Morgunblaðið - 22.06.1999, Síða 11

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 22. JÚNÍ 1999 11
FRETTIR
Morgunblaðið/Jim Smart
HLAUPAKONURNAR voru allt frá því að vera nokkurra vikna gaml-
ar upp í níræðar.
Metþátttaka í tíunda
kvennahlaupinu
RÚMLEGA tuttugu þúsund
konur hlupu frá níutíu stöðum
á landinu á laugardaginn.
Einnig var hlaupið frá tíu stöð-
um erlendis og voru það um
4-500 konur sem hlupu ís-
Ienskt kvennahlaup ytra. Þetta
er tíunda árið í röð sem konur
hlaupa saman á kvenréttinda-
daginn. Markmiðið með hlaup-
inu er að hvetja konur á öllum
aldri til að taka þátt í íþrótt-
um. Einnig er lögð áhersla á að
þetta sé ekki keppnisíþrótt og
því eru allir þátttakendur sig-
urvegarar, að sögn Helgu Guð-
mundsdóttur, framkvæmda-
stjóra Kvennahlaups ISI.
Keppendur voru allt frá
nokkurra vikna gamlir upp í
nírætt. Sumir keppendanna
voru ófæddir því að nokkuð
var um ófrískar konur í hlaup-
inu.
Helga sagði að hlaupið hefði
alls staðar gengið mjög vel fyr-
ir sig og keppendur verið
ánægðir. Kvennahlaupið var
fyrst haldið árið 1990 og var
þá einungis hlaupið í Garðabæ.
Þá voru þátttakendur um 2.600
talsins.
ALMENN ánægja var meðal
þátttakenda með kvennahlaupið.
Samgönguráðherra um álitsgerð Samkeppnisstofnunar
Lekinn ekki úr sam-
gönguráðuneytinu
STURLA Böðvarsson samgönguráðherra neitar því að Landssíminn hafi
fengið álitsgerð Samkeppnisstofnunar um málefni Landssímans frá sam-
gönguráðuneytinu áður en álitsgerðin var birt Landssímanum formlega
eins og Guðmundur Sigurðsson forstöðumaður samkeppnissviðs Sam-
keppnisstofriunar heldur fram.
Forstöðumaður samkeppnissviðs
Samkeppnisstofnunar
Samkeppnisyfir-
völdum skylt að upp-
lýsa almenning
GUÐMUNDUR Sigurðsson,
forstöðumaður samkeppnissviðs
Samkeppnisstofnunar, segir að
Samkeppnisstofnun eða sam-
keppnisráði sé í samkeppnislög-
um gert skylt að upplýsa al-
menning á fullnægjandi hátt um
úrskurð sinn. Þórarinn V. Þór-
arinsson, stjórnarformaður
Landssíma íslands hf., hefur á
hinn bóginn gagnrýnt Sam-
keppnisstofnun íyrir að taka
fullan þátt í opinberri umræðu
um úrskurð samkeppnisráðs frá
9. júní sl., en þá afgreiddi ráðið
kæru Tals hf. vegna GSM-þjón-
ustu Landssímans.
Guðmundur bendir á 19. gr.
samkeppnislaga máli sínu til
stuðnings og hljóðar hún svo:
„Ef samkeppnisráð eða Sam-
keppnisstofnun telur að ákvæði
laga eða stjómvaldsfyrirmæla
stríði gegn markmiðum laga
þessara og torveldi frjálsa sam-
keppni í viðskiptum skal vekja
athygli ráðherra á því áliti. Slíkt
álit skal einnig birta almenningi
á fullnægjandi hátt, til dæmis
með fréttatilkynningu til fjöl-
miðla eftir að það hefur verið
kynnt ráðherra."
Að sögn Guðmundar telur
Samkeppnisstofnun það því
hlutverk sitt að fylgja eftir áliti
stofnunarinnar með því að upp-
lýsa almenning um málavexti
ekki síst þegar í ljós kemur að
málsaðilar hafi misskihð úr-
skurðinn að veralegu leyti.
í frétt Morgunblaðsins sl. sunnu-
dag er haft eftir Guðmundi að áUts-
gerðin hafi verið birt ráðherra kl. 16
á miðvikudag en málsaðilum Lands-
símanum og TaU hf. kl. 14 daginn
eftir.
„Eg er mjög undrandi á þessu
útspili forstöðumanns samkeppnis-
sviðs Samkeppnisstofnunar," sagði
Sturla. „Ég velti því fyrir mér
hvaða tilgangi þetta þjóni en stað-
reyndir málsins era þær að bréf
Samkeppnisstofnunar var bókað
inn í ráðuneytið um lokun miðviku-
daginn 9. júní og ég sá það ekki
fyrr en á fimmtudegi og náði ekki
að kynna mér bréfið fyrr en eftir
hádegi fimmtudaginn 10. júní. Þá
strax byijuðu hringingar frá fjöl-
miðlum og þá fyrst ríkisútvarpið,
sem hringdi og hafði þá upplýsing-
ar um þetta mál. í millitíðinni
óskaði ég eftir að starfsmenn ráðu-
neytisins myndu undirbúa skoðun á
málinu og ég leit svo á að það væri
ekki um trúnaðarapplýsingar að
ræða. Enda var þetta bréf sem sent
er inn í ráðuneytið og slíkir pappír-
ar era ekki lokaðir inni. Starfsmenn
ráðuneytisins leituðu að minni ósk
strax til formanns stjómar Lands-
símans til að afla frekari upplýs-
inga fyrir mig. Þannig að allt tal um
leka er fjarri lagi og ég vísa því al-
gerlega á bug að ráðuneytið standi
fyrir einhveijum leka til aðila í
þessu sambandi. Hér er fyrst og
fremst um það að ræða að verið er
að vinna að málinu.“
Umhverfísáhrif virkjunar Jökulsár á Brú
Afleiðingin yrði breytt
ásýnd Dimmugljúfra
Hvert er hið rétta nafn
gljúfranna undir Kárahnúkum?
EKKI era aUir á eitt sáttir um
hvaða nafn gljúfur Jökulsár á Brú
undir Kárahnúkum skuU bera, en
nöfnin Dimmugljúfur og Hafra-
hvammagljúfm- hafa verið notuð á
víxl í umræðunni undanfarið. Nafn
gljúfranna er ekki merkt inn á
kort LandmæUnga Islands, en í Is-
landshandbókinni og ritinu Landið
þitt, sem bæði eru nýleg uppfletti-
rit um íslenska náttúru, eru þau
nefnd Hafrahvammagljúfur.
Aðalsteinn Sigurðsson, sem áð-
ur var bóndi á Vaðbrekku í Jökul-
dal, telur nafnið Dimmugljúfur
vera mun eldra nafn en Hafra-
hvammagljúfur. Hann segir að
sér hafi verið sagt að gljúfrin
hétu Dimmugljúfur þegar hann
var lítill drengur, en hann er nú á
sjötugsaldri. Segir hann að nafnið
Hafrahvammagljúfur hafi komið
til eftir að jarðfræðingar skoðuðu
svæðið fyrir um 30 árum. Þeir
hafi nefnt það eftir hvömmum við
vestanverð gljúfrin sem lengi hafi
borið nafnið Hafrahvammar.
Aðalsteinn segir að bændur
sem smöluðu úr hvömmunum við
gljúfrin hafi sjaldnast nefnt
gljúfrin sjálf á nafn í daglegu tali,
enda hafi þeir ekki þurft að sækja
fé þangað. Hins vegar hafi
hvammamir og fellin í kring heit-
ið ýmsum nöfnum sem flestum
beri saman um.
Gljúfrin lengi nafnlaus
Margt bendir til að gljúfrin
hafi einungis nýlega hlotið nafn. í
bókinni Á hreindýraslóðum"
sem gefin var út árið 1945 og
skrifuð er af Helga Valtýssyni
sem fór um svæðið era þau kölluð
„gljúfrin“. Helgi Hallgrímsson
náttúrufræðingur tekur undir
þetta, en hann hefur nýlega lokið
rannsókn á nöfnum gljúfranna.
„Gljúfrin voru nafnlaus langt
fram á þessa öld. Svo kemur til
sögunnar Hafrahvammanafnið,
en það kom fyrst fram í grein
Pálma Hannessonar, jarðfræð-
ings og fyrrverandi rektors
Menntaskólans í Reykjavík.
Hann skrifar það nafn 1938 þótt
greinin hafi ekki verið gefin út
fyrr en 1958. Þetta nafn er ríkj-
HUGMYNDIR um virkjun Jökulsár á Brú hafa verið uppi um nokkurt
skeið. Reiknað er með að afl virkjunarinnar verði 500 MW og yrði hún
langstærsta virkjun landsins ef hún yrði að veruleika. Áhrif virkjunarinnar
á umhverfið yrðu töluverð og má þar meðal annars nefna breytingu á ásýnd
Dimmugljúfra.
Syðri hluti Dimmugljúfra er fyrir-
hugað stíflustæði Hálslóns, miðlunar-
lóns fyrir Kárahnúkavirkjun. Megin-
stífla lónsins verður við Innri-Kára-
hnúk, þar sem Dimmugljúfur eru um
90 metra djúp. Miðað við núverandi
áætlanir um miðlunarþörf verður að-
alstífla lónsins ein sú hæsta í Evrópu
eða 185 m á hæð, þar af 95 metrum
yfir gljúfurbarminum. Stíflan nær
hátt upp í Innri-Kárahnúk og yfir í
hjalUnn hinum megin við gljúfrin. Að
auki þarf að reisa tvær minni stíflur
sem verða um 50 og 30 m háar.
Fyrirhuguð stærð Hálslóns er um
1.880 Gl. Flatarmálið yrði 48 km, sé
miðað við 624 m.y.s., og er það á við
hálft Þingvallavatn. Við þessa vatns-
hæð fara um 35 km gróðurlendis
undir vatn, miðað við loftlínu og mun
lónið nó frá jökulrönd Brúarjökuls
og að Innri-Kái’ahnúk.
Ahrif Kárahnúkavirlqunar á um-
hverfið hafa ekki verið metin til fulls
þótt margvíslegar rannsóknir hafi ver-
ið gerðar á svæðinu, og standi enn yfir.
Ljóst er að syðsti hluti Dimmugljúfra
fer undir vatn, malarhjaUamir þar í
kring og einnig fossar í Kringilsá og
Sauðá. Þijú megingróðursvæði eru
umhverfis lónið. Það eru Kringils-
árrani, SauðafeU að vestan og
Vesturöræfi að austan. Á KringUs-
árrana eru menjar um framhlaup Brú-
arjökuls 1890, fjölbreytileg botnurð og
bæði eldri og yngri jökulgarðar, auk
þess sem það er friðland hreindýra.
Tólf eða þrettán fuglategundir verpa á
svæðinu sem Hálslón mun ná yfir, og
er heiðagæs þar langalgengust
andi þangað til Dimmugljúfra-
nafnið kemur upp, en það er ekki
fyrr en á síðustu árum. Ég sá það
fyrst á prenti hjá Hjörleifi Gutt-
ormssyni í árbók Ferðafélags Is-
lands 1987, en hann hefur það eft-
ir Bessa Aðalsteinssyni úr ritgerð
hans um jarðfræði Brúaröræfa
sem skrifuð var á svipuðum tíma.
Hann notar fyrstur þetta nafn en
ritgerðin var aldrei gefin út,“ seg-
ir Helgi Hallgrímsson um helstu
niðurstöður rannsóknar sinnar.
Helgi segist jafnframt hafa
komist að því að Hrafnkelsdæl-
ingar, bæði á Aðalbóli og Vað-
brekku hafi notað Dimmugljúfi’a-
nafnið allt frá því um 1940, en
bara um miðhluta gljúfranna, þar
sem þau eru þrengst og dýpst.
Dimmugljúfur sem heildarnafn
hafi hins vegar fyrst verið notað
af fréttamönnum undanfarið.
Að sögn Helga hafa gljúfrin
verið kölluð fleiri nöfnum. Hann
segist hafa heyrt þau kölluð
Kárahnúkagljúfur en sjálfur
leggur hann til að þau verði köll-
uð nýju nafni: Miklugljúfur.
Áhrif á upplifun ferðamanna
Auk áhrifa sem virkjunin mun
hafa á fugla, hreindýr og gi-óður mun
hún koma til með að breyta ásýnd
Dimmugljúfra töluvert og hafa áhrif
á upplifun ferðamanna sem skoða
gljúfrin og næsta nágrenni. í skýrslu
samstarfsnefndar iðnaðarráðuneyt-
isins og náttúruverndarráðs um
orkumál frá 1993, segir að virkjun
við Kárahnúka muni koma til með að
hafa stórfelld eða mjög mikil áhrif á
ferðamennsku. Þar segir að verði
stíflað við Innri-Kárahnúk skerðist
gljúfrin veralega og verði ennþá
dimmari en nú, auk þess sem vatnið
mun ekki koma til með að renna þar
lengur í gegn.
Áhrif virkjunar við Dimmugljúfur á
ferðamennsku_ eru einnig metin í
skýrslunni ,Áhrif virkjana norðan
Vatnajökuls á ferðamennsku“.
Skýrsluhöfundur kemst að þeirri nið-
urstöðu að áhrifin yrðu bæði jákvæð
og neikvæð. Bætt aðgengi að
Dimmugþúfrum hefði jákvæð áhrif á
útivistargildi svæðisins, þar sem hægt
yrði að komast inn í gljúfrin og skoða
þau neðan frá, eða af toppi einnar
hæstu stíflu í Evrópu. Framkvæmd-
irnar hefðu hins vegar mikil neikvæð
áhrif á útivistargildi svæðisins fyrir
þann hóp ferðamanna sem sækist eft-
ir að upplifa ósnortna náttúru. Að lok-
um segir að víst sé að ef ráðist verði í
framkvæmdimar, verði skrefið stigið
til fulls, og gildi svæðisins í náttúrunni
ekki aftur endurheimt.
Kárahnúkavirkjun er skyldug til
að fara í gegnum formlegt ferli mats
á umhverfisáhrifum, en vegna stærð-
ar virkjunarinnar verður líklega ekki
ráðist í framkvæmd hennar nema
samningar um orkusölu til stóriðju
náist.