Morgunblaðið - 31.01.1999, Blaðsíða 8

8 SUNNUDAGUR 31. JANÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Gagnagrunnurinn í New York Times:
Líkt viö vændi
og þrælasölu ^ ^ ",l
ÞAÐ var kominn tími til að fjallkonan okkar færi að skila einhverjum krönum í þjóðarbúið.
Umræður fyrir kosningarnar ekki táknmálstúlkaðar
Lögfræðingur heyrnar-
lausra kannar málsókn
RÍKISSJÓNVARPIÐ hefur hafn-
að ósk Félags heymarlausra um að
stjómmálaumræður fyrir kjördag
vegna alþingiskosninga í vor verði
táknmálstúlkaðar. Félagið hefur í
framhaldinu falið lögfræðingi sín-
um að kanna hvort mögulegt sé að
stefna Ríkissjónvarpinu vegna
þessa.
Hafdís Gísladóttir, fram-
kvæmdastjóri Félags heymar-
lausra, sagði að sambærileg ósk
hefði verið sett fram vegna borgar-
stjórnarkosninganna í vor og þá
hefði hún ekki fengist samþykkt. í
nóvember hefði verið sótt um þetta
vegna alþingiskosninganna og nú
hefði borist svar þess efnis að ekki
væri hægt að verða við þessari
beiðni.
Hún sagði að í bréfí félagsins til
sjónvarpsins væri vitnað tU út-
varpslaga, en þar sé kveðið á um að
Ríkisútvarpið skuli halda í heiðri
lýðræðislegar grandvallarreglur
mannréttinda og frelsi tU orða og
skoðana. Vitnað var í mannrétt-
indayfirlýsingu Sameinuðu þjóð-
anna, en í 21. gr. væri fjallað um
rétt hvers manns til að taka þátt í
stjóm lands síns, beinlínis eða með
því að kjósa til þess fulltrúa í frjáls-
um kosningum. „Það er náttúrlega
skilyrði fyrir því að þú getir tekið
þátt í þessum kosningum að þú fáir
upplýsingar um frambjóðendur,“
sagði Hafdís.
Hún sagði að jafnframt sé talað
um það í meginreglum Sameinuðu
þjóðanna að aðildarríkin skuli nota
viðeigandi tæki til að veita þeim
sem séu heyrnarskertir eða ættu
erfítt með að skilja talað mál að-
gang að upplýsingum. Þá kvæðu
kosningalögin einnig á um skyldur
ríkisins til að kynna þá sem séu í
framboði.
Hafdís sagði að menntamálaráð-
herra hefði einnig verið sent erindi
vegna þessa þar sem óskað hefði
verið eftir því að ráðuneytið upp-
lýsti um afstöðu sína til þess hvort
rétt hefði verið staðið að málum af
hálfu sjónvarpsins. I svari mennta-
málaráðherra sé vísað til þess að
ákvörðun um tilhögun dagskrár sé
að lögum í hendi stjómenda Ríkis-
útvarpsins, en jafnframt kom fram
að ráðuneytið teldi eðlilegt að nið-
urstöðunni hafi fylgt nánari rök-
stuðningur af hálfu Ríkisútvarps-
ins.
„Við eram búin að koma þessu
máli til lögfræðings félagsins og
það er verið að kanna þar hvort
hugsanlegt sé að stefna sjónvarp-
inu fyrir brot á stjórnarskránni,
kosningalögum, útvarpslögum og
þessum lögum sem ég nefndi,“
sagði Hafdís.
Erfitt tæknilega og
í framkvæmd
Bjarni Guðmundsson, fram-
kvæmdastjóri Sjónvarps, sagði að
ástæðan fyrir því að ekki hefði
verið hægt að verða við beiðni Fé-
lags heyrnarlausra væri að tækni-
lega og í framkvæmd væri mjög
erfitt að túlka umræður í beinni
útsendingu. Það væri til dæmis
mjög einfalt að táknmálstúlka
þegar um einn viðmælanda væri
að ræða, en þegar umræður væra
annars vegar, þar sem gera mætti
ráð fyrir frammíköllum og öðru
slíku, væri það erfiðleikum háð að
gera það.
Bjami sagði að hann hefði hins
vegar í bréfí sínu til Félags heym-
arlausra sagt að ef fram kæmi önn-
ur hugmynd frá félaginu um
stjómmálakynningu í sjónvarpi
fyrir heyrnarlausa væri Sjónvarpið
tilbúið til að kanna hvort raunhæft
væri að framkvæma hana. Félagið
hefði hins vegar tekið þá ákvörðun
að ræða þessa hluti ekki frekar við
Sjónvarpið eða kanna hvort ein-
hverjir aðrir möguleikar væra fyrir
hendi.
Fyrirlestur um Njálu
Ast og
örlög renna
saman í eitt
FOGUR er hlíðin, til-
brigði við stef í Njálu, er
yfirskrift fyrirlesturs sem
verður mánudaginn 1.
febrúar í Odda. Hann er
haldinn á vegum Félags
íslenskra háskólakvenna
pg Kvenstúdentafélags
Islands. Hermann Páls-
son flytur erindið.
„Eg mun fjalla um
sprett í Njálu þegar
Gunnar á Hlíðarenda
ákveður skyndilega á leið
til skips að snúa við og
fara aftur heim í Fljóts-
hlíð. Njála er ákaflega
vandað verk og allar vel
gerðar sögur eru flóknar í
eðli sínu. Hér er ekki ein-
ungis um það að ræða að
bóndi á Hlíðarenda í
Fljótshlíð sé að dást að
fegurð sveitarinnar held-
ur er verið að gefa í skyn aðra
atburði í ævi hans. Afturhvarf
Gunnars varðar þó ekki einungis
örlög hans sjálfs heldur einnig
rás sögunnar í heild.“
-Hvernig tengist þessi setn-
ing heildinni?
„Menn sem lesa Njálu átta
sig stundum ekki á því að at-
burður skiptir jafnan miklu
minna máli en lýsingin á hon-
um. Lýsingin sem fólgin er í
orðunum „Fögur er hlíðin“
minnir okkur á aðra staði í
Njálu þar sem talað er um feg-
urð og þá sérstaklega lýsinguna
á Hallgerði sem síðar verður
kona Gunnars. Hún er ung
telpa vestur í Dölum þegar föð-
urbróðir hennar segir: „Ærið
fögur er mær að sjá og munu
margir þess gjalda. Hitt veit ég
eigi hvaðan þjófsaugu eru kom-
in í ættir vorar.“ Mjmdir af
ungri stúlku og fagurri hlíð fela
í sér hugmyndir um mannleg
örlög sem blasa ekki jafn glöggt
við sjónum og lýsingarnar sjálf-
ar. Myndir af náttúru eru
stundum einskonar tákn sem
benda til mannlegra örlaga.
Þegar Gunnar snýr við og horf-
ir á hlíðina þá veit hann að þessi
fagra kona á heima í þessari
fögru hlíð.“
Hermann telur að hér sé um
að ræða atriði sem sé mjög
merkilegt, ekki aðeins í Njálu
heldur í ýmsum öðrum sögum.
„Ást og örlög renna saman í eitt.
Bakvið liggur annað sem er
miklu rammara. Þegar Gunnar
lýsir því yfír að Fljótshlíð sé fög-
ur og snýr heim í hlíðina þá er
hann að gefa í skyn að líf hans sé
í hættu. Þetta á sér hliðstæðu í
Grænlendingasögu."
-Hvaða atburð í Grænlend-
ingasögu ert þú að tala um?
„Einn galdurinn við að átta sig
á Njálu er að kunna skil á öðram
sögum sem era með sömu hug-
myndir. í Grænlendingasögu
siglir Þorvaldur Ei- ----------
ríksson suður til Vín-
lands eða annarra
slóða vestanhafs. Þar
kemur hann að skógi-
vöxnum höfða og _____
gengur þar á land
með foraneyti sitt. „Hér er fag-
urt, hér vil ég bæ minn reisa,“
sagði hann. Skömmu seinna
verður hann fyrir árás af inn-
fæddum mönnum og áttar sig á
að hann hafi verið særður til
dauða. Þá segir hann: „Nú ræð
ég yður að þér búið ferð yðar
sem fljótast aftur á leið en þér
Hermann Pálsson
► Hermann Pálsson fæddist í
Húnavatnssýslu árið 1921.
Hann lauk cand. mag.-prófi í
íslensku frá Háskóla íslands
árið 1947 og námi í keltnesku
frá Háskólanum í Dublin árið
1950. Hann kenndi íslensku
við Edinborgarháskóla frá
1950-1988. Hermann er bú-
settur í Edinborg. Eiginkona
hans er Guðrún Þorvarðar-
dóttir og eiga þau eina dóttur,
Steinvöru, sem einnig er bú-
sett í Edinborg.
Atburður skipt-
ir jafnan minna
máli en lýsing-
in á honum
skuluð færa mig á höfða þann er
mér þótti byggilegast vera.“
Þarna kemur fram nákvæmlega
sama hugmynd og í Njálu, að
valinn er fagur staður sem reyn-
ist verða dánarstaðurinn." Her-
mann bendir á að hér komum við
að aðalatriði í frásögninni af
Gunnari á Hlíðarenda þegar
hann snýr aftur. „Hann uppgötv-
ar það að hlíðin verði dánarstað-
ur. Ymsar hugmyndir sem virð-
ast óskyldar tvinnast saman í
einn þráð og það er þessi þráður
sem ræður öllu. Hér er um að
ræða fegurð hlíðarinnar og Hall-
gerðar og feigð.“
- Lesendur Njálu þurfa því að
skoða hana í heild til að skilja
hvert höfundur er að fara þegar
fegurð Fljðtshlíðar er lýst?
„Já, lýsingin á hlíðinni er ekki
nema ofurlítill hluti af þeirri ver-
öld sem heitir Njála. Gunnar veit
að ef hann fer til útlanda og kem-
ur heim aftur eftir þrjú ár þá
verður hann aldraður maður sem
heldur fullri virðingu alla sína
ævi. Svo hafði Njáll spáð honum.
En hann hafnar þessu fyrir viss-
una um að hann verði drepinn
innan skamms. Ástæðuna má
greina í hetjulegri afstöðu. Það
má kalla hana óttann við að aðrir
haldi að maður sé ekki hugrakk-
ur. Þetta er algengt fyrirbæri í
fomsögunum og ein aðalkveikjan
hjá Gunnari þegar hann snýr aft-
_________ ur. Slíkur skilningur
styðst við vísu Gunn-
ars sem hann kveður í
hauginum eftir að
hann er drepinn. Þar
segir hann að maður
”“' eigi ekki að vægja fyr-
ir óvinum sínum heldur gera það
sem honum sjálfum er að skapi.
Enginn skyldi vanrækja þá vísu
sem garpur yrkir dauður í haugi
sínum.“
Fyrirlesturinn verður haldinn
í Odda, stofu 101, og hefst klukk-
an 20. Aðgangur er ókeypis og
allir velkomnir.