Morgunblaðið - 06.12.1998, Blaðsíða 36

36 SUNNUDAGUR 6. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Lausnar-
steinn
Steingríms
Steingrímur St. Th. Sigurðsson er þjóð-
kunnur maður. Hann hefur lifað ótrúlega
fjölbreytilegu lífi sem menntaskólakennari,
rithöfundur, blaðamaður og listmálari.
Fjölvaútgáfan hefur gefíð út Lífsbók hans,
sem hann nefnir Lausnarstein - hrein-
skilna bók um flókin persónuvandamál,
ofdrykkju, árásarhyggju, kvennamál,
og hvernig hann brauzt fram á sviðið sem
listmálari. Qft er þetta miskunnarlaus
sjálfstjáning. Hér birtast útdrættir úr
bók hans. Valdir eru kaflar um tungl-
skotið frá Kennedyhöfða, brimið á
----------7—--------
Stokkseyri og Pál Isólfsson og birtast
með í litum viðeigandi málverk hans.
Eg fékk bréf frá Banda-
ríkjunum frá Þorkeli
Valdimarssyni. Hann
hafði lengi barizt við
áfengið en fyrir minn tilverknað
hafði hann verið beittur huglækn-
ingu af tveim aðilum og það virtist
hafa heppnazt. Keli þakkaði mér
vináttu mína við hann og bauð mér
að koma til sín, út í Flórída, þar
sem hann átti heimili með konu
sinni Hebu Júlíusdóttur og börn-
um, Þau bjuggu á Sa-
tellite Beach við
ströndina, stutt írá
Kennedyhöfða og nú
stakk hann upp á því í
bréfinu, að ég skyldi
koma og vera við-
staddur tunglskotið,
sem átti að fara fram
14. júlí þetta ár 1969.
Mikill viðbúnaður
var fyrir skotið og allt
lagt í sölurnar íyrir
það. Keli stakk upp á
því, að ég gerði samn-
ing við Morgunblaðið
um að skrifa um þenn-
an atburð og undirbún-
ing hans dag eftir dag.
Ég hringdi í Matthías Johannessen
ritstjóra, óðar og ég var búinn að
lesa bréfið frá Kela, og tjáði honum
erindi mitt og spurði, hvort hann
gæti ekki tekið við lýsingum mín-
um, sem ég sendi til hans, með nýj-
ustu tækni, með telexi, og birt þær
samdægurs.
Matthías lá sjúkur heima og vissi
ekki hvaðan á sig stóð veðrið, svar-
aði bara: „Nú elnar mér sóttin!“ Ég
hef líkast til borið erindið upp af því-
líkri ákefð, að honum hefúr í fyrstu
fallið allur ketili í eld, en svo áttaði
hann sig á þessu og varð jákvæðari
og jákvæðari og sagði mér, hvernig
ég skyldi fara að. Ég fékk sérstakt
telexkort hjá Þorbimi Guðmunds-
syni fréttastjóra, og með því hafði
ég kollektsamband á telextæki, hvar
sem ég var staddur í heiminum.
Þetta varð afdrifarik reisa. Keli
og frú tóku á móti mér með kostum
og kynjum, og hjá þeim hafði ég at-
hvarf, hvenær sem var þann hálfa
mánuð, sem ég dvaldist þama. Ann-
ars var ég mikið á ferðinni, með öll
réttindi blaðamanns frá Morgun-
blaðinu og passa frá CIA og FBI,
sem ég hengdi í boðunginn og heim-
ilaði mér aðgang að hverju sem ég
vildi og auðvitað setu á öllum blaða-
mannafundum og aðgang að dag-
skrám og hvers kyns upplýsingum.
Allt gekk þetta snurðulaust hjá
mér, og greinar mínar um Apollo
11 tunglskotið, þegar Armstrong
og Aldrin fóru í fyrsta labbitúrinn
á tunglinu, birtust dag eftir dag í
Morgunblaðinu, og þótti blaðið slá
sér upp á því að vera með blaða-
mann á staðnum. Það að fá að vera
viðstaddur þetta fyrsta mannaða
tunglskot var, eins og þeir töluðu
um í amerískum blöð-
um og tímaritum
„shattering ex-
perienee", sem mætti
kannski útleggjast
sem „yfirþyrmandi
reynsla.“
Tunglskots-
myndir mínar
Auk fréttamennsku
datt mér í hug, þegar
ég hafði dvalizt þama
um hríð, að útvega mér
liti og pensla og bjó
mig undir að mála og
festa á striga og papp-
ír áhrifín af ólíkum
þáttum þessarar
fyrstu mönnuðu tunglferðar. Þær
urðu tólf samtals tunglskotsmynd-
imar, og mátti segja, að þær væra
á markalínu og í senn hálfraunsæj-
ar og hálffantasíur. Ég get aldrei
losað mig við þá tilfinningu, að
þessi tólf mynda röð hafi tjáð
tunglskotið kröftuglega, eins og
það kom mér fyrir sjónir. Það
hvarílaði þá að mér, að þar hefði ég
náð lengra en áður á málaraferli
mínum. En auðvitað verð ég að við-
.urkenna, að ég var ekki sjálfur sál-
¥ænt bær að dæma um það. Því
miður verður aldrei hægt að meta
það, af því að myndimar era nú
glataðar, eins og nánar verður sagt
frá síðar.
Þegar ég sýndi Þorkeli og Hebu
á Satellite Beach nýmálaðar og
varla þornaðar myndirnar, leizt
þeim strax vel á þær. Lagði Keli
að mér að verða nú um kyrrt í
Flórída og halda sýningu á þeim,
hann myndi gera allt hvað hann
gæti til að útvega mér gott gallerí
og kynna sýninguna. Hann þrýsti
á mig að gera þetta, lagði áherzlu
á það, að ég ætti að grípa gæsina á
meðan hún væri glóðvolg og með
því átti hann við það, að nú væri
tunglskotið ferskt og allir að
Steingrímur St. Th.
Sigurðsson listmálari.
STOKKSEYRARBRIM. Eig. Svanur Halldórsson.
APOLLO 11 á leið til tunglsins. Eig. Kristjana Mellk.
hugsa um það. Þá bylgju yrði ég
að notfæra mér. Síðar hef ég iðr-
azt þess að hafa ekki farið að ráð-
um Kela.
Upplifði Sult Hamsuns undir
skýjakljúfum New York
Onnur heimsóknin var til New
York City í nóvember 1970, og
dvaldist ég þar fram yfir jólin. Þá
tók ég mér gistingu í McAipine
hóteli á 34. götu og þar hafði ég
líka haft viðkomu í fyrstu
tunglskotsferðinni. Ég var enn al-
gáður, hafði enn ekki rofið bindind-
isheit mitt og reyndi skipulega fyr-
ir mér með sölu á myndunum til
stórfyrirtækja og einkum flugfé-
laga og tæknifélaga, sem tengd
vora geimferðaáætluninni, og ég
fór satt að segja fram á mjög háar
upphæðir fyrir myndirnar. Ég
komst að vísu að raun um það,
hvað erfitt var að komast inn að
fjármálahjarta slíkra risa, en þó
hafði mér tekizt að reyna víða fyrir
mér og heimsækja fjölda fyrir-
tækja. A nokkram stöðum virtist
mér, að þetta væri komið svo langt,
að þar vantaði einungis herslumun-
inn á, svo að ég gæti komið mynd-
unum í verð.
Loks hafði ég dvalizt svo lengi
þarna á hótelinu í New York, í
þeirri von að eitthvert stórfyrir-
tækið keypti af mér tunglskots-
myndirnar, að nú var allur farar-
eyrir uppurinn, og þannig missti ég
vonina. Ég vissi ekki mitt rjúkandi
ráð. Það fór að sverfa að mér.
„Appelsínurnar" björguðu
En þá gerðist undrið og mér
barst óvænt hjálp. Ég hafði haft
með mér að heiman enska þýðingu
á smásögunni „Appelsínunum",
sem ég hafði birt í bókinni Sjö sög-
ur og byggðist á fyrstu kynnum
okkar Guðrúnar minnar Bjarna-
dóttur á Isafirði. Ég leitaði uppi
skrifstofur bókmenntatímarita í
New York og gekk loksins upp á
skrifstofu hins kunna tímarits
American Scandinavian Review, en
það var eins konar norrænt bók-
menntarit á ensku.
Mér var vísað inn til ritstjórans,
Norðmanns að nafni Erik Friis.
Hann tók mér vel, las enska hand-
ritið, meðan ég beið, virtist nokkuð
ánægður, en þó ekki alls kostar.
Hann kvað strax upp úr með, að
hann hefði áhuga á að birta söguna,
en skikkaði mig til að fara fyrst yfir
handritið með sér og bera saman
við frumtextann á íslenzku, sem ég
hafði líka með mér. Þar með hófst
vinna hjá mér dag eftir dag.
Ég varð að taka þýðinguna sjálf-
ur upp til gagngerrar endurskoð-
unar undir eftirliti Friis og koma
jafnóðum með nýjar útgáfur af
sögunni til skoðunar hjá honum.
Þýðingin var að fá á sig æ heillegri
og betri svip, og eftir eina fjóra til
fimm daga var Friis orðinn ánægð-
ur. Hann tók við handritinu og
skrifaði mér út tékka fyrir ótrúlega
hárri dollaraupphæð. Það voru ein-
hver hæstu höfundarlaun, sem mér
hafa hlotnazt um ævina og þvílík
sigurgleði! Nú gat ég þó sannar-
lega haldið veizlu. Þannig björguðu
„Appelsínurnar" lífi mínu í New
York og því má bæta við, að ekkert
annað af mínum ritverkum hefur
fengið annan eins alþjóðlegan
framgang. Eftir á fannst mér hitt
þó ekki síður merkilegt að hafa
upplifað Sultinn eftir Hamsun
þarna í asfaltframskógi New York
City. Það var þó sannarlega lífs-
þroskandi reynsla.
Tunglskotsmyndirnar glatast
Síðar ákvað ég að fara enn einu
sinni með tunglskotsmyndirnar til
Ameríku, þegar ég undir lok sýn-
ingarinnar í Hamragörðum, í húsi
Jónasar frá Hriflu, hafði aftur
næga peninga undir höndum. Ég
var haldinn þeirri hugmynd að láta
drauminn um frægð og frama ræt-
ast. Stendur ekki einhvers staðar
„It takes money to make money.“
Ég einsetti mér, í ölvunarástandi,
að fara aftur með tunglskotsmynd-
irnar tólf til Bandaríkjanna til að
afla mér fjár. Ég hafði að vísu selt
eina þeirra á sýningu í Þrastalundi,
en ég gerði eftirmynd af henni, svo
að þannig varð myndröðin aftur
heil.
En þá varð mér á í messunni, því
að um borð í flugvélinni hélt ég
áfram að kneyfa bæði öl og sterkt
vín, ofan í alla undangengna
drykkju sem hafði varað í marga
klukkutíma. Svo var lent á Kenn-
edy-flugvelli og ég pantaði leigubfl
og hélt til borgarinnar með létta
farangurstösku, en myndirnar tólf
í möppu. Ég fór beint á McAlpine-
hótelið, mafíuhótel á 34. götu, sem
var hótel Loftleiðaáhafnanna og ég
hafði áður gist á, en ég var hátt
uppi, drukkinn og kærulaus um út-
litið. Það hefur séð á mér, svo þeim
hefur líklega ekki litizt á þessa
fyllibyttu og ég fékk ekki herbergi
hvernig sem á því stóð.
Mér var úthýst, þótt ég þarfnað-
ist virkilega hvíldar. Ég pantaði
leigubfl á nnjan leik, og nú hófst
taumlaust ævintýraferðalag um
Manhattan með snaggaralegum
ítölskum bflstjóra, trúlega Sikiley-
ingi, sem bauðst til að útvega mér
allt, sem holdið og sálin girntist. I
hvert skipti, sem ég skrapp ein-
hvers staðar inn, bað ég hann um
að gæta myndanna á meðan og var
jafnvel svo bíræfinn að fara með
honum upp í Harlem og botna ekk-
ert í þvi fljótræði, en hafði þar sem
betur fer stutta viðdvöl og hélt
áfram í annað gleðihverfi, litlu Ital-
íu, þar sem sjoffórinn sagðist vera
kunnugur. Ég fór inn á stað, bað
hann um að bíða, treysti honum
enn í fljótræði fyrir dýrgi-ipunum
mínum og fékk mér vænan drykk
og lenti þar á kjaftatöm með tveim
sérlega geðugum mönnum, annar
þóttist vera leikari og hinn mynd-
listarmaður. Við fóram að tala
saman um lífið og tilverana og list-
ina og virtumst vera sammála um
allt. Ég steingleymdi bílnum, með
myndunum mínum tólf, en rankaði
við mér og þá var bíllinn horfinn,