Morgunblaðið - 10.12.1998, Qupperneq 62

"•B2 FIMMTUDAGUR 10. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Gjöf sem gefandinn getur
verið stoltur af
AÐSENDAR GREINAR
Arangursrík sala
hlutabréfa FBA
LACOSTE
Kemur upp um þinn góða smekkl .
UTILÍFf
Glæsibæ
AÐ undanförnu hef-
ur margt verið rætt og
ritað um hin fram-
virku viðskipti með
hlutabréf í Fjárfest-
ingarbanka atvinnu-
lífsins sem áttu sér
stað þegar 49% hluta-
bréfa bankans voru
seld almenningi með
opnu áskriftarfyrir-
komulagi nú í nóvem-
ber. Hafa ýmsir haldið
því fram, að hér hafi
eitthvað óeðlilegt ver-
ið á seyði og talað í
neikvæðum tón um
„kennitölusöfnun". En
var eitthvað að athuga við þessi
viðskipti og er 20-25% hækkun á
gengi hlutabréfa í FBA eftir söl-
una til marks um það, að gengið
hafi verið of lágt í útboðinu? í
þessari grein hyggst ég svara
þessum spurningum og taka dæmi
til samanburðar.
Sú þróun, sem átt hefur sér stað
í kjölfar sölunnar, er mjög í anda
þess sem almennt hefur gerst við
framkvæmd einkavæðingar í
helstu nágrannalöndum okkar þar
sem þessi aðferð hefur verið við-
höfð, þ.e.a.s. sala með áskriftar-
fyrirkomulagi til almennings á
föstu gengi. Þessi söluaðferð er á
ensku kölluð „Initial Public Offer-
ing“ eða „IPO“. Raunar er litið
svo á meðal flestra sérfræðinga á
verðbréfamarkaði, að það frumút-
Hreinn Loftsson
V
T R
R V I N D
R
2 fyrir 1 á Vetrarvinda!
KVIKMYNDAHATIÐ

I HASKOLABIOI OG R EG NBOGANUM
26. nóv.-16. des.
Gegn framvísun þessarar auglýsingar
býöur M o rgu n b I a ö i ö lesendum sínum
tvo miða á verði eins á kvikmynda-
hátíöina Vetrarvinda sem haldin er í
Regnboganum og Háskólabíói.
Góða skemmtun!

x _______1
háskólabíó
boð eða „IPO“ hafi
mistekist þar sem
ekki er um skjóta
hækkun á gengi
hlutabréfa að ræða
þegar almenn við-
skipti hefjast með
hlutabréfin eftir út-
boðið.
I hvert sinn, sem
farið er af stað með
almenna sölu af þessu
tagi, leitast söluaðil-
inn eðlilega við að
mynda umframeftir-
spurn til að tryggja
árangursríkt útboð.
Þetta hefur í för með
sér að flestir stofnanafjárfestar fá
jafnan mun minna af hlutabréfum
en þeir hefðu óskað og hafa skráð
sig fyrir. Þar af leiðandi reyna
Ýmsir hafa haldið því
fram, að hér hafí eitt-
hvað óeðlilegt verið á
seyði og talað í nei-
kvæðum tón um
„kennitölusöfnun“,
segir Hreinn Loftsson,
en hér svarar hann
þessum spurningum
og tekur dæmi til
samanburðar.
þeir að tryggja sér fleiri hlutabréf
á eftirmarkaði, þar sem jafnvægi
næst á milli framboðs og eftir-
spurnar. Svo fremi sem ekki eru
nægilega margir seljendur hluta-
bréfa leiðir þessi þróun til þess að
gengi hlutabréfanna hækkar þar
til jafnvægi næst. I tilviki FBA
hófst þessi þróun á áskriftatíma-
bilinu með hinni svonefndu
„kennitölusöfnun".
I sumum tilvikum, en það kemur
þó ekki oft fyrir, geta áski’iftir orð-
ið 10 til 20 sinnum meiri en sem
nemur söluverðmæti þeirra bréfa,
sem áskrifta er safnað fyrir. I slík-
um tilvikum er líklegt að gengi
bréfanna hækki verulega þegar
eftir áskriftartímann, jafnvel um
50% á fyrstu dögum eftir að al-
menn viðskipti með hlutabréfin
hefjast að loknu áskriftatímabil-
inu. Algengara mun þó vera á þró-
uðum mörkuðum í nágrannaríkj-
um okkar, að gengið hækki um 20-
25% eftir söluna þegar almenn við-
skipti hefjast og er það almennt
talið merki um árangursríkt og vel
heppnað útboð.
Taka má tvö nýlega dæmi til
skýringar á framangreindu. Fyrra
dæmið varðar þróun gengis og
magns viðskipta við sölu hluta-
bréfa í finnsku símafyrirtæki,
Sonera, en sú sala fór fram í nóv-
ember sl. og er auk sölunnar á
FBA nýjasta dæmi um fram-
kvæmd einkavæðingar með
áskriftarfyrirkomulagi á Norður-
löndum. Sala hlutabréfa í Sonera
hefur mjög verið rómuð meðal sér-
fræðinga á hlutabréfamarkaði sem
dæmi um vel heppnaða fram-
kvæmd einkavæðingar. Þar nam
áskriftin 20 sinnum kaupverði
þeirra hlutabréfa, sem í boði voru.
Þar af leiðandi var eftirspurn langt
umfram framboð og gengi hluta-
bréfanna hækkaði um 41% þegar
og almenn viðskipti hófust með
bréfin eftir söluna. Þessi þróun
hefur haldið áfram og hefur gengi
bréfanna hækkað um 16% til við-
bótar upp á síðkastið. Annað
dæmi, sem hér verður nefnt, varð-
ar sölu hlutabréfa í svissneska
símafyrirtækinu, Swisscom, en sú
sala fór fram í október sl. Þar var
áskriftin þreföld sú fjárhæð sem í
boði var. Gengi hlutabréfanna
hækkaði um 6% á fyrsta degi eftir
að almenn viðskipti hófust með
bréfin og gengið hefur hækkað
upp á síðkastið um 21% til viðbót-
ar.
Auk þeirra almennu markmiða,
sem að er stefnt með einkavæð-
ingu, þ.e.a.s. að draga úr ríkis-
rekstri, örva samkeppni og mark-
aðsbúskap, svo og að ná tekjum í
ríkissjóð, er staðreyndin sú, að rík-
isvaldið nær fram margvíslegum
öðrum markmiðum, með því að
selja hlutabréf á þann hátt, sem
gert var með sölu hlutabréfanna í
FBA. í þessu sambandi má nefna
eftirfarandi:
I fyrsta lagi stóð öllum Islend-
ingum til boða að vera með og
njóta hugsanlegs arðs af viðskipt-
um með bréfin á eftirmarkaði.
Jafnræði var þannig tryggt. Ekki
var samið um sölu alls bankans á
samningafundum eða með tilboðs-
sölu þar sem aðeins örfáir fjár-
sterkir aðilar áttu möguleika á
þátttöku.
I öðru lagi mun rétt markaðs-
verð myndast með hlutabréfin á
eftirmarkaði þar sem kemur inn
huglægt mat fjárfesta á bankan-
um, sem erfitt er að spá fyrir um
við ákvörðun gengis í frumútboð-
inu. Ríkissjóður mun njóta góðs af
þessu þegar seinni hluti einkavæð-
ingar bankans fer fram á fyrri
helmingi næsta árs, en þá verður
stofnanafjárfestum og öðrum
stæi-ri fjárfestum væntanlega gef-
ið færi á, að bjóða í 5-8% hluti í
bankanum að hámarki hverjum.
Líklegt má telja, að nokkuð hærra
verð fáist í slíku útboði en sem
nemur skráðu gengi, enda enj
menn þá að kaupa áhrifameiri
hluti en hver einstaklingur getur
keypt.
I þriðja lagi hljóta allir þátttak-
endur í frumútboðinu að vera mjög
ánægðir með þann hagnað, sem
þeir hafa notið á eftirmarkaði, en
það hvetur allan almenning til
frekari þátttöku í næstu einkavæð-
ingarverkefnum og skapar aukinn
áhuga á viðskiptum með hlutabréf
almennt séð. Slíkt er heppilegt út
frá hagsmunum atvinnulífsins í
heild og stuðlar að aukinni þekk-
ingu alls þorra fólks á atvinnu- og
viðskiptalífi landsmanna.
I fjórða lagi má ekki gleyma hag
Fjárfestingarbankans sjálfs, sem
var einkavæddur með þessum
hætti. Bankinn á nú fjölmarga
stuðningsmenn í stórum hópi hlut-
hafa, sem hljóta að vilja hag bank-
ans sem mestan. FBA hefúr komið
inn á markaðinn með vel heppn-
aðri sölu, en sá góði árangur styrk-
ir fjármögnunarmöguleika bank-
ans á markaðnum til frambúðar.
Höfundur er hæstaréttarlögniaður
og formaður framkvæmdanefndar
um einkavæðingu.