir eiga fullt erindi inn í banda-
ríska háskóla," segir hann.
Andersen kveðst ekki halda að bandarískir
háskólar séu tregir til að hleypa útlendingum
inn í skólana sem viðbúið er að haldi heim aft-
ur að loknu námi sínum, í stað þess að banda-
rískt samfélag njóti góðs af þekkingu þeirra
og rannsóknum.
„Flestir bandarískir háskólar líta svo á að
þeim beri ákveðin skylda til að þjálfa sérfræð-
inga sem gagnist ekki aðeins bandarísku sam-
félagi, heldur einnig sérfræðinga sem verða í
fararbroddi um heim allan, hvort sem um er
að ræða í rannsóknum, aðgerðum eða á fræði-
lega sviðinu. Það er því ekki eins og háskól-
arnir telji sig hafa brugðist markmiðum sínum
þótt fólkið sem þar fær sérfræðimenntun snúi
aftur heim, heldur telja þeir í flestum tilvikum
tíma sínum, aðstöðu og fé vel varið.“
Andersen segir að hann hafi komist að því
meðan á dvölinni hérlendis stóð að fleira sé
sameiginlegt með hugmyndum og aðferðum ís-
lendinga og Bandaríkjamanna á sviði skurð-
lækninga en það sem sldlur þá að. „Við höfum
setið fundi og ráðstefnur með íslenskum lækn-
um sem hafa sýnt fram á að áhugi þeirra beinist
að sömu vandamálum og við glímum við og
margar þær aðferðir sem þeir hafa gripið til við
lausn þessara vandamála, eru þær hinar sömu
og við höfiun gripið til. Okkur finnst því að við
séum hluti sömu fjölskyldunnar. Slík samkennd
hefur um langa hríð verið til staðar hjá banda-
rískum háskólum en málin hafa þróast í þá veru
að stækka fjölskylduna enn frekar.
Við vitum af fyrri reynslu að kennslan í
skurðlækningum hérlendis er með ágætum og
höfum því mikinn áhuga á að leita leiða til að
auka samvinnuna frekar er orðið er. í fyrra-
haust funduðum við um þetta efni í New Ha-
ven í Connecticut og ræddum þær ýmsa
möguleika á frekari samvinnu, meðal annars
að auka rannsóknarþjálfur fyrir unga íslenska
aðstoðarlækna. Eitt helsta markmið heim-
sóknar minnar er raunar að auðvelda ungum
íslenskum læknum að sækja framhaldsmennt-
un sína til Bandaríkjanna. Þetta er ekki síst
mikilvægt þar sem nú er það svo að aðallega
þrír valkostir standa íslenskum aðstoðarlækn-
um til boða varðandi framhaldsmenntun, þ.e.
að fara til hinna Norðurlandanna, fara til
Bretlands eða fara til Bandaríkjanna, og ég
hef það á tilfinningunni að fólki fmnist erfiðast
að reyna við Bandaríkin.
Nú þegar er íslensk stúlka í slíku námi í
rannsóknarstofunum í Yale og við viljum kanna
hvort við getum komið á nokkurs konar nema-
skiptum, þar sem íslenskir aðstoðarlæknir og
bandarískir starfsbræður þeirra gætu haft
vistaskipti, ef svo má segja, um nokkurra vikna
skeið, og þannig kynnt sér hvað fer fram á
hvorri stofnun um sig. Við erum enn að ræða
nánari útfærslu slíks fyrirkomulags, ásamt því
að fara yfir þá kosti sem bjóðast varðandi gagn-
kvæma aðstoð, þ.e. hvaða aðstoð annar hvor að-
ilinn geti boðið fram sem nýtist hinum.“