Morgunblaðið - 08.12.1998, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 8. DESEMBER 1998 45
MENNTUN
Prófatími Islenskir nemendur þreyta prófín í desember. Þau standa nú sem hæst í framhaldsskólum og eru
fram að jólum í háskólum. Gunnar Hersveinn kynnti sér námstækni nemenda og hvaða ráð væru vænleg gegn
prófkvíða sem herjar á þá. Prófkvíði getur truflað einbeitingu og valdið tímabundnu minnisleysi.
Námstækni
og prófkvíði
nemenda
# Munnleg endursögn skerpir sýn
nemanda á efnið og eflir minnið.
/
# „Eg fell örugglega á þessu prófí,“
segir nemandi með lágt sjálfsmat.
SKRIFLEG próf fara iðu-
lega þannig fram að nem-
endur sitja í kyi’rð við borð
og glíma við spurningar á
blaði undir eftirliti kennara. Prófíð
stendur, eftir því hvort um er að
ræða menntaskóla eða háskóla, í
eina til fjórar stundir. Þessa dag-
ana þreyta nemendur landsins
prófin, en hvernig búa þeir sig und-
ir þau og hvernig bregðast þeir við
prófkvíðanum?
Námstækni nemenda getur
ráðið miklu um hvernig þeir standa
sig á prófum. Engin námstækni er
til sem skilar öllum ái'angri, heldur
þarf hver nemandi að kynna sér
hinar ýmsu aðferðir og laga að
sjálfum sér. Bara að gera eitthvað
virðist skila nemendum árangiú,
eins og til dæmis að strika undir
með blýanti. Námstækni er einnig
líkleg til að draga úr prófkvíða því
hún leiðir oftast til þess að nem-
andinn lærir að þekkja sjálfan sig
betur sem námsmann.
Nemendum í bóklegum fógum
hefur reynst vel að búa til nýjar
glósur með því að blanda saman
glósum úr tímum og eigin glósum
upp úr kennslubókinni um leið og
hún er lesin. Þannig tekst nemand-
anum að safna öllum aðalatriðun-
um saman á einn stað. Þessa glósu-
bók reiðir hann sig svo á daginn
fyrir prófín og leggur sjálfri
kennslubókinni. Þetta fyrirkomu-
lag er réttlætt með því að hann hafi
einungis skamman tíma til að svara
hverri spurningu á prófinu og verði
að koma öllum aðalatriðunum frá
sér á hnitmiðaðan hátt og ef það
tekst sýnir það einnig skilning
hans.
Ef nemanda tekst að búa til
haldgóða glósubók minnkar það
líkurnar á því að hann gleymi aðal-
atriðum. I prófinu sjálfu getur
hann svo spunnið út frá þeim til að
sýna færni sýna. En hægt er að
gera fleira við glósubókina og taka
fleiri skynfæri með í dæmið en
augun.
Mörgum reynist vel að lesa efnið
upphátt og taka textann upp á seg-
ulband til að hlýða á síðar. Þannig
er hægt að virkja heyrnina í nám-
inu. Hugmyndaflug þarf sennilega
til að efla minnið með því að taka
lyktar-, bragð- og snertiskyn í
þjónustu námstækninnar.
Endursögn, kennsla og skipulag
Önnur árangursrík námstækni
er til dæmis endursögn. Hún felst í
því að nemandi les kafla í kennslu-
bókinni og endursegir öðrum efni
hans en engu máli skiptir hver
hlýðir á. Það að korna innihaldinu í
eigin orð og gera það öðrum skilj-
anlegt auðveldar nemandanum að
koma því frá sér skriflega síðar
meir og skerpir skilning hans.
Besta aðferðin til að læra og
skilja efni er að kenna öðrum það.
Nemendur bregða stundum á það
ráð að kenna hver öðrum til dæmis
stærðfræði og uppgötva þeir iðu-
lega að kennslan hjálpar þeim til
að komast að réttum niðurstöðum.
Það er líkt og kennslan stilli hug-
ann til að koma efninu frá sér á
sem skiljanlegastan hátt.
Skipulag í prófum vegur þungt
en það felur í sér að nemandinn
býr til dagskrá fyrir hvert próf.
Morgunninn reynist sérlega vel
fallinn undir próflestur ef nemandi
er vel sofinn. Þá eru heilastöðvarn-
ar ferskar eftir drauma næturinn-
ar og eirðarleysið hefur ekki enn
látið á sér kræla. Morgunninn nýt-
ist mörgum betur en síðdegið og
kvöldið samanlagt.
Skipulag felur í sér stundaskrá
sem segir til um hvenær skuli lesið
og hvenær slakað á, borðað og
sofið. Galdurinn er að raða degin-
um rétt upp og þarf hver nemandi
að finna eigin leiðir að því mark-
miði.
Hvað er prófkvíði?
Námstækni og gott skipulag
hjálpar nemendum til að ná betri
árangri í prófum. Hæfilegar
áhyggjur á prófatímanum eru í
góðu lagi en prófkvíðinn getur
reynst sumum erfið glíma. En hvað
er prófkvíði?
Auður R. Gunnarsdóttir sál-
fræðingur hefur haldið námskeið
fyrir háskólanemendur og fram-
haldsskólanemendur sem stríða við
kvíða þar sem kenndar eru aðferð-
ir til að takast á við prófkvíða. Hún
starfar hjá Námsráðgjöf Háskóla
Islands og rekur eigin sálfræði-
stofu. „Prófkvíði getur verið
ástandskvíði sem beinist að til-
teknu prófi, lokaprófi, stúdent-
sprófi eða prófi sem er mikilvægt í
augum nemandans," segir Auður.
„Prófkvíði getur einnig verið lynd-
iseinkunn þar sem tilhneiging til að
kvíða aðstæðum þar sem lagt er
mat á frammistöðu er langvarandi
og stöðug. í hvoru tilvikinu fyrir
sig er um sterk tilfinningaviðbrögð
að ræða, sem koma til vegna óttans
við að mistakast í prófi eða aðstæð-
um þar sem mat á frammistöðu fer
fram.“
Hún segir að ákveðin streita í
prófum geti hvatt nemandann til
dáða, fleytt honum yfir hindrandir
og aukið árvekni hans. En hann
geti líka verið lamandi og hamlandi
tilfinning sem tniflar einbeitingu
og minni og veldur sífelldum
áhyggjum af frammistöðu í prófun-
um og stöðugi-i vanlíðan og spennu.
Prófkvíði getur þannig valdið því
að frammistaða nemandans á prófi
er undir getu.
„Ég get aldrei lært þetta allt“
En hvemig birtist prófkvíði?
„Hann birtist í ýmsum myndum.
Algengt er að nemandinn finni til
■
NÁMSTÆKNIN og prófkvíðinn hefur áhríf. Próf í Menntaskólanum við Hamrahlíð
föstudaginn 4. desember 1998, klukkan 13.
m % bí.
■iRIP&'!

Morgunblaðið/Árni Sæberg
PRÓFKVÍÐI getur verið lyndiseinkunn," segir Auður.
líkamlegra einkenna eins og lystar-
leysis, uppsölu og niðurgangs þeg-
ar matar er neytt, minnkandi mót-
stöðu við umgangspestum, og
svefntruflana," segir hún, „þessu
ástandi fylgir mikil vanlíðan og
hefur áhrif á skapferli nemandans,
hann er vart með sjálfum sér, upp-
stökkur og pirraður og hans nán-
ustu þekkja hann ekki fyrir sama
mann. Sífelldar áhyggjur af próf-
unum koma fram löngu áður en
próftímabilið hefst.“
Hún segir að áhyggjurnar ein-
kennist af lágu sjálfsmati og van-
mati og koma fram í hugsunum
eins og „ég fell örugglega á þessu
prófi“, „ég get ekki skilið þetta
námsefni", „ég get aldrei lært
þetta allt“, „ég er svo vitlaus".
Sumir nemendur finna mest til
prófkvíða skömmu fyrir próf eða
rétt áður en til prófs kemur en ná
síðan tökum á sér í prófinu sjálfu.
Aðrir finna einnig til kvíða í próf-
inu sjálfu og sitja þá fyrstu mínút-
urnar eða lengur, handlama og
finnst þeir ekki muna neitt af því
sem þeh- hafa lært.
„Einföldustu atriði verða erfið
eins og það að þeir muna ekki
kennitöluna sína,“ segir hún.
„Þessir nemendur kvíða því að
„lokast“ á prófi og að geta ekki
komið þekkingunni frá sér. Dýr-
mætur tími fer til spillis og nem-
andinn nær ekki tökum á sér.“ Iðu-
lega er hinn prófkvíðni einnig upp-
tekinn af því hvað aðrir nemendur
eru að gera í prófinu. Hversu vel
öðrum gengur en honum sjálfum
illa.
Ráð gegn prófkvíða
En hvaða ráð eru til handa nem-
endum sem uppgötva núna í des-
ember að prófkvíðinn hindrar þá?
„Það er mikilvægt fyrir nemanda
sem finnur til prófkvíða að reyna
að breyta sem minnst útaf dagleg-
um venjurn," segir Auður. „Það er
að segja matarvenjum og svefn-
venjum og fá góða hvfld á milli
lestrarlota. Stuttar gönguferðir
eða sund hjálpa til við að hreinsa
hugann og kalla fram eðlilega slök-
un.“
Hún segir mikilvægt að skipu-
leggja próflestur með því að for-
gangsraða námsefni eftir vægi.
Leggja áherslu á upprifjun en ekki
ýtarlestur. Rifja fyrst upp efni sem
nemandinn hefur þegar öðlast
nokkuð góða kunnáttu í, þannig að
geymd þess sé tryggð. Forðast að
læra nýtt námsefni á síðustu
stundu. Skipta námsefninu upp í
efnisþætti sem nemandanum finnst
viðráðanlegt að vinna með hverju
sinni og einbeita sér að einu verki í
einu. Bægja í burtu hugsunum um
annað á meðan. Hrósa sjálfum sér
og umbuna með einhverjum hætti í
lok hverrar lestrarlotu og í lok
hvers prófs. Stöðva neikvæða um-
ræðu um próf og forðast að taka
þátt í slíkri umræðu. Temja sér
uppbyggjandi sjálfstal, þar sem
kunnátta og styrkleikar koma fram
í stað niðurrifsstarfsemi sem bara
eykur Mkurnar á mistökum. „Vís-
asta leiðin til að árangur á prófi
verði undir getu er að draga mátt-
inn úr sjálfum sér með stöðugu
vanmati og áhyggjum af slökum
árangri,“ segir hún.
„Nemendur sem eru í skólum
þar sem starfa námsráðgjafar ættu
að leita til þeiiTa. Oft geta þeir
veitt ráðgjöf og stuðning við próf-
kvíða. Sumir skólar koma til móts
við nemendur með prófkvíða
þannig að tímamörk í prófum eru
rýmkuð og þeir taka prófin í fá-
menni. Slík úrræði geta hjálpað
nemanda að ná tökum á sér í prófi
og hefjast handa. Óttinn við tíma-
hrak verður ekki eins mikill og
nemandinn leyfir sér að verja ein-
hverjum tíma í að róa sig niður.
Stundum þarf hinn prófkvíðni
vægt svefnlyf eða kvíðastillandi lyf
á próftímabilinu sem er þá gefið
samkvæmt læknisráði," segir Auð-
ur.
Langvarandi kvíði
Prófkvíðinn mun væntanlega
leika einhverja illa í desember -
hvað geta þeir gert til að búa sig
undir voi’prófin? „Hjá sumum nem-
endum er prófkvíðinn langvarandi
og fastur í sessi þannig að nemand-
inn á erfitt með að vinna bug á
honum nema sérstök aðstoð komi
til. Þó að sérúrræði í skólanum og
lyf við kvíða geti verið mikilvægt
inngrip þegar um mikinn prófkvíða
er að ræða er einnig mikilvægt að
freista þess að nemandinn geti
sjálfur lært smám saman að ráða
niðurlögum prófkvíðans. Náms-
ráðgjafar geta oft veitt slíka
ráðgjöf eða vísað á rétta aðila þeg-
ar sérstakrar meðferðar er þörf,“
segir Auður.
<§> mbjjs
-ALLTAf= GITTH\0\Ð A/ÝTT
skólar/námskeið
ýmislegt
■ Tréskurðarnámskeið
Fáein pláss iaus í janúar nk.
Hannes Flosason, sími 554 0123.