Morgunblaðið - 09.12.1998, Qupperneq 22

22 MIÐVIKUDAGUR 9. DESEMBER 1998
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Hindra öryggis-
hagsmunir sjálf-
stæði Færeyja?
Reuters
LOGFRÆÐINGAR Bills Clintons Bandaríkjaforseta fá sér sæti við upphaf vitnaleiðslnanna fyrir
dómsmálanefnd Bandaríkjaþings í gær. Greg Craig fyrir miðju og Nicholas Katzenbach til hægri.
Lögfræðingar Clintons verja hann fyrir dómsmálanefnd
Talið að mælt verði
með málshöfðun
DANSKIR sérfræðingar í varnar-
og öryggismálum eru ósammála um
hvort varnarhagsmunir Dana og
annarra Atlantshafsríkja kunni að
koma í veg fyrir fullt sjálfstæði eyj-
anna. Fjallað er um þetta í Jyllands-
Posten í framhaldi af frétt blaðsins
um að Bandaríkin hafi rekið fjar-
skiptastöðvar í Færeyjum í kalda
stríðinu með leyfi danskra yfirvalda,
þvert á loforð þeirra síðamefndu.
Telja sumir danskir sérfræðingar að
það sé tómt mál að tala um að veita
Færeyingum yfirráðarétt í hernað-
ar- og öryggismálum en aðrir vísa til
íslands og segja reynsluna af sjálf-
stæði landsins sýna að smáríki geti
axlað ábyrgð.
Einn sérfræðinganna sem blaðið
ræðir við segir hemaðarlega stöðu
Færeyja, og Grænlands raunar
einnig, svo mikilvæga að ekki komi
til greina að láta Færeyingum eftir
að ákveða hvort Bandaríkjamenn
geti komið upp hernaðarmannvirkj-
um í Norður-Atlantshafi. „Band-
aríkjamenn og Danir munu aldrei
leyfa að Færeyjar fái fullt sjálf-
stæði. Eg er viss um að í tengslum
við samkomulag um sjálfstæði verð-
ur talið nauðsynlegt að gera trúnað-
arsamning um að Danir og NATO
hafi síðasta orðið í vamar- og örygg-
ismálum. Skapist að nýju spenna á
alþjóðavettvangi, verði hægt að
setja að nýju upp hernaðarmann-
virki í Færeyjum," segir Vagn
Wáhlin, dósent við Norður-Atlants-
hafsrannsóknamiðstöðina í Árósum.
Fullt sjálfstæði „draumórar"
Bandaríkjamenn reka enn tvær
fjarskiptastöðvar í Færeyjum og
telur Wáhlin að þeir og Danir muni
ekki leyfa að landsstjóm í Færeyj-
um geti ein tekið lokaákvörðun um
örlög stöðvanna. Þessu geri Færey-
ingar sér fyllilega grein fyrir.
Finn Lynge, sérfræðingur í
Ljósin
kviknuð
í geim-
stöðinni
Houston. Reuters.
FJÖLÞJÓÐLEGA geimstöðin
vaknaði til lífsins í fyrrakvöld
þegar tveir bandarískir geimfar-
ar tengdu rafkapla á milli rúss-
nesku og bandarísku einingar-
innar á mettíma. Tók það aðeins
Ijórar klukkustundir en búist
hafði verið við, að geimgangan
stæði í sex eða sjö stundir.
Geimfararnir Jim Newman og
Jerry Ross tengdu alls 40 kapla,
sem flytja rafmagn, upplýsingar
og tölvuboð á milli eininganna,
sem tengdar voru saman sl.
sunnudag. Verða þær „heilinn“
eða „taugakerfi" stöðvarinnar
fullsmíðaðrar en lokið verður við
hana á næstu fimm árum.
„Þetta hlýtur að vera Rúss-
land þarna niðri,“ sagði Ross
þegar hann leit einu sinni upp
frá verkinu og horfði til jarðar
en Robert Cabana, yfirmaður í
Endeavour, leiðrétti hann og
sagði, að hann hefði verið að
virða fyrir sér Mongóliu.
Ahöfnin um borð í Endeavour
ætlaði að flytja stöðina aðeins of-
ar í gær, um 4.8 km, og í dag átti
að fara í eina geimgöngu. A
morgun fer öll áhöfnin, sex
menn, inn í geimstöðina í fyrsta
sinn og opnar á milli eininganna,
hinnar rússnesku Zöiju og þeirr-
ar bandarísku Unity.
málefnum Grænlands í danska utan-
rfkisráðuneytinu, sem nú starfar
tímabundið fyrir grænlensku heima-
stjórnina, segir umræður um sjálf-
stæði Grænlands „draumóra" vegna
þess hve miklir hernaðarhagsmunir
Bandaríkjamanna séu þar í landi.
Fram kemur í Jyllands-Posten að
í kjölfar umræðunnar um leynilegar
fjarskiptastöðvar Bandaríkjamanna
í Færeyjum hafi Hpgni Hoydal,
varalögmaður og sá sem fer með
sjálfstæðismál í færeysku land-
stjórninni, lýst því yfir að Færeying-
ar geri sér fullljóst að staðsetning
eyjanna sé enn mikilvæg og að
„sjálfstæðar Færeyjar geti ekki
sagt sig úr heiminum".
Engar viðræður við
Bandaríkjamenn
Danska utanríkisráðuneytið segir
að ekki hafi verið neinar viðræður
við Bandaríkjamenn um hvemig
gæta eigi hernaðarhagsmuna ríkj-
anna í sjálfstæðum Færeyjum eða
Grænlandi. Sumir sérfræðingar
hafa ennfremur látið í ljósi að gömul
mannvirki á báðum stöðum hafi
enga sérstaka þýðingu lengur í
heimi þar sem rússneska hemað-
arógnin sé ekki lengur fyrir hendi.
Torsten Borring Olesen, sagn-
fræðingur við Arósaháskóla og sér-
fræðingur í öryggismálum, tekur
ekki undir málflutning áðumefnds
Wáhlins. Segist hann „hlakka til“ að
sjá hvemig Færeyingar taki á mál-
um. „Þá verður endi bundinn á þá
afstöðu Færeyinga að þeir geti
fengið allt ókeypis, verið reiðir og
pirraðir án þess að þurfa að bera
ábyrgð. Nú verða þeir sjálfir að
takast á við vandamálin. Sjáið Is-
land: Þar vora menn einnig andvígir
NATO, en enduðu eigi að síður, þeg-
ar taka varð ábyrgð, á því að leyfa
Bandaríkjunum að koma upp her-
stöðvum."
Washington. Reuters.
LÖGFRÆÐINGAR Bills Clintons,
forseta Bandaríkjanna, tóku í gær
til við vöm í máli hans fyrir
dómsmálanefnd fulltrúadeildarinn-
ar en þeir hafa til þess tvo daga, 30
klukkustundtr samtals. Henry
Hyde, formaður nefndarinnar, sagði
í fyrradag, að margt benti til, að
nefndin myndi greiða um það at-
kvæði síðar í vikunni hvort Clinton
hefði þrisvar sinnum brotið svo al-
varíega af sér, að það varðaði
embættismissi.
í tilkynningu frá Hvíta húsinu í
fyrradag sagði, að lögfræðingar
þess myndu kalla fyrir 14 vitni
a.m.k., þar á meðal fræðimenn, lög-
fræðinga og fyrrverandi þingmenn,
til að ræða þau fordæmi, sem væru
fyrir málshöfðun gegn Bandaríkja-
forseta, og þær hefðir, sem skapast
hefðu í sambandi við það. Þau munu
hins vegar ekki fjalla um málið
gegn Clinton efnislega eða þá, sem
þar koma mest við sögu.
Bob Barr, repúblikani frá Ge-
orgíu og harður andstæðingur
Clintons, sagði í gær, að hann bygg-
ist ekki við neinu nýju ffá verjend-
unum og Maxine Waters, demókrati
frá Kaliforníu, sagði, að eina óvissan
um niðurstöðu dómsmálanefndar-
innar væri hvort meirihluti
repúblikana í henni ákvæði, að
Clinton skyldi ákærður fyrir ein
embættisafglöp eða fleiii.
Áhyggjufullir demókratar
Hvað sem þessu líður getur
frammistaða lögfræðinganna, verj-
enda Clintons, haft mikil áhrif á
framvindu málsins og þingmenn
demókrata hafa af því áhyggjur.
Hafa sumir þeirra hvatt Clinton til
að gera allt, sem hann getur, til að
komast hjá málshöfðun, til dæmis
með sjónvarpsávarpi til þjóðarinn-
ar.
Skoðanakannanir sýna enn, að
mikill meirihluti landsmanna, tveir
þriðju, er andvigur því, að höfðað
verði mál á hendur Clinton en í
skoðanakönnun, sem ABC-sjón-
varpsstöðin birti í fyrradag kemur
aftur á móti fram, að naumur meiri-
hluti er samþykkur því, að hann
verði ákærður þegar hann lætur af
embætti eftir tvö ár.
Víst þykir, að dómsmálanefndin
muni samþykkja að ákæra Clinton
fyrir eitt atriði að minnsta kosti og
verði það sama uppi á teningnum í
fulltrúadeildinni á öldungadeildin
ekki annars úrkosta en hefja réttar-
höld yfir forsetanum á næsta ári,
aðeins í annað sinn í sögu Band-
aríkjanna. Þar þarf þó aukinn
meirihluta, tvo þriðju atkvæða, til
að reka forsetann úr embætti og
jafnvel hörðustu gagmýnendur for-
setans gera sér engar vonir um, að
hann náist.
„Rík ástæða“
til málshöfðunar
I fulltráadeildinni hafa fimm
repúblikanar lýst yfii-, að þeir muni
greiða atkvæði gegn málshöfðun en
þrír demókratar ætla hins vegar að
styðja hana. Riðlist fylkingarnar
ekki frekar er ljóst hver niðurstað-
an verður.
Henry Hyde, formaður dóms-
málanefndarinnar, sagði í fyrradag,
að miðað við málsgögn væri „rík
ástæða“ til að höfða mál á hendur
Clinton en hann hafði ekki ákveðið
hvort nefndinni yrði leyft að greiða
atkvæði um vítur sem annan kost.
Sagði hann, að enn væri verið að
ræða það.
Viðræðum um „Bandalag í þágu atvinnuu vel tekið í Þýzkalandi
Atvinnuleysi jókst í nóvember
Bonn. Reuters.
HIÐ svokallaða „bandalag í þágu
atvinnu“ sem Gerhard Schröder,
kanzlari Þýzkalands, hét í kosninga-
baráttunni að koma á hlaut í gær
jákvæð viðbrögð þýzkra fjölmiðla
og sérfræðinga en kanzlarinn hóf í
fyrradag viðræður við háttsetta
fulltrúa aðila vinnumarkaðarins um
áætlunina. Hins vegar minntu upp-
lýsingar sem birtar vora í gær um
að atvinnulausum hafði fjölgað í
landinu í nóvember kanzlarann á
hve risavaxið vandamálið er, sem
stjórn hans hefur gert að forgangs-
verkefni að leysa.
Viðræðurnar á mánudag hófust
eftir að fulltráar samtaka vinnuveit-
enda, verkalýðsfélaga og stjórn-
valda höfðu komið sér saman um að
þessir aðilar sameinist um átak til
að skapa ný störf og reyni að finna
varanlegar lausnir á hinum mikla og
þráláta atvinnuleysisvanda.
Bernhard Jagoda, forstöðumaður
þýzku vinnumálaskrifstofunnar,
fagnaði því að áformin um að koma
á „bandalagi í þágu atvinnu" virtust
ætla að takast, en sagði að ekki
væri neinna skyndilausna að vænta.
„Eg býst ekki við neinum krafta-
verkum en þó varanlegum áhrifum.
Það getm- enginn búizt við að helm-
inga atvinnuleysið eftir þriggja tíma
viðræðufund," tjáði Jagoda frétta-
mönnum.
Bandalagið gengur út á að brúa
hið mikla bil sem er á milli
verkalýðsfélaga og vinnuveitenda
hvað varðar leiðir til að minnka at-
vinnuleysið.
Það felst meðal annars í því að
stjórnvöld hjálpi aðilum vinnu-
markaðarins með því að heita
breytingum á skattkerfinu sem eru
báðum að skapi og sérstöku átaki til
að auka atvinnuframboð fyrir ung-
menni.
Enn frekari lækkun atvinnu-
leysistalna í nóvember hefði verið
hinni nýju stjórn jafnaðannanna og
Græningja sérstakt fagnaðarefni,
en þeim mun meiri voru vonbrigðin
yfir því að atvinnulausum skyldi
hafa fjölgað um fjögur þúsund, að
teknu tilliti til árstíðabundinna
sveiflna á vinnumarkaðnum. Þannig
mælt eru nú rúmlega 4,1 milljón
manns án atvinnu í landinu. Þetta
var fyrsta fjölgun atvinnulausra frá
því síðasta vetur.
Reuters
BANDARISKUR geimfari tengir kapla Endeavour
við rússnesku geimstöðina Zöiju.