Morgunblaðið - 31.01.1999, Blaðsíða 32

32 SUNNUDAGUR 31. JANÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
+
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 31. JANÚAR 1999 33

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Landafundanefnd,
sem Davíð Oddsson for-
sætisráðherra skipaði í árs-
byrjun 1998, er komin á fullt
skrið, en nefndinni var gert
að skila tillögum til ríkis-
stjórnarinnar um hvernig
styðja mætti verkefnið, er
minnzt yrði landafunda
íslenndinga í Vesturheimi
fyrir eitt þúsund árum, árið
2000.
Með __ landafundaafmælinu
gefst Islendingum einstætt
tækifæri til landkynningar í
Bandaríkjunum og Kanada,
sem ætlunin er að nýta til
fullnustu. Hátíðahöld verða
af þessu tilefni í mörgum
stórborgum og má þar nefna
Washington, New York,
Boston, Minneapolis, Chic-
ago, Los Angeles og Seattle í
Bandaríkjunum. Ennfremur
verða hátíðir í Kanada, í
borgunum Ottawa, Toronto,
Winnipeg/Gimli, Halifax,
Vancouver og á Nýfundna-
landi í L’Anse aux Meadows
og St. John’s.
í viðtali við Morgunblaðið í
fyrradag sagði Einar Bene-
diktsson sendiherra, sem
undirbúningur þessa verkefn-
is hefur hvílt á ásamt Krist-
ínu Sif Sigurðardóttur: „Sem
lið í því að skapa þessa varan-
legu og hentugu ímynd fyrir
ísland eru íslenzk stjórnvöld
komin í samband við al-
mannatengslafyrirtækið
Fleishmann Hillard í New
York, en það er mjög stórt og
öflugt fyrirtæki á sínu sviði.
Samgönguráðuneytið hefur
tekið þetta verkefni að sér og
hefur Armann Kr. Olafsson
aðstoðarmaður samgöngu-
ráðherra borið hitann og
þungann af því. Tilgangurinn
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
er að byggja upp heildstæða
og varanlega Islandskynn-
ingu og sköpun jákvæðrar
ímyndar fyrir Island vestan-
hafs, og auk þess samhæfing í
markaðssetningu þar á ís-
lenzkri vöru og þjónustu. Síð-
an er tilgangurinn að nýta
fjölmiðlatengsl til fullnustu
en almannatengslafyrirtækið
er einmitt sérhæft á því
sviði.“
Augljóst er að hátíðahöldin
vestan hafs opna okkur Is-
lendingum einstakt tækifæri
til þess að kynna land og
þjóð, útflutningsvörur okkar,
menningu og margvíslega
þjónustu. Þetta tækifæri eig-
um við að nýta til hins
ýtrasta.
REYKINGAR
OG NIKÓTÍN-
LYF
orsteinn Blöndal, læknir,
og samstarfsmenn hans
hafa nú sýnt fram á með
rannsóknum, að nikótínlyf
skipta verulegu máli í baráttu
fólks við að hætta að reykja.
Niðurstöður þessara rann-
sókna hafa verið birtar í virtu
brezku læknablaði en þar
kemur fram, að tvö nikótínlyf
gefin saman í allt að eitt ár
skila meiri árangri í þessum
efnum en þegar aðeins er gef-
ið eitt lyf.
í samtali við Morgunblaðið
í gær sagði Þorsteinn Blöndal
m.a.: „Nú er ljóst, að nikótín-
lyf hafa mikið að segja til að
bæta árangur reykbindindis.
Við notuðum nikótínplástur
og nefúða saman og bárum
saman við notkun nikótín-
plásturs eins sér. í ljósi þessa
virðist mér nú, að það geti
verið tímabært að huga að
því að niðurgreiða þessi lyf
svipað og gert hefur verið við
lyf sem lækka blóðþrýsting
og blóðfitu. Nikótínlyf hafa í
þessari rannsókn sannað var-
anlegt gildi sitt.“
Þetta eru athyglisverðar
niðurstöður. Hugmyndir Þor-
steins Blöndals um niður-
greiðslu á nikótínlyfjum eru
líka umhugsunarverðar.
Margir munu segja sem svo,
að þeir sem reykja eigi að
vera menn til að hætta að
reykja og að almenningur
eigi ekki að standa straum af
þeim kostnaði. A hinn bóginn
er alveg ljóst, að skattgreið-
endur bera nú þegar mikinn
kostnað af völdum reykinga
og er þá átt við þann kostnað,
sem til verður í heilbrigðis-
kerfinu vegna alvarlegra
sjúkdóma, sem upp koma
vegna veikinda. Það er
einmitt sá kostnaður, sem
Clinton, Bandaríkjaforseti,
taldi í stefnuræðu sinni á
Bandaríkjaþingi fyrir
skömmu, að eðlilegt væri að
tóbaksfyrirtækin sjálf greiði.
Ef einungis er litið á þetta
mál frá fjárhagslegu sjónar-
miði má færa rök að því, að
niðurgreiðsla á nikótínlyfjum
sé ódýi'ari leið fyrir skatt-
borgarann heldur en sá mikli
kostnaður sem leiðir af með-
ferð alvarlegra sjúkdóma,
sem eiga rætur að rekja til
reykinga. Þegar af þeirri
ástæðu sé ástæða til að taka
vel í hugmyndir Þorsteins
Blöndals.
En hér kemur fleira til.
Það er miklir hagsmunir í því
fólgnir að gera íslenzkt þjóð-
félag að reyklausu samfélagi
og það á að vera hægt, þótt
hugmyndin kunni í fyrstu að
þykja fjarstæðukennd. Það
eru hagsmunir sem tengjast
því að fólki mun almennt líða
betur og við lifum í heilbrigð-
ara samfélagi.
Nikótínlyf eru dýr. Það er
líka dýrt að reykja. En það er
alls ekki ólíklegt, að niður-
greiðsla á nikótínlyfjum geti
orðið til þess að baráttan
gegn reykingum fái nýjan
kraft. Þess vegna eiga stjórn-
völd að taka hugmyndir Þor-
steins Blöndals, læknis, til al-
varlegrar meðferðar.
LANDAFUNDA-
AFMÆLIÐ
nÞá segir enn í
minnispunkt-
um: Ef lýsa ætti með
dæmum stíl Sturl-
unga sagna mætti
segja að Sturlu saga
sé frásögn úr næsta
nágrenni við höfund íslendinga
sögu og Þorgils saga skarða njóti
nálægðar höfundar í stíl og efn-
istökum, en Þórðar saga kakala, og
þó einkum Arons saga, séu vand-
ræðalega fjarlægar í stíl og Guð-
mundar saga dýra og Svínfellinga
saga sagðar með svipaðri
kunnáttulegri snerpu og Islend-
inga sögur. Aðrar sögur eru skrif-
aðar af þekkingu og Prests-saga
Guðmundar góða byggð á skjalleg-
um heimildum og bóklegum, einsog
raunar ýmislegt í flestum sögun-
um. Þær bera þess merki að vera
sprottnar úr frumheimildum, end-
urskrifaðar og lagfærðar, og þá
hefur margt farið úrskeiðis, einsog
í Þórðar sögu kakala þar sem
gleymist að kynna söguhetjuna
HELGI
spjall
einsog gert er t.a.m. í
Þorgils sögu skarða.
Málfarið er svipað í
öllum þessum ritum.
12
ser-
Engar
stakar sögur
eru til af sigurvegurunum á Or-
lygsstöðum, Gizuri jarli og Kol-
beini unga sem einnig bar hinn
efra skjöld í Flóabardaga. Það var
hið harðasta él.
Skyldi það vera tilviljun að þeir
Kolbeinn og Gizur hverfa sögulaus-
ir af sviðinu? Svo mætti ætla í
fyrstu, en ekki við nánari athugun.
-i Q Gizur jarl og Kolbeinn ungi
A O voru sigurvegarar í blóðug-
um átökum um völd og áhrif. Þeir
urðu ofaná einsog sagt er. Slíkir
menn hafa söguna einatt í hendi
sér. Þó ekki sögu Sturlungaaldar.
Það er íhugunarefni. Tilviljun?
Nei, ekki þegar nánar er að gætt.
Þeir félagar voru einfaldlega and-
stæðingar Sturlunga, það var
nægileg ástæða til að eyða ekki
kálfsskinni á þá sérstaklega.
Þannig snerist sigur þeiiTa upp í
ósigur. Þeir hafa ekki síðasta orðið
í sögu samtíðar sinnar. Það er að
finna í Sturlungu sem er rituð í
tengslum við sagnaritun úr Snorr-
ungagoðorði, sem ég hef áður
minnzt á í Bókmenntaþáttum. Að
því goðorði víkur Sturla Þórðarson
sérstaklega í síðara hluta Islend-
inga sögu sinnar, þegar hann segir
hróðugur frá því að þessi mikil-
væga arfleifð ættarinnar féll í hans
hendur. Það hafa verið merk
tímamót í lífi Sturlu Þórðarsonar.
Gísla saga Súrssonar, Laxdæla,
Eyrbyggja, Njála og fleiri sögur
eiga rætur í arfieifð og umhverfi
þeirra Snorrunga, það er engin til-
viljun. Snon-i goði endurfæðist í
niðjum sínum, Sturiungum, á 13.
öld. Stolt ættarinnar og metnaður
voru ekki einungis í húfi, heldur
orðstír hennar og einhverjir hags-
munir.
M
IMORGUNBLAÐINU í DAG,
laugardag, birtist grein um
nýtt stjórnkerfi fiskveiða í
Suður-Afríku. Þar hafa verið
sett ný lög um stjórn fiskveiða
og á grundvelli þeirra laga eru
veiðiheimildir leigðar út gegn
gjaldi og hluta af kvóta stórra
útgerðarfyrirtækja dreift til minni fyrir-
tækja.
Þetta er ekki eina dæmið um slíkar um-
ræður og aðgerðir í öðrum löndum. Fyrir
rúmum 10 dögum birtist í Verinu, sérblaði
Morgunblaðsins um sjávarútveg, grein
um fiskveiðimál í Perú, sem sýnir að
áþekkar umræður fara fram þar í landi. I
Suður-Afríku hafa komið fram svipuð
sjónarmið og hér um fiskimiðin sem sam-
eign þjóða, um úthlutun veiðiheimilda og
gjaldtöku eða kostnaðargreiðslur og að
hluta til einnig í Perú. Hið sama er að ger-
ast í Bandaríkjunum en þar var birt í des-
ember skýrsla nefndar, sem tveir Islend-
ingar, þeir Gísli Pálsson og Rögnvaldur
Hannesson, áttu sæti í og skipuð var að
tilhlutan bandarísks öldungadeildarþing-
manns en í skýrslunni er fjallað um nán-
ast sömu viðhorf og hér hafa verið uppi í
fiskveiðimálum. Morgunblaðið hefur skýrt
nokkuð frá efni skýrslunnar en þó fyrst og
fremst þeim kafla, sem fjallar um ísland.
í öllum löndum mótast slíkar umræður
af sérstökum aðstæðum á hverjum stað. í
umræðum um fískveiðistjórnunarkerfi
Ný-Sjálendinga hefur því töluvert verið
hampað, að þeir hafi að fenginni reynslu
horfið frá auðlindagjaldi og tekið upp
kostnaðargreiðslur af hálfu útgerðar í
staðinn. Minna hefur hins vegar verið sagt
frá því af hverju. Ástæðan var sú, að
frumbyggjar Nýja-Sjálands, Maoríarnir,
fengu úthlutað ákveðnum hluta af heildar-
kvóta, sem þeir áttu svo að skipta upp sín
í milli. Þessi kvóti var talinn þeirra sam-
eign. í krafti þess litu þeir svo á, að þeir
væru eigendur auðlindarinnar ásamt ný-
sjálenzku þjóðinni að öðru leyti og þess
vegna bæri þeim ekki skylda til að greiða
auðlindagjald eins og öðrum útgerðaraðil-
um á Nýja-Sjálandi. Það var auðvitað
ófært, að sumir greiddu slíkt gjald en aðr-
ir ekki. Af þeim sökum fyrst og fremst var
gjaldið fellt niður en kostnaðargreiðslur
teknar upp í staðinn. Þegar sú breyting
var gerð nánast tvöfölduðust greiðslur út-
gerða til hins opinbera frá því, sem verið
hafði, þegar auðlindagjaldið var innheimt.
í Suður-Afríku eru einnig sérstakar að-
stæður. Þar er verið að þurrka út síðustu
leifar aðskilnaðarstefnunnar. í skjóli
hennar höfðu veiðiheimildir safnazt til
fárra stórra fyrirtækja í eigu hvíta minni-
hlutans. Hinum nýju lögum er ætlað að
skapa meira jafnræði í þessu efnum og
tryggja dreifingu veiðiheimildanna m.a. til
fyrirtækja í eigu annarra en hvítra
manna.
í frásögn Morgunblaðsins í dag, laugar-
dag, af þessum umræðum í Suður-Afríku
segir m.a.: „Pallo Jordan, umhverfisráð-
herra Suður-Afríku, gerði grein fyrir
helztu breytingunum í fiskveiðistjórnar-
kerfinu í ræðu, sem hann flutti í lok ágúst-
mánaðar í fyrra. Með vísan til Hvítbókar-
innar (sem ríkisstjórn Suður-Afríku hefur
gefið út um þetta mál og má nálgast á net-
inu. Innskot Mbl.) lagði ráðherrann
áherzlu á, að fiskimiðin væru sameign
suður-afrísku þjóðarinnar og hluti arf-
leifðar hennar. Því bæri að nýta þessa
auðlind í því skyni, að allir, núverandi og
komandi kynslóðir, nytu góðs af. Sökum
þessa þyrfti að tryggja jafnstöðu hvað
varðaði aðgang að auðlindinni og leiðrétta
það misrétti, sem fengið hefði þrifizt. Ör-
fyrirtæki, smærri og meðalstór, þyrftu að
fá tækifæri til að láta til sín taka á vett-
vangi þessarar atvinnugreinar. Aukin
dreifing kvótans mundi hins vegar aug-
ljóslega ekki falla öllum í geð eða vera
fyllilega í samræmi við hagsmuni þeirra...
Jafnframt yrði framvegis unnið sam-
kvæmt þeirri grundvallarreglu, að sá sem
nýtti auðlindina greiddi fyrir afnot henn-
ar. Þær tekjur, sem til yrðu með þessum
hætti, mundu renna til rannsóknarstarfa
auk þess sem kostnaðurinn við eftirlit og
stjórn fiskveiða yrði greiddur með þessum
fjármunum. Hefur sérstakur sjóður verið
stofnaður í þessum tilgangi."
Um rökin fyrir slíku gjaldi segir í Hvít-
bók ríkisstjórnar Suður-Afríku: „Þeir sem
njóta þeirra forréttinda að fá aðgang að
auðlindinni eiga að greiða hæfilegt gjald
fyrir þann rétt. Stjórn fiskveiða (og er þá
átt við yfirstjórn, rannsóknir, þróun og
eftirlit) fylgir mikill kostnaður og þann
kostnað eiga þeir, sem njóta forréttinda
varðandi aðgang að greiða.“
í Hvítbókinni er lagt til, að í framtíðinni
verði kvótarnir boðnir upp og leigðir mest
til 15 ára. Uppboðið fari fram á frjálsum
markaði og geti einstaklingar og fyrirtæki
tekið þátt í því. Kvótinn verður leigður
mest til 15 ára en á þeim tíma geta kvóta-
hafar leigt hann og framselt eins og þeir
telja sér henta.
I samtali við Morgunblaðið af þessu til-
efni sagði Thimba Ngada, að samstarf við
hagsmunaaðila hefði verið til fyrirmyndar
í tengslum við þessar breytingar og út-
gerðarmenn teldu að greiðsla gjalds fyrir
veiðiheimildir færi saman við hagsmuni
fyrirtækjanna og mundi gera rekstur
þeirra traustari vegna þess, að því yrði
varið til rannsókna og annarrar slíkrar
starfsemi.
Eins og af þessari frásögn má sjá eru
grundvallaratriðin í hinu nýja fiskveiði-
stjórnunarkerfi Suður-Afríku þau sömu
og umræður hér hafa snúizt um, þ.e. að
fískimiðin séu sameign þjóðarinnar og að
svo eigi að vera um ókomin ár, að taka
eigi gjald fyrir veiðiheimildir og nýta það í
þágu auðlindarinnar og að fullt frelsi eigi
að ríkja í viðskiptum með veiðiheimildir.
mmmmm svipaðar umræður
Perú standa nú yfir í Perú. í
frásögn í Verinu, sérblaði
Morgunblaðsins um sjávarútveg, hinn 20.
janúar sl. sagði m.a.: „Miklar breytingar
eru yfirvofandi í sjávarútvegsmálum Per-
úmanna. Stjórnvöld vilja taka upp kvóta-
kerfi til að auka hagkvæmni og koma í
veg fyrir ofveiði á tilteknum stofnum.
Kvótum verði úthlutað með hliðsjón af af-
kastagetu og veiðireynslu en gert er ráð
fyrir, að þeir verði framseljanlegir. Gjald,
sem útgerðir þurfa að greiða fyrir rétt
þennan á að renna til rannsóknarstarfa."
Ljóst er að í Perú hafa menn kynnt sér
reynslu okkar Islendinga af kvótakerfi í
fiskveiðum og margt af því, sem þeir eru
að gera, kemur kunnuglega fyrir sjónir
eins og t.d. það, að upphafleg kvótaút-
hlutun miðast við uppgefinn afla tiltekin
þrjú ár. En jafnframt hyggjast Perúmenn
koma í veg fyrir, að of mikill hluti heildar-
kvótans lendi í höndum sömu útgerðarað-
ila með ákvæðum um, að úthlutun megi
afturkalla komist fyrirtæki yfir meira en
20% af heildarafla.
Um gjald segir í frásögn Morgunblaðs-
ins: „Gjald fyrir veiðiheimildir verður
innheimt ár hvert. Fyrirliggjandi tillögur
gera ráð fyrir, að það verði 0,018-0,025%
af skatti þeim er lagður er á hvern
rúmmetra fiskiskipa (hér ræðir um skatt
er nefnist UIT á spænsku og er bundinn
ýmsum vísitölum). Gjaldið á að greiða í
marzmánuði er kvótanum hefur verið út-
hlutað en fyrirtæki geta sótt um að inna
greiðsluna af hendi í tvennu lagi þó fyrir
31. maí ár hvert. Greiði fyrirtæki ekki
gjald þetta verður það svipt veiðileyfi.
Fjármunum þessum verður varið til að
standa straum af kostnaði vegna rann-
sókna og mats á stofnstærðum."
Athyglisvert er að í Perú er ekki stefnt
að því að binda kvóta við þau skip, sem fá
honum úthlutað í upphafi. Veiðiheimildir
verða framseljanlegar og einstaklingar
geta keypt og selt kvóta, ef þeim sýnist
svo en markaðurinn ákveður verðið.
Augljóst er að umræður um þessi mál
og undirbúningur að breytingum er ekki
kominn jafn langt í Perú eins og í Suður-
REVKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 30. janúar
Morgunblaðið/Snorri Snorrason
VIÐ byggðasafnið að Skógum
Afríku og fram kemur í Morgunblaðinu,
að mikil andstaða er við þessar breyting-
ar í Perú.
mmm^^mmm morgunblaðið
Bandaríska ,frá, banda-
, , . nsku skýrslunm um
skyrslan fiskveiðimál í des-
embermánuði sl. Skýrsla þessi, sem er
mikil að vöxtum, var unnin samkvæmt til-
lögu bandarísks öldungadeildarþing-
manns og ber þess glöggt merki hve
mikla vinnu er hægt að leggja í skýrslu-
gerð af þessu tagi vestan hafs enda er þar
að fínna gífurlegan fróðleik um þessi mál-
efni.
Kjarninn í tillögugerð nefndarinnar,
sem vann að gerð skýrslunnar, er sá, að
heimila eigi kvótakerfi í bandarískum
fiskveiðum en hins vegar eigi að gæta
mikillar varúðar við upphaflega úthlutun
og fyrirkomulag framsals. Jafnframt eigi
að huga vandlega að þeirri hættu, sem á
því sé að kvóti safnist á fárra hendur.
í skýrslunni er lagt til, að Bandaríkja-
þing heimili ákvörðun gjalds við upphaf-
lega úthlutun kvóta og árlegan skatt á út-
hlutaðan kvóta. Lögð er áherzla á, að allur
kostnaður við rekstur slíks fiskveiði-
stjórnunarkei'fis fáist greiddur. Þá er
vakin athygli á, að kvótakerfi í fískveiðum
geti leitt af sér tvenns konar ný verðmæti:
annars vegar mikinn söluhagnað, sem
hægt sé að ná- strax og hins vegar leigu-
gjald, sem skapi tekjur síðar. Hér er átt
við sama fyrirbæri og við þekkjum að
þeir, sem fara út úr atvinnugreininni og
selja skip og kvóta hafa í sumum tilvikum
haft af því hundraða milljóna og jafnvel
milljarða hagnað og hins vegar þá tilfinn-
ingu almennings, að kvótahafar geti kom-
izt vel af með því einu að leigja kvóta.
f skýi-slunni er lagt til, að brugðizt
verði við þessu með því að gera almenn-
ingi kleift að fá til sín hluta af þeim sölu-
hagnaði, sem geti orðið til við upphaflega
kvótaúthlutun. Jafnframt verði tekið gjald
af kvótanum til að innheimta þann kostn-
að, sem í hefur verið lagt og loks að hluti
umframhagnaðar af fiskveiðum, sem hér
hefur verið nefndur auðlindarentan, komi
í hlut almennings en áherzlu eigi að leggja
á að nota þá fjármuni til að efla sjávarút-
veg sem atvinnugrein fremur en að þeir
renni beint í almannasjóði.
Þetta síðastnefnda atriði er mikilvægt í
þessum umræðum vegna þess, að nú má
telja, að almenn samstaða sé orðin um að
sjávarútvegurinn eigi að greiða þann
kostnað, sem samfélagið hefur af rekstri
atvinnugreinarinnar en ágreiningur kann
enn að vera um, hvort hluti auðlindarent-
unnar eigi að ganga til annarra en kvóta-
hafanna.
í bandarísku skýrslunni er varað við út-
hlutun „gjafakvóta“ til þeirra, sem stundi
fískveiðar á þeim tímapunkti, þegar út-
hlutun fer fram og einnig er varað við því,
að eigendur fiskiskipa skuli einir sitja að
kvótanum og að aflareynsla eigi að vera
eini mælikvarðinn við upphaflega úthlut-
un. Hvatt er til þess að úthluta megi kvóta
til byggðarlaga eða annarra hópa en út-
gerðarmanna og sjómanna.
Þá er hvatt til þess, að menn hafi heim-
ild til að leigja kvóta frá sér en hins vegar
verði slíkar heimildir takmarkaðar til að
koma í veg fyrir, að til verði „fjarstödd
eignastétt". Og almennt er talið, að sem
frjálsast framsal kvóta sé eftirsóknarvert.
Bent er á að hægt sé að koma í veg fyrir
að kvóti safnist á of fárra hendur með því
að setja takmörk á það hversu mikil
kvótaeign megi vera.
í niðurstöðum bandarísku skýrslunnar
er ákaflega athyglisverð athugasemd í
ljósi þeirra miklu umræðna, sem hér hafa
verið um ákvæði 1. greinar fiskveiði-
stjórnunarlaganna um „sameign þjóðar-
innar“. En þar segir efnislega á þá leið, að
við úthlutun á rétti til að nýta auðlind
skuli hafa í huga að fiskimiðin við Banda-
ríkin séu í eigu þjóðarinnar („held in trust
for the nation“) og að forræðisrétti þjóð-
arinnai' verði ekki breytt („the nation’s
stewardship as trustee cannot be
abrogated").
Sú hugsun sem liggur að baki þessum
orðum er merkileg og á sér langa sögu í
bandarískri lagahefð. Haldi menn, að um-
ræðurnar hér um „sameign þjóðarinnar"
séu séríslenzkt fyrirbæri er það misskiln-
ingur. Umræður um þetta grundvallarat-
riði eiga sér langa sögu í löggjöf og laga-
hefð Vesturlanda.
Sérstakar
aðstæður
AF FRAMANSÖGÐU
er ljóst, að í a.m.k. fjór-
um öðrum löndum hafa
farið fram og eru að
fara fram umræður um nákvæmlega sömu
mál varðandi stjórn fiskveiða og við
þekkjum hér. í öllum þessum löndum
mótast umræðurnar að hluta til af sérað-
stæðum. Á Nýja-Sjálandi koma frum-
byggjarnir við sögu, í Suður-Afríku er það
aðskilnaðarstefnan og í Bandaríkjunum er
auðvitað ljóst, að fiskveiðar eru jaðarat-
vinnugrein ólíkt því sem er hér.
Það er mikilvægt að átta sig á, að er-
lendir sérfræðingar, sem hingað koma,
eru að sjálfsögðu mótaðir af eigin um-
hverfi og skoða þessi málefni út frá þeim
sjónarhóli. Það sem einkennir umræðurn-
ar hér er auðvitað hin sérstaka þýðing
sjávarútvegsins fyrir afkomu þjóðarinnar.
í öllum löndunum er lögð áherzla á, að
sjávarútvegur greiði kostnað samfélágs-
ins af atvinnugreininni. Það er hins vegar
mikið álitamál hvað í því felst eins og að
var vikið í forystugrein Morgunblaðsins
fyrir skömmu. Þegar þróun fiskveiði-
stjórnkerfisins á Nýja-Sjálandi er skoðuð
má t.d. spyrja, hvort auðlindagjald hafi
verið „falið“ inni í kostnaðargreiðslum
sjávarútvegsins. Alltént er athyglisvert
hvað greiðslurnar jukust mikið eftir að
gjaldið var fellt niður en kostnaðargreiðsl-
ur teknar upp.
Þá er eftirtektarvert, að í Bandaríkjun-
um, höfuðríki kapítalismans, er lagt til að
útgerðin greiði hluta auðlindarentunnar
og dettur engum í hug að kalla slíkar hug-
myndir sósíalisma.
Það er gagnlegt fyrir okkur Islendinga
að kynna okkur þær umræður, sem fram
fara í öðrum löndum um þau málefni, sem
vakið hafa svo miklar deilur hér. Það auð-
veldar okkur að skoða þessi mál frá hærri
sjónarhóli.
„Sú hugsun sem
liggur að baki
þessum orðum er
merkileg og á sér
langa sögu í
bandarískri laga-
hefð. Haidi menn,
að umræðurnar
hér um „sameign
þjóðarinnar“ séu
séríslenzkt fyrir-
bæri er það mis-
skilningur. Um-
ræður um þetta
grundvallaratriði
eiga sér langa
sögu í löggjöf og
lagahefð Vestur-
landa.“