Morgunblaðið - 08.06.1999, Blaðsíða 42

42 ÞRIÐJUDAGUR 8. JIJNÍ 1999
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
Um
sportídjót
„ Upphaf líkamsrœktarœðisins má
til að mynda rekja tij uppaáranna á
níunda áratugnum. A vissan hátt má
kannski túlka ofvaxna vöðva vaxtarrœkt-
artrölla sem hliðstæðu við ofþensluna
í hinu kapítalíska hagkerfi á síðustu
tveimur áratugum. “
“ S
Eg játa að ég er
íþróttaáhugamað-
ur. Ég játa að ég
hef stundað íþrótt-
ir af mikilli alvöru
og keppt við aðra jafnvel enn
alvarlegri íþróttamenn, meira
að segja atvinnumenn. Ég er
hættur því nú en þess í stað
stunda ég íþróttir mér til gam-
ans og fylgist grannt með því
sem er að gerast, einkum í út-
löndum. Ég varð til dæmis
uppvís að því að „eyða“ 6.000
krónum í miða á knattspyrnu-
leik þegar ég var staddur í
Lundúnum á
VIÐHORF
Eftir Þröst
Helgason
dögunum. Ég
verð líka að
viðurkenna að
ég vakti til
klukkan hálf-
fjögur aðfaranótt síðastliðins
sunnudags við að horfa á
hnefaleikara lemja annan í
klessu og hafði ómælda ánægju
af. Ennfremur verð ég að við-
urkenna að næstu nótt vakti ég
til klukkan eitt við að glápa á
bandaríska körfuboltann. Ég
verð að viðurkenna að þetta er
ekki í fyrsta skipti sem ég
fórna svefni fyrir íþróttagláp.
Ég hef oft gert þetta. Ég hef
alltaf gert þetta. Ég þori vart
að hugleiða hve stór hiuti æv-
innar hefur liðið hjá með þess-
um hætti. En hvað sem því líð-
ur þá hef ég eitt mér til máls-
bóta: ég er ekki jafnilla haldinn
og margir aðrir.
Ég er sem sagt það sem sum-
ir myndu kalla sportídjót. Þetta
orð er reyndar nánast alveg
hætt að heyrast enda hefur það
gjaldfallið mjög í heilsubyltingu
síðustu ára. Núorðið þykir það
ekki til merkis um heiladauða
að stunda íþróttir heldur að við-
komandi sé með á nótunum.
Máltækið foma um heilbrigða
sál í hraustum líkama er þannig
gengið í endumýjun lífdaga eft-
ir að hafa verið dæmt ómerkt af
gáfumönnum í áratugi. Játning-
ar eins og þær sem voru hafðar
yfír hér að framan eru því
kannski óþarfar. Engu að síður
fær maður vart varist þeirri
hugsun að það sé eitthvað bogið
við alla þessa ástundun og þetta
linnulausa gláp. Hvað veldur
því eiginlega að menn verða
sportídjót? Hvemig verða
menn áhugamenn um íþróttir?
Og hvers vegna fá menn áhuga
á einni íþrótt frekar en annarri?
Svarið við þessum spurning-
um virðist augljóst: tilviljun
ræður því í flestum tilfellum
hvort áhugi vaknar á íþróttum
og hvaða íþrótt verður fyrir
valinu. Stundum ræður félags-
skapur og stundum líkamlegir
eiginleikar. Franski fræðimað-
urinn Pierre Bourdieu vill hins
vegar halda því fram að lesa
megi stéttamun úr íþróttaá-
huga. I grein sinni, How Can
One Be a Sports Fan?, heldur
hann því fram að verkamenn
og aðrir þeir sem vinna erfiðis-
vinnu stundi og hafi frekar
áhuga á íþróttum sem byggjast
fyrst og fremst á líkamlegum
styrk og miklum átökum en
miðstéttarfólk sæki aftur á
móti í íþróttir sem miði að lík-
amlegu atgervi og þróun
ákveðinna eiginleika.
í stéttskiptu samfélagi á
borð við Bretland má sennilega
sjá þessar andstæður endur-
speglast í íþróttum eins og
knattspyrnu og golfi, og þó
kannski enn frekar í rúbbíi og
krikketi. Mér varð einu sinni á
að inna Oxford-menntaðan
millistéttarmann frá Lundún-
um eftir því hvert væri uppá-
haldsliðið hans í ensku knatt-
spyrnunni. Ef okkur hefði ekki
verið orðið sæmilega til vina
þegar þarna var komið sögu
hefði hann sennilega látið van-
þóknun sína enn betur í ljós, en
hann lét nægja að útskýra
kurteislega að fótbolti væri
bara fyrir sauðsvartan almúg-
ann.
Vafalaust má finna fleiri
dæmi þessa. Hér á landi er hins
vegar erfiðara að koma auga á
stéttamun í íþróttum en vissu-
lega væri þáð forvitnilegt rann-
sóknarefni hvort áhugamenn
um golf hefðu til að mynda
meiri peninga á milli handanna
en áhugamenn um knattspyrnu.
Hvað svo sem kæmi út úr
slíkri rannsókn þá er ekki loku
fyrir það skotið að finna megi
einhverja samsvörun milli efna-
hagslegrar velgengni og íþrótta-
áhuga almennt. Upphaf líkams-
ræktaræðisins má til að mynda
rekja til uppaáranna á níunda
áratugnum. A vissan hátt má
kannski túlka ofvaxna vöðva
vaxtarræktartrölla sem hlið-
stæðu við ofþensluna í hinu kap-
ítalíska hagkerfi á síðustu
tveimur áratugum. Vöðvabúntið
og Hollywood-stimið Amold
Schwarzenegger er kannski ein
skýrasta táknmynd þessara
tíma. Asíukreppan, sem skaU á
1997 eftir gríðarlegan vöxt í
hagkerfi álfunnar síðustu tíu til
tuttugu ár, markar ef til vill
endalok þessarar ofþenslu. Og
það stendur heima; á sama tíma
hefur stjama Schwarzeneggers
fallið og líkamsræktaræðið tekið
á sig skynsamlegri myndir, eða
eins og einn lóðaskelfirinn orð-
aði það við undirritaðan fyrir
skemmstu, - „maður fylgir ekki
lengur þessari útþenslustefnu,
maður reynir bara að halda sér
í formi.“
Það má vafalaust finna ýmsar
skýringar á því að menn era
sportídjót, bæði þjóðfélagslegar,
efnahagslegar og menningar-
legar. Þær slá hins vegar lítið á
þær efasemdir sem ég er farinn
að hafa um óhóflega íþrótta-
neyslu mína, einkum hina
óvirku neyslu sem fram fer í allt
of þægilegum sófanum fyrir
framan sjónvarpið. Til að slá á
samviskubitið nú þegar aðalver-
tíðin stendur yfir reyni ég samt
að skella skuldinni á þá ótrúlegu
möguleika sem fjölmiðlabylting-
in býður upp á. Heimurinn er
orðinn að þorpi. Þeirri stað-
reynd er að minnsta kosti erfítt
að hafna.
MARGRÉT
PÉTURSDÓTTIR
+ Margrét Péturs-
dóttir, Vestur-
götu 61, Aki’anesi,
fæddist í Geirshlíð í
Flókadal 21. janúar
1902. Hún lést á
Sjúkrahúsi Akra-
ness 31. maí síðast-
liðinn. Hún var dótt-
ir hjónanna Önnu
Katrínar Jónsdótt-
ur, f. 18. ágúst 1865
á Akranesi, d. 11.
nóv. 1936, og Péturs
Þorsteinssonar, f.
25. febrúar 1861, d.
16. maí 1905, bónda
í Geirshlíð. Hún var næstyngst
átta systkina og eins hálfbróður,
sem öll eru látin. Margrét missti
föður sinn 3 ára gömul, en 10
ára fluttist hún til frænku sinn-
ar á Akranesi, þar sem hún bjó
og hjá dóttur hennar, Björnfríði
S. Björnsdóttur.
_ Margrét giftist árið 1928
Arna Guðmundssyni, sjómanni
frá Heimaskaga, Akranesi, f. 14.
febrúar 1899, d. 29. júní 1932.
Þau Árni áttu tvær dætur, Sig-
Margrét átti erfiða ævi allan fyrri
hluta ævinnar. Hún missti föður
sinn þriggja ára, en móðir hennar
stóð fyrir búinu, þar til hún var 10
ára. Þá var hún send til móðursyst-
ur sinnar, Sigríðar Jónsdóttur, sem
var ekkja og bjó með tveimur böm-
um sínum uppkomnum, en Sigríður
og eldri sonurinn létust úr spönsku
veikinni, þegar Margrét var 16 ára.
Ekkja varð hún eftir fjögurra ára
hjónaband, þá með tvær komungar
dætur, en stórhugur hennar og
dugnaður voru alveg ódrepandi.
Hún átti byggingarlóð á Vesturgötu
61, þar sem hún kom upp húsi. Það
hús leigði hún að mestu leyti út og
stundaði garðrækt af kappi. í þessu
húsi bjó hún svo sína löngu ævi,
ásamt yngri dóttur sinni. Hún fékk
heilablóðfall við spilamennsku við
dætur sínar, þar sem hún missti
meðvitund, en lést á Sjúkrahúsi
Akraness rúmum hálfum mánuði
síðar.
Skólaganga Margrétar var ekki
löng, þó lauk hún bama- og ung-
lingaskólanámi á Akranesi með
mjög góðum árangri og hæfileikar
hennar voru greinilegir í þá átt.
Hún sparaði lengi til þess að geta
keypt sér orgel og lærði nokkuð í
orgelleik og söng, t.d. var hún að-
eins tólf ára þegar hún hóf að
syngja með Kirkjukór Akraness og
hélt því starfi allt til fimmtugs,
þrátt fyrir mikið brauðstrit. Hún
hafði fallega altrödd og var mjög
lagviss og söng m.a. með söngflokki,
sem stóð að skemmtanahaldi til
byggingar sjúkraskýlis, sem síðar
varð ein driffjöðrin að byggingu
þeirri, sem nú heitir Sjúkrahús
Akraness. Söngurinn var hennar líf
og yndi og söng hún með þeim kór-
um sem störfuðu um þetta leyti m.a.
með stúkunni og ungmennafélag-
inu. Bakkus var enginn vinur henn-
ar og hún var snemma í stúku og
var til hinstu stundar. Einnig var
hún einn af stofnendum KFUK og
var hún þar virkur þátttakandi og
hafði mikla ánægju af. Innan þess
félagsskapar vora flestir hennar
bestu vinir. Lengi vel hafði hún
mikla ánægju af að setjast við litla
orgelið sitt og leika þar uppáhalds
sálmana sína og ættgengi þeirrar
hneigðar sést best hjá einu bama-
barni hennar, organistanum á
Akureyri. Forystu í félagsmálum
held ég að Margrét hafi látið öðram
eftir. Hún var lengi virkur aðili í
ungmennafélaginu, þar naut hún sín
vel eins og títt var um ungt fólk á
þeim áram í anda aldamótakynslóð-
arinnar. Pólitík tengdamóður minn-
ar fannst mér löngum sérkennileg,
því að hún kaus alltaf Pétur Ottesen
á þing, enda var hann bindindis-
maður, þótt hún kysi höfuðandstæð-
inga hans, kratana Sveinbjörn
Oddsson og Hálfdán Sveinsson í
sveitarstjóm, því þetta þekktist
ríði, f. 1929, hús-
móður og bóka-
safnsfræðing. Hún
er gift Braga Níels-
syni lækni og eiga
þau fjögur börn, og
Arnfríði, húsmóður
og starfsstúlku, f.
1931. Hún er gift
Sólbergi Bjömssyni,
skipasmíðameistara
og eiga þau þijá
syni.
Margrét lærði
karlmannafatasaum
innan við tvítugt,
sem hún stundaði
um tíma, en einnig vann hún við
verslunarstörf, fiskvinnslu og
sfldarsöltun, t.d. í Siglufirði,
Raufarhöfn og Neskaupstað,
sem hún stundaði allt þar til
hún var komin hátt á áttræðis-
aldur. Garðinn sinn ræktaði
hún þar til fyrir fáum ámm og
húsmóðurstörfunum sinnti hún
af alúð.
Utför Margrétar fer fram frá
Akraneskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 14.
varla á þeim tímum, þótt nú sé það
komið í tísku að ákveða sig á kjör-
stað. Margrét var trúhneigð kona
og rækti vel kirkju sína. Hún var
sérlega verklagin, sem kom gleggst
í ljós þegar hún vann í 9 ár hjá Arna
Ingimundarsyni klæðskera, en þá
var sú atvinnugrein að syngja sitt
síðasta. Fljótlega eftir það fór hún
að vinna hjá Haraldi Böðvarssyni &
Co. og vann hún þar sinn lengsta
vinnudag, þótt hún væri við sfldar-
söltun á sumrin í Siglufirði, Raufar-
höfn og Neskaupstað og hélt hún
þeim starfa langt fram á áttræðis-
aldur. Ég kann ekki að ausa Mar-
gréti lofi, sem vert væri, og skýra
öðram frá, hversu vænt mér þótti
um hana, hversu mikils ég mat
traust hennar og viljastyrk, hvernig
hún tók mér, þegar ég kom til henn-
ar til þess að hrifsa uppáhaldsdótt-
urina frá henni. En fyrir skömmu
sagði hún við mig: „Ég get ekki
þakkað þér nógsamlega, að þú
skyldir leyfa mér að vera með dótt-
ur minni svo lengi.“
Níutíu og sjö ár era langur tlmi,
jafnvel þeim sem hafa fullt andlegt
atgervi, sem endist til síðustu
stundar.
Bragi Níelsson.
Elsku þína ætíð man
umhyggju og gæsku
lífs þíns langa ævispan
lýsti mér í æsku.
Ljós þitt lýsir einnig þeim
er langömmu þig kalla
þótt þeir búi í öðrum heim
en þrautum þinna valla.
Manni er sagt að engin ástæða sé
til að syrgja 97 ára gamla konu sem
deyr södd lífdaga að lokinni langri
og stundum erfiðri ævi. Samt sem
áður get ég ekki varist þeirri hugs-
un að ég hafi misst eithvað stórt
þegar þú fórst, amma mín. Ég veit
þú hefðir ekki viljað að skrifaðar
væru um þig langar minningar-
greinar en ég vona að þú fyrirgefir
mér þessi fáu kveðjuorð, þau eru
líka mest skrifuð fyrir mig sjálfan.
Þær minningar sem ég geymi
eiga þó, þegar fram líða stundir, eft-
ir að reynast söknuðinum yfirsterk-
ari, og sú innsýn sem þú veittir mér
í lífsbaráttu og lífskjör okkar ís-
lendinga á þessari öld, á eftir að búa
með mér það sem eftir er ævinnar.
Þú stóðst ávallt bein í baki, sama
hvað lífið lagði á þínar herðar. Sú
lífsreynsla, að tíu ára gömul varst
þú rifin í burt frá móður þinni og
sveitinni, sem þú elskaðir, gerði það
að verkum að þegar þú stóðst sjálf í
sömu sporam í miðri heimskrepp-
unni, ung ekkja með tvö lítil böm,
barðist þú fyrir þeim og leiddir
aldrei hugann að því að gefast upp.
Mín íyrsta minning er tengd þér
og síðan hefur þú verið órjúfanleg
heild af mínu lífi. Alltaf þegar eitt-
hvað bjátaði á kom ég til þín og þú
hjálpaðir mér. Styrkur þinn veitti
mér alltaf kjark, og eins samanburð-
urinn á mínum aðstæðum og því sem
þú hafðir búið við á lífsleiðinni. Það
eru í raun engin stór vandamál til,
einungis mismunandi smá.
Ég vil þakka fyrir þær stundir
sem við áttum saman, og að börnin
mín fengu að njóta þess að þekkja
langömmu sem ávallt var tilbúin að
sinna þeim, leika við þau og upp-
fræða.
Vertu trúr til dauða og ég mun
gefa þér lífsins kórónu. Ef þessi orð
eiga við einhvern þá ert það þú. Ég
vona að þú sitjir nú með lífsins kór-
ónu, laus við þrautir og áhyggjur
þessa heims.
Sigurður B. Sólbergsson.
Nú er amma-langa horfin á braut,
elsku amma mín, hve sárt ég sakna
þín. Þú hefur verið svo stór hluti af
hfi mínu, frá fæðingu hef ég verið
með annan fótinn á Vesturgötu 61.
Minningarnar streyma fram, hver
myndin á fætur annari:
Lítíl, ljóshærð, sit í kjöltunni á
þér, háma í mig gulrætur og kandís
og hlusta á sögur.
Þú situr inni í stofu, prjónar og
hlærð að vitleysunni í okkur vinkon-
unum sem semjum lög á gamla fóts-
tigna orgelið.
Olsen-olsen, langavitleysa, spila-
borgir þar sem öll stofan er undir-
lögð.
Gömul kona, lítil stelpa hönd í
hönd.
Gönguferðir, fjöruferðir, leyni-
staðurinn okkar upp i Skorradal,
sunnudagsskólinn og KFUM og K.
Árin liðu, kaffibolhnn tók við af
gulrótunum og kandisnum, en sögu-
stundin hélt áfram. Við gátum setið
tímunum saman, spilað tveggja-
manna kana og talað um allt milli
himins og jarðar, við töluðum um
gamla tíma, nýja tíma - æsku þína,
framtíð mína.
Þrjú ár era liðin síðan ég hélt er-
lendis til náms, ég man hvað það
var erfitt að kveðja þig þá. Þú skrif-
aðir mér ógleymanleg bréf, full af
vitneskju um gamla tíma og ættina
okkar. Samverustundimar sem við
áttum saman þegar ég kom heim í
frí voru vel nýttar og ómetanlegar.
Elsku besta amma mín langa, þú
hefui- kennt mér svo mikið, ég á þér
svo mikið að þakka. Sumar eftir
sumar bjó ég hjá þér, þeim tíma
mun ég aldrei gleyma. Þú varst
alltaf svo góð við mig og okkur
barnabamabamabömin, kallaðir
okkur hjartadrottningar og hjarta-
kónga. Þú ert mín hjartadrottning.
Þegar pabbi hringdi í mig og sagði
mér að þú værir orðin veik, fannst
mér líf mitt hrynja, en smám saman
fór ég að hugsa um, hvað ég hef nú
verið heppin að hafa átt langömmu
sem hefur verið frísk og getað tekið
þátt í lífi mínu í 25 ár. Ég man okk-
ar síðustu samverastund fyrir mán-
uði síðan, við sátum saman niðri í
herbergi og vorum að máta gömul
fót, við vorum eins og litlar skóla-
stelpur, flissuðum og höfðum gam-
an af, allt í einu segir þú: „Elsku
Adda Rúna, mundu að lifa lífinu og
njóta þess, vertu sterk, elsku barn.“
Fyrst núna veit ég hvað þú áttir við,
þú hefur lifað góðu lífi, stundin er
rannin upp. Þín er sárt saknað,
minningin um þig mun ávallt lifa í
hjarta mínu, þá vitneskju sem þú
hefur gefið mér met ég mikils. Takk
fyrir allar góðu samverastundirnar.
Þótt ég sé látinn
harmið mig eigi með tárum.
Hugsið ekki um dauðann með harmi og ótta.
Ég er svo nærri að hvert eitt
ykkar tár snertir mig og kvelur,
þótt látinn mig haldið.
En þegar þið hlæið og syngið
með glöðum hug,
sál mín lyftist upp í mót til ljóssins.
Verið glöð og þakklát fyrir allt sem
lífið geíur,
og ég, þótt látinn sé, tek þátt í
gleði ykkar yfir lifinu.
(Ókhöf.)
Hvfldu í friði, elsku amma mín
langa.
Þín hjartadrottning,
Adda Rúna Valdimarsdóttir.