Morgunblaðið - 03.09.1998, Page 39

Morgunblaðið - 03.09.1998, Page 39
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 3. SEPTEMBER 1998 39 «. AÐSENDAR GREINAR FORMAÐUR Ör- nefnanefndar, hefur í grein hér í blaðinu komið á framfæri túlk- un sinni á nýjum sveit- arstjórnarlögum sem Alþingi samþykkti í vor. Telur formaðurinn að sveitarfélög séu alls ekki frjáls að því að velja sér nafn og bendir í því sambandi á ákvæði 4. gr. laganna þar sem íram komi heimild fyrir Örnefna- nefnd til þess að hafna nöfnum nýrra sveitar- félaga sem ekki stand- ist tiltekin meginsjón- armið. Af greininni má einnig ráða að Ömefnanefnd hafí nánast frjáls- ar hendur þegar kemur að því að velja slík meginsjónarmið, en nefndin hefur meðal annars gefið sér: • Að ný heiti sveitarfélaga skuli mynduð með hliðsjón af einhvers konar kerfi. • Að kerfið skuli vera það, að ný heiti sveitarfélags skuli samsett úr tveimur þáttum, fyrri lið sem sér- kenni landsvæðið sem sveitarfélagið nær yfir, en síðari lið sem lýsi eigin- leikum byggðar í sveitarfélaginu og beri með sér um hvers konar stjórn- sýslueiningu sé að ræða. • Að við nafngift sveitarfélags skuli forðast að nýtt heiti raski merkingu rótgróinna heita sem tengjast svæðum eða byggðalögum innan sveitarfélags. Það var á grundvelli þessara meginsjónar- miða sem Órnefnanefnd hafnaði fyrir skemmstu nýjum nafngiftum 11 sveitarfélaga. Af því tilefni hefur því verið velt upp hvort neikvæð umsögn nefndarinnar standi í vegi fyrir því, að nafn sem meirihluti íbúa sveitarfélags hefur þegar valið í almennri atkvæðagi-eiðslu fái formlega staðfestingu lögum sam- kvæmt. Að mínu mati er fráleitt að um- sögn Ömefnanefndar hafi nokkur slík áhrif. Fyrir því eru eftirfarandi rök: 1. Meginsjónarmið nefndarinnar eiga sér ekki nægilega stoð í lögum. Það er alþekkt gmndvallarregla í stjómsýslurétti, að sjónarmið sem opin- berir aðilar nota við ákvarðanatöku sína, skuli vera í fullu sam- ræmi við bókstaf og anda þeirra laga og reglna sem starfað er eftir. Það ákvæði sveitar- stjómarlaganna sem Örnefnanefnd leiðir meginsjónarmið sín út frá segir að nafn sveit- arfélags skuli „sam- íýmast íslenski-i málfræði og mál- venju“. I þessu telur nefndin að felist svigrúm til að búa til upp á sitt eindæmi kerfi stjórnsýsluheita og fyrirskipa að nöfn skuli innihalda lið sem lýsi eiginleikum byggðar og því um hvers konar „stjórnsýsluein- ingu“ sé að ræða. Þetta er hins vegar á misskilningi byggt. I fyrsta lagi má það augijóst vera af allri forsögu umrædds lagaá- Rík ástæða er til, segir Tryggvi Þórhallsson, að Ornefnanefnd endurskoði „meginsjónarmið“ sín. kvæðis að það var vilji löggjafans við setningu nýju laganna í vor að rýmka verulega ákvæði um nafn- giftir sveitarféiaga, frá því sem áður var þegar áskilið var að sveitarfélög nefndust hreppar, bæir eða kaup- staðir. Var þetta gert með sérstöku tilliti til þróunar varðandi samein- ingu sveitarfélaga en í umræðu um þau mál hefur margoft komið fram af hálfu sveitarstjómarmanna og annarra að ákvæði eldri laganna hafi verið of þröng að þessu leyti. Með lagabreytingunni var Alþingi því að taka skýlausa afstöðu til þess að eldri sjónarmið um nafngiftir sveitai'félaga heyrðu sögunni til. Það er fyrst í nefndaráliti félags- málanefndar, að Örnefnanefnd er nefnd í sambandi við nafngiftir sveitarfélaga og þá þannig að rétt sé að nefndin sé höfð „með í ráð- um“. í umræddu nefndaráliti kom annars ótvírætt fram, að ætlunin með nýjum ákvæðum um nafngiftir væri að fella burt allan greinarmun á sveitarfélögum eftir fjölda íbúa. Það er því óskiljanlegt að nefndin skuli svo taka upp í starfi sínu ein- strengingslegar viðmiðanir sem einkum byggjast á fjölda íbúa í sveitarfélaginu. í öðru lagi er rétt að benda á, að öll ákvæði sveitarstjórnarlaga verð- ur að sjálfsögðu að skýra í fullu samræmi við meginreglu 1. gr. þeirra sem kveður á um sjálfstjórn- arrétt sveitarfélaga. Tilburðir Ör- nefnanefndar til að hafa „áhrif á nafnavalið" (eins og formaðurinn orðar það frekar óheppilega í grein sinni) verða vitaskuld að virða þennan sjálfstjómarrétt. Sú niður- staða nefndarinnar er því í meira lagi óeðlileg að hafna öllum kostum sem íbúar sveitarfélags hafa þegar kosið um. í þriðja lagi verður að árétta, að sé það yfírhöfuð til umræðu að búa til „kerfi stjórnsýsluheita" á sveitar- stjórnarstiginu hlýtur það að verða verkefni annars vegar sveitarfélag- anna og samtaka þeirra og hins vegar félagsmálaráðuneytisins sem fagráðuneytis sveitarstjórnarmála. Ekki er að sjá að Örnefnanefnd hafi leitað eftir afstöðu þessara aðila áð- ur en hún útbjó umsagnir sínar. 2. Sveitarfélag er meira en „stjórn- sýslueining". Örnefnanefnd leggur mikla áherslu á það í umfjöllun sinni, að nafn sveitarfélags sé einungis stjórnsýsluheiti sem auðkenni til- tekna „stjórnsýslueiningu". Hér byggir nefndin enn á atriði sem ekki verður séð að eigi stoð í lögum. I fyrsta lagi kemur gi-einilega fram í 3. gr. sveitarstjómarlaga að sveit- arfélag hafi ákveðin staðarmörk. Af því leiðir klárlega að heiti sveitai-fé- lags skírskotar til tiltekins land- svæðis. Þá verður ekki séð að það horfi til vandræða þótt íbúar sveit- arfélags velji að nota tiltekið ör- nefni sem nafn á sveitarfélaginu því í fæstum tilvikum ætti að orka tví- mælis hvort verið er að tala um sveitarfélagið í heild eða einungis örnefnið. I öðru lagi er löng og órofin mál- venja fyrir því að auðkenna sérstak- lega flesta þætti í stjómsýslu sveit- arfélaganna með sérstökum heitum sem mörg hver eru lögbundin, sbr. til dæmis í 2. mgr. 11. gr. sveitar- stjórnarlaga þar sem sagt er að sveitarstjórn í Reykjavík (en ekki Reykjavíkurborg) nefnist borgar- stjóm. Ruglingur milli hinna eigin- legu stjórnsýsluheita annars vegar og landsvæða og örnefna hins vegar ætti því að vera útilokaður. I þriðja lagi verður að gera at- hugasemd við að Ömefnanefnd gangi í starfi sínu út frá hugtakinu „stjórnsýslueining". Það hugtak er hvergi skilgreint í lögum og getur ekki verið grandvöllur undir ákvarðanir eins og þær sem nefndin hefur nú tekið. 3. Örnefnanefnd er ráðgefandi að- ili en tekur ekki ákvarðanir um nafngiftir. Á Alþingi í vor varð nokkur um- ræða um það, hvert væri valdsvið Örnefnanefndar, en svo sem áður segir var það fyrst þegar leið á með- ferð frumvarpsins, að ákveðið var að nefndin kæmi að málum varð- andi nafngiftir sveitarfélaga. Greinilega kom hins vegar fram í máli fomanns félagsmálanefndar, sem hafði orð fyrir breytingatillög- um á frumvarpinu, að ekki væri gert ráð fyrir að nefndin hefði „beint vald til þess að fyrirskipa sveitarfélögum í þessum efnum heldur sé nefndin íyrst og fremst umsagnaraðili um tillögur til nafn- giftar sveitarfélaga“. Þessi afstaða löggjafans er fullu í samræmi við al- mennar reglur stjórnsýsluréttarins, sem kveða á um, að umsagnir sem aflað er, séu ekki bindandi heldur einvörðungu til hliðsjónar fyrir þann sem umsögnina fær. 4. Niðurstaða. Samkvæmt þessu verður ekki séð, að íyrirliggjandi umsagnir Ör- nefnanefndar eigi að hafa, eða geti haft, nokkur áhrif á þann feril sem nafngiftir hinna 11 nýju sveitarfé- laga hefur verið í og ljúka mun með staðfestingu félagsmálaráðuneytis- ins á heitum þeirra. Hins vegar er rík ástæða fyrir nefndina að endur- skoða tafarlaust „meginsjónarmið" sín og tryggja að umsagnir verði framvegis í samræmi við lög. Höfundur er lögfræðingur og að- stoðarmaður bæjarstjóra Horna- fjarðar. Hvaða áhrif hefur •• umsögn Ornefnanefndar? Tryggvi Þórhallsson Herragaröurinn býður viðskiptavini sína velkomna í heimsókn í verslunina í Kringlunni sem er nú í nýjum og glæsilegum búningi. Boðið verður upp á veitingar frá fimmtudegi til laugardags. Komdu og skoðaðu! www.mbl.is -4.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.