Morgunblaðið - 08.12.1998, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 8. DESEMBER 1998 39
LISTIR
Skrifa þetta aðallega
til að skemmta mér
Ur djúpi tilfinninga
BÆKUR
Ljóö
SPENNUSÖGUM úr íslenskum
veruleika fer Qölgandi á bóka-
markaðnum og einn þeirra sem
sendir frá sér spennusögu nú er
Arni Þórarinsson, betur þekktur
sem fjölmiðlamaður og kvik-
myndagagnrýnandi. Þetta er
fyrsta skáldsaga Arna.
„Nei, þetta hefur nú ekki __
blundað lengi í mér,“ segir Árni
spurður um skáldsagnaskrifín.
„Eg er hins vegar mjög harður
spennusagnalesari, hef farið
nokkuð vítt um það svið og lesið
mikið, einkum þó Ameríkanana,
og það var einmitt einn slíkur,
Ross Macdonald að nafni, sem ég
var að lesa þegar aðstæður urðu
þannig að ég gat ekki haldið
áfram. Þá fór ég að leika mér að
því að búa til fléttu sem gæti
hugsanlega gerst í íslensku um-
hverfí. Eg hafði ekkert annað að
gera og þetta var því algjör til-
viljun fyrir fimm árum eða svo.
Fyrir vikið fær Ross þessi einmitt
kveðju í upphafí bókarinnar."
Var sagan þá fímm ár í
fæðingul
„Já og nei, svo gerði ég nú
ekki meira, skrifaði svo fyrsta
kaflann ári síðar og tvo til þijá
eftir enn eitt árið. Þá lét ég mér
vitrari menn lesa þetta og fékk
það jákvæð viðbrögð að ég ákvað
bara að klára þetta. Það gerði ég
svo í fyrrasumar og hafði mjög
gaman af,“ segir Arni.
Sagan segir af Einari blaða-
manni og rannsoknum hans á
sérkennilegu dauðsfalli á Flug-
vallarhótelinu. Reynsla höfund-
arins sem blaðamanns leynir sér
ekki, eða hvað?
__ „Nei, vissulega ekki,“ svarar
Árni, „enda þekki ég þennan
Ijölmiðlaheim best og hef gaman
af því að skrifa um hann. Þannig
held ég að maður geti helst gert
eitthvað trúverðugt.
Einar er gamall í hettunni og
hefur sína fyrirvara á umhverfið.
Hann er djúpt sokkinn að mörgu
leyti, en sjálfsbjargarviðleitnin
rekur hann áfram og ekki síður
réttlætiskenndin, sem er nauð-
synlegur hlutur í spennusögum.
Persónur í krimmum verða að
hafa hæfilegt af hvoru tveggja;
forvitni og réttlætiskennd."
Árni tekur undir það, að
spennusögunni hafi hingað til
ekki verið gert hátt undir höfði í
íslenskum bókmenntum. „Með
fullri virðingu fyrir svokölluðum
fagurbókmenntum, þá verða
ávallt einnig til bækur um fólk
sem rekst af leið og fremur brot
á siðareglum, nú eða lögum sam-
félagsins. Fólk sem fer fram á
ystu nöf í lífinu. Þessar sögur eru
ekki ómerkilegri en aðrar sögur,
ef þær eru vel gerðar. Þetta eru
ekki aðeins metsölubækur meðal
helstu menningarþjóða, heldur fá
þær og sinn skerf af
verðskuldaðri athygli á bóka-
markaðnum. Mér finnst þó raun-
ar núna, að margar spennusögur
sem koma út núna séu að fá
skilningsríkari viðtökur en oft
áður. Kannski að krimmanum
verði nú sýnd sama virðing og
natni og öðrum bókum. Slíkt
væri enda ekki nema sjálfsagt."
Árni telur að hægt sé að búa til
spennufléttu í kringum atvik í
lífi flests fólks. „Islenskur veru-
leiki er þar hvergi undanskilinn.
Flestir hafa einhverja leyndar-
dóma í sínu lífi, sem þeir vildu
síður að kæmust upp á yfir-
borðið. Margir hafa sagt erfitt að
skrifa um sakamál á fslandi,
jarðvegurinn sé ekki nægilega
fijór, en ég held að það standist
ekki ef grannt er skoðað. Að
mínu mati er þetta miklu fremur
spurning um hvernig til er sáð í
þennan jarðveg. Lykillinn er að
nýta sér fremur takmarkanir
hans, en að láta þær hindra sig.“
Aðalpersónur í spennusögum
eiga það til að skjóta upp kollin-
um í fleiri sögum höfunda sinna.
Á nokkuð að svæfa Einar blaða-
mann?
„Eg held nú að það sé betra að
bíða og sjá, en fyrstu viðbrögð
eru óneitanlega hvetjandi. Ég
skrifa þetta aðallega til að
skemmta mér og vonandi finnst
einhverjuin öðrum gaman að lesa
það. Það er nú einu sinni þannig,
að þótt maður reyni að hafa flétt-
una vitræna, umhverfið
trúverðugt og persónunarnar
áhugaverðar, þá er þetta um-
fram allt skemmtilesning. Mér
þykir mjög vænt um Einar, þekki
hann mjög vel þótt hann sé vita-
skuld samsettur úr mörgum ólík-
um persónum. Mér líður vel í
hans félagsskap og þess vegna er
aldrei að vita.“
/
g hafði legið á maganum
þversum í bælinu og vissi
ekki hvað ég hét. Síminn
hafði dottið á gólfið og lent á Jim
Beam flösku sem var að tæmast í
drulluga __ mottuna, rétt eina
ferðina. Eg seildist eftir flöskunni
til að bjarga því sem bjargað varð.
Þótt mottan hafi áreiðanlega haft
þörf fyrir afréttara er það ég sem
ræð.
Inn í eyrað boraði sig nefmælt-
ur djöfull sem endurtók: „Einar?
Heyrirðu hvað ég segi? Það var
einhverjum stútað á Flugvallar-
hótelinu..."
„Það var ekki ég,“ sagði ég og
lokaði augunum. „Ekki svo ég
muni.“
„Þú ættir kannski að rifja það
upp,“ sagði nefið í eyranu, einum
of hryssingslegur fyrir minn
smekk. „Þú ættir kannski líka að
reyna að rifja upp að þú ert enn á
launaskrá blaðsins og því fylgir sú
hræðilega skylda að vinna fyrir
laununum og því fylgir síðan sú
hræðilega skylda að vera í vinnu-
færu formi, þó ekki væri nema
annað slagið."
ORÐIN TÓM
SUMARVORIÐ
Ljóðabækur eftir Hafþór Ragnarsson
og Einar Sigurð. 1998.
ORÐIN tóm nefnir Hafþór Ragn-
arsson bók sína. Ekki verður
auðráðið af ljóðunum hvernig skilja
beri það heiti. Það er svo sem ekk-
ert nýtt að ung skáld snúi út úr
gömlum orðasamböndum og meini
annað en það sem 1
þeim felst. A hinn bóg-
inn kann að vera að
Hafþór meini fyllilega
það sem hann segir,
að skilja beri heitið
svo að skáldskapur
verði aldrei meira en
orðin tóm, nái sem sé
aldrei að lýsa til fulls
tilfinningum þeim sem
inni fyrir búa. Hafþór
yrkir í spakmælastíl.
Ljóð hans eru orðfá og
meitluð. Afstaða hans
til lífsins og tilverunn-
ar er stundum dálítið
fjarræn ef ekki kald-
ranaleg og þá alla
jafna háði blandin. Hvað minnis-
stæðast kann að verða af ljóðum
hans? Það getur verið álitamál.
Síðasta ljóðið er ekki best. En það
segir kannski nokkuð um viðhorf
skáldsins, almennt. Úr sýnisbók
heitir það:
Það er eins
með þetta ljóð
og önnur;
það missti ljómann
um leið
og það varð skyldulesning.
Stysta ljóðið í Orðin tóm er
aðeins ein lína, fjögur orð. Blossi
nefnist það og felur í sér hnyttinn
orðaleik:
Svo reyktu þau galdraloft.
Sumarvorið Einars Sigurðar er
allt annars eðlis. Einar Sigurður er
mælskari, opinskárri. Kannski er
hann líka uppreisnargjarn. Staf-
setningai-villurnar í bók hans eru
svo margar að maður hlýtur að
gruna hann um vísvitandi mótþróa
við reglurnar. Einar Sigurður yrkir
um ástina. Ljóð hans, sem eru afar
tilfinningarík, geta verið hvort
tveggja í senn, einlæg og ungæðis-
leg, samanber Algert æði:
M ert fíðrildi
flöktandi, flöktandi vængir.
Æðisleg, æðisleg,
æðislegt brosið.
Hjartað hlýtt, hjartað hlýtt.
Viltu vera memm.
Þessar tvær bækur lýsa fremur
stuðningi við ljóðið en þær séu lík-
legar til að hafa áhrif á Ijóðlistina;
meira þarf til. Hvort heldur skáld
notar hefðbundið myndmál eins og
Einar Sigurður í Algert æði eða
hristir upp í hugrenningunum með
margi-æðum orðaleikjum eins og
Hafþór Ragnarsson er ljóst að tján-
ingarmáttur ljóðsins dugir enn til
að kafa ofan í sálardjúpin og draga
upp á yfírborðið gullfíska þá sem
þar bæra ugga og draumlynda
fólkið kallar einu orði - ást! Nú, eða
hreinsa til þar á botninum!
Erlendur Jónsson
Einar Sigurður Hafþór Ragnarsson
VÍGASLÓÐ
BÆKUR
Ungli ngasaga
NÁVÍGI Á HVALASLÓÐ
Eftir Eh'as Snæland Jónsson. Kápu-
hönnun: Inga Elsa Bergþórsdóttir
Prentvinnsla: Prentsmiðjan Oddi hf.
Útgefandi: Vaka - Helgafell hf. 1998.
- 148 síður.
HÉR situr bráðfímur höfundur við
vefstól og leikur svo með þræði, að úr
verður eftirtektarverð spennusaga. I
annan stað kemur, að
lesanda er boðið til
kynna við fjölskyldu,
sem hefír menntað sig
til og vinnur við að
reyna að leysa einn
gátuhnúta sköpunarinn-
ar, - háttu og siðu
bláhvala. Af nærri
óskiljanlegu örlæti fá
þau í hendur skip og
tæknitól svo fullkomin,
að fárra draumar hafa
slík galdratól rámað,
hvað þá meir. Þau halda
út á hafið vísindahjónin
Bogi og Hulda, og með
þeim er sonurinn Ingi,
14 ára, þá okkur er
boðið um borð. Þau elta
hvalina Emblu og Ask og son þeirra
Daníel, skrá hljóð þeirra og háttu í
von um, að falli í skiljanleg tákn
mannlegum heila. Verk þeirra, enn á
rannsóknarstigi leysa vanda, sem
menn hafa oft staðið vanmáttka
gegn, þá hvalatorfur heimta að fá að
ösla á land, yfirgefa hafið, þykjast
ekki eiga þar heima lengur.
Inn á sviðið er leiddur Wilson,
hvalavinurinn mikli. Áhugi hans er
annar en vísindahjónanna, en samt
horfir hann í augu lesandans og spyr:
Hvernig umgengst þú móður
náttúru? Honum fylgir ljóshærð
hnáta, Helena, jafnaldra Inga.
Höfundur er ekki í neinum vanda, -
með tölvum og „netpósti" að kveikja
þann neista er breytist í saklausa ást.
Þau hittast ungmennin, _ haldast í
hendur, - kyssast, en glíma líka við
ægilega atburði saman.
Það kemur sem sé í ljós, að hin
deyðandi græðgi bjó Hermes, skipið,
í hendur vísindafjölskyldunnar, í von
um að geta notað þau sem lykla að
valdahirzlum. Hvernig?
Það er ekki tuggið í les-
andann, en Askur, hval-
urinn blái, breytir
Hermesi í flak í djúpi
hafsins, - lætur við það
Ufið.
Það er gleði í húsi afa
og ömmu í Vestmanna-
eyjum, þá Ingi sezt þar
við borð á ný, frá hliði
Heljar heimtur. Þetta
er spennusaga, en leiðir
lesandann að þroska-
spurnum um ævintýrið
líf; saga skrifuð af mik-
illi íþrótt. Vel er til út-
gáfu vandað; prófórk
þaullesin; en ekki felli
eg mig við eignarfallið á
nafni telpunnar, lærði sem strákur,
að Helena og Elín væru af sama
meiði og ættu að beygjast eins.
Smámunir, - smekksatriði. Návígi á
hvalaslóð, hlýtur að verða skynsöm-
um unglingum skemmtilestur, en um
leið vegvísir til þroska, - bæði máls
og hugsunar.
Hafi höfundur og útgáfa þökk fyrir
vandað verk.
Sig. Haukur
Elías Snæland
Jónsson
Minning Leifs Ásgeirssonar
BÆKUR
Minningarrit
LEIFUR ÁSGEIRSSON
MINNINGARRIT
liitstj.: Björn Birnir, Jón Ragnar
Stefánsson, Ottó J. Björnsson og
Reynir Axelsson. Raunvísindastofnun
Háskólans, íslenzka stærðfræðifélag-
ið. Háskólaútgáfan, Reykjavík, 1998,
479 bls.
LEIFUR Asgeirsson prófessor
við Háskóla íslands var fæddur
árið 1903 og andaðist árið 1990.
Fremur hljótt hefur verið um þann
mann, að mér finnst, enda var hann
einn þeirra sem vann störf sín í
kyrrþey, barst lítt á og bar ekki
verðleika sína á torg. Samt fer vart
á milli mála að hann var stórmerk-
ur vísindamaður og hinn gegnasti
skólamaður. Þakkan'ert er því að
vinir hans, samverkamenn og nem-
endur hafa efnt til mikils minning-
arrits um Leif Ásgeirsson.
Rit þetta skiptist í sex hluta.
Hinn fyrsti er ævisaga Leifs eftir
Jón Ragnar Stefánsson (Saga
stærðfræðings. Af ævi og starfi
Leifs Ásgeirssonar). Það er mikil
ritgerð, um 170 bls., raunar heil
bók. Mjög er sú ævisaga vel rituð,
á vönduðu máli og góðum stfl.
Höfundur er einstaklega nákvæm-
ur og kannski stundum óþarflega
svo. Það liggur jafnvel við að Leif-
ur sjálfur gleymist. En allt er það
skrif engu að síður næsta athyglis-
vert, einkum þegar á það er litið að
sáralítið hefur verið skrifað um
menntunar- og starfsumhverfi ís-
lenskra stærðfræðinga. Auðséð er
á öllu að höfundur hefur lagt mikla
vinnu í þessa ritgerð
og í lokaorðum hans
kemur bert fram að
mikið hefur þurft fyrír
því að hafa að ná til
sumra heimilda.
Dagana 2. og 3.
október 1990, nokkrum
vikum eftir lát Leifs
Ásgeirssonar voru
fluttir fimm fyrirlestr-
ar (málstofa) á vegum
stærðfræðistofu og
reiknifræðistofu Raun-
vísindadeildar Háskól-
ans í minningu Leifs.
Fyrirlesarar voru
Björn Birnir (Tilvistar-
brestur bundinna
ástanda í ólínulegum bylgjujöfn-
um), Eggert Briem (Föll sem
verka á hlutrúm í Co (X)), Jón I.
Magnússon og Reynir Axelsson
(Keilur í ríkjum og auðkenning
samhverfra algebra), Sigurður
Helgason (Radon-ummyndunin.
Afbrigði og notkun) Þessir fyrir-
lestrar eru prentaðir hér í 2. hluta
ritsins.
Þriðji hlutinn birtir stærðfræði-
greinar Leifs Ásgeirssonar, sem á
prent komu. Er sú fyrsta doktors-
ritgerð hans (á þýsku) 1936. Á eftir
fara sjö ritgerðir ýmist á ensku eða
þýsku. Ekki myndi þetta kallast
mikil framleiðsla, ef um sum önnur
fög væri að ræða. En annan mæli-
kvarða verður að leggja á ritverk
stærðfræðings. Auk þess nægðu
þessi ritverk vel til þess að Leifur
Ásgeirsson var alþjóðlega viður-
kenndur og virtur vísindamaður.
Fjórði hlutinn inniheldur þrjár
ritgerðir um stærðfræði Leifs Ás-
geirssonar. Tveir þeir fyrstu voru
fluttir í íslenzka
stærðfræðifélaginu á
áttræðisafmæli Leifs.
Þann fyrri flutti Hall-
dór I. Elíasson, eftir-
maður Leifs á kennar-
arstóli (Aðferð Leifs
Ásgeirssonar), og hinn
flutti Sigurður Helga-
son (Oldujöfnun í
hómógen rúmum). Þá
er og í þessum hluta
ritgerð Halldórs I.
Eííassonar, Fjölnar
Leifs Ásgeirssonar
fyrir ölduvirkja.
I fimmta hluta eru
greinar almenns eðlis
eftir Leif Ásgeirsson.
Eru það fimm greinar og eitt viðtal
og auk þess sjö smágreinar eða
pistlar frá unglingsárum hans.
Ekki leynir sér í þessum skrifum
hversu prýðilega ritfær Leifur Ás-
geirsson hefur verið.
I síðasta kafla eru prentaðar eft-
ii-mælagreinar um Leif Ásgeirsson,
átta talsins.
Bókinni lýkur með Myndaskrá,
Nafnaskrá og Eftinnála ritstjór-
anna.
iEns og geta má sér til af þessari
upptalningu er þetta geysimikið rit
og veglegt. Stærðfræðigreinarnar
eru að sjálfsögðu ekki lestrarefni
annarra en lærðra manna í
stærðfræði. En aðrir hlutar ritsins
eru áhugaverður lestur fyrir allan
almenning og í heild stuðlar ritið
vissulega að því að varðveita minn-
ingu þessa merka vísindamanns og
brautryðjanda í fræðigrein sinni
hér á landi.
Sigurjón Björnsson
Leifur
Ásgeirsson