Morgunblaðið - 22.06.1999, Blaðsíða 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 22. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
FRAMHALDIÐ
í KOSOVO
MEÐ brotthvarfí síðasta serbneska hermannsins frá
Kosovo um helgina má segja að sú ákvörðun NATO að
hefja loftárásir á Júgóslavíu hafi náð markmiði sínu. Á
meðan á árásunum stóð drógu margir í efa að hægt væri að
knýja stjórnvöld í Belgrad að samningaborðinu með loft-
árásum einum saman. I raun er nú búið að úrelda margar
hefðbundnar kenningar herfræðinnar, þar sem hingað til
hefur verið talið að einungis væri hægt að sigra í styrjöld
með landhernaði. Nákvæmni og slagkraftur nútíma
lofthernaðar eru slík að yfírburðir í lofti geta við ákveðnar
aðstæður gert landhernað óþarfan.
Margt bendir jafnframt til að sú streita sem kom upp í
samskiptum Rússa og Vesturlanda á meðan á Kosovo-deil-
unni stóð muni ekki hafa jafnalvarleg og langvarandi áhrif
á samskipti ríkjanna og óttast var. Að minnsta kosti var
boðskapur Rússlandsforseta sá á fundi hans með leiðtogum
G7-ríkjanna að Rússar vildu umfram allt efla samstarfið
við vestræn ríki. Vissulega gæti liðið nokkur tími áður en
grær um heilt milli Rússa og Vesturlanda. Þegar upp er
staðið er það hins vegar gífurlegt hagsmunamál fyrir báða
aðila að treysta samskiptin. Stöðugleiki í Rússlandi, jafnt
efnahagslegur sem pólitískur, er forsenda stöðugleika ann-
ars staðar í álfunni og án vestræns fjármagns munu Rússar
seint rétta úr kútnum efnahagslega.
Það samkomulag er náðst hefur um aðild Rússa að frið-
argæslu í Kosovo er einnig mikilvægt framfaraspor. Þátt-
taka Rússa eykur trúverðugleika KFOR og verður vonandi
til að slá á ótta Serba í Kosovo, þegar fram í sækir. Það
uppátæki Rússa að senda herlið til Pristina á undan
NÁTO-sveitunum, kann að hafa dregið úr trúverðugleika
þeirra en hefur þó tryggt að ekki varð fram hjá þeim geng-
ið við skipulag friðargæslunnar. Rússar náðu þó ekki fram
ýtrustu kröfu sinni um eigið yfirráðasvæði í Kosovo, enda
hefði slíkt minnt um of á skiptingu Þýskalands að síðara
stríði loknu.
Nú þegar hersveitir Serba hafa yfírgefíð Kosovo er hægt
að hefjast handa við að endurreisa héraðið. Margt bendir
til að skemmdir á eignum séu minni en talið var. Hins veg-
ar eru ummerkin um grimmdarverk Serba ef eitthvað er
hrikalegri en óttast hafði verið. Stöðugt fínnast nýjar
fjöldagrafir og lýsingarnar á þeirri illsku sem þarna hefur
fengið útrás er einungis hægt að bera saman við voðaverk
morðingja Hitlers og Stalíns. Það verður eflaust erfíðasta
verkefni KFOR að reyna að hefja brúarsmíð á milli þjóðar-
brota Kosovo á nýjan leik.
Ábyrgðin á glæpunum í Kosovo hvílir fyrst og fremst á
herðum Slobodan Milosevic. Þrátt fyrir að hann hafi verið
ákærður fyrir stríðsglæpi bendir fátt til að hann sé á för-
um. Vissulega er ekki hægt að skella sökinni á serbnesku
þjóðina í heild sinni. Það er hins vegar lágmarkskrafa að
hún losi sig við Milosevic eigi önnur ríki að taka þátt í
kostnaði við uppbyggingu Serbíu á nýjan leik.
VAR KOSIÐ UM
FLJÓTSDALSVIRKJUN?
STUNDUM túlka stjórnmálamenn úrslit kosninga á
þann veg, að það kemur þeim á óvart, sem fylgjast með
stjórnmálabaráttunni úr fjarlægð. í samtali við Morgun-
blaðið í fyrradag segir Siv Friðleifsdóttir, umhverfisráð-
herra, aðspurð um virkjanaframkvæmdir m.a.: „Síðustu
kosningar eru nýjasti mælikvarðinn sem við höfum á álit
almennings, þó að ég fullyrði ekki að kosið hafí verið um
þetta mál. Það var alveg ljóst hvaða stefnu stjórnarflokk-
arnir höfðu fyrir kosningar, þeir voru ekki með það á
stefnuskrá sinni að krefjast lögformlegs umhverfísmats.
Framsóknarflokkurinn tapaði nokkru fylgi en Sjálfstæðis-
flokkurinn bætti við sig. Samfylkingin var með misvísandi
stefnu, sem ég hef lýst. Urslit kosninganna eru því engin
skilaboð um að þjóðin hafí hafnað Fljótsdalsvirkjun.“
Var Fljótsdalsvirkjun nokkuð til umræðu í kosningabar-
áttunni? Er yfírleitt hægt að halda því fram, að úrslit kosn-
inganna hafí borið með sér nokkurn boðskap frá þjóðinni
um það mál? Það er nánast óhugsandi að halda slíku fram,
þegar horft er til umræðna í kosningabaráttunni. Ástæðan
er auðvitað sú, að áform um álver á Reyðarfírði voru lítið
sem ekkert til umræðu enda mikil óvissa um afstöðu Norsk
Hydro. Þess vegna er einfaldlega ekki hægt að draga
nokkrar ályktanir af úrslitum kosninganna í sambandi við
Fljótsdalsvirkjun.
Morgunblaðið/Kristinn
KEIZO Obuchi, forsætisráðherra Japans, heilsar Árna Mathiesen, fulltrúa ríkisstjórnarinnar, við komuna til
landsins. Á myndinni er einnig Guðni Bragason siðameistari.
Lítum á Norðurlönd
sem góða fyrirmynd
Morgunblaðið/Arnaldur
SADAAKI Numata, yfirmaður fjölmiðla- og almannatengsla í japanska
utanríkisráðuneytinu.
Talsmaður japanska
utanríkisráðuneytisins,
Sadaaki Numata, segir
að Japanar vilji taka á
sig meiri ábyrgð í
alþjóðamálum og vænti
þess að fá stuðning
N orðurlandanna
í þeim efnum.
JAPANAR vilja leggja meira af
mörkum í alþjóðasamstarfi og
meðal annars fá fast sæti í ör-
yggisráði Sameinuðu þjóðanna,
að sögn Sadaaki Numata, æðsta yfir-
manns fjölmiðla- og almannatengsla
hjá japanska utanríkisráðuneytinu.
Hann segir að varnarsamningurinn
við Bandaríkin muni um ófyrirsjáan-
lega framtíð verða einn af grundvall-
arþáttum í öryggis- og varnarmálum
landsins og góð samskipti við Kína séu
afar brýn. Kínverjar verði sem fyrst
að fá aðild að Heimsviðskiptastofnun-
inni, WTO.
Fyrir tveim árum hitti þáverandi
forsætisráðherra, Ryutaro Has-
himoto, norrænu forsætisráðherrana í
Bergen. Numata var spurður hvort
Japanar legðu mikið upp úr samskipt-
um við Norðurlöndin borið saman við
önnur vestræn ríki.
„Þegar við Japanar leitum að lönd-
um eða ríkisstjómum sem við getum á
einhvern hátt lært af, einkum þegar
viðfangsefni nútímasamfélags eru
höfð í huga, eru Norðurlöndin ákaf-
lega gott fordæmi," svaraði hann.
„Þetta á sérstaklega við á sviðum
mannúðarmála, í sambandi við vel-
ferðarstefnu, umbyggju fyrir fólki,
ekki aðeins í eigin löndum heldur líka
annars staðar í heiminum. Með tilliti
til hlutverks Japana í alþjóðasam-
skiptum er hér um að ræða svið þar
sem okkur finnst að við ættum að láta
meira til okkar taka.
Frá þessum sjónarhóli lítum við á
Norðurlöndin sem mikilvægar vina-
þjóðir í viðleitni okkar til að starfa
með þjóðum sem eru samstíga um að
vinna að sameiginlegum markmiðum.
En þar að auki tel ég að það sé stað-
reynd að auk þess sem okkur sé hlýtt
til Norðurlandaþjóðanna sé mikilvægt
að þessi vinátta verði enn sýnilegri og
bein samskipti leiðtoga þjóðanna eru
gott tækifæri til þess.“
Mun minna Japana
betur á Island
Numata var spurður hvort hann
teldi að heimsókn Obuchis myndi hafa
áhrif á samskipti íslands og Japans.
„Heimsókn forsætisráðherrans mun
minna vel japönsku þjóðina á tilvist Is-
lands, koma landinu enn betur á landa-
kortið í huga hennar. Gagnkvæmar
heimsóknir ráðamanna landanna hafa
ekki verið mjög margar fram til þessa.
En fyrrverandi forseti ykkar hefur sótt
okkur heim og einnig forsætisráðherra
íslands. Hingað til Islands hafa komið
hans keisaralega tign, Takamato prins
og Takamato prinsessa og einnig for-
seti efri deildar japanska þingsins.
Um 2.500 japanskir ferðamenn hafa
ferðast til Islands árlega undanfarin
ár. En ég hygg að heimsókn forsætis-
ráðherra Japans hingað valdi því að at-
hygli manna beinist að Islandi og það
geti haft mikið gildi fyrir þróun sam-
skipta okkar.
Á næsta ári verður íslensk vörusýn-
ing í Japan og þar verður kynnt ýmis-
legt frá íslandi, einnig verður efnt til
samskipta með aðstoð ljósvakamiðl-
anna. Þetta getur eflt mjög samskipti
þjóðanna, ekld aðeins á hefðbundnu
sviði verslunarviðskipta með sjávaraf-
urðir heldur einnig tilraunir okkar til
að treysta önnur svið tengslanna.
Við ætlum að stofna japanska upp-
lýsingaskrifstofu hér í Reykjavík á
þessu ári. Ég vona að hún verði mikil-
vægur grundvöllur fyrir miðlun hvers
kyns upplýsinga um Japan hér landi.
Við teljum að þessi nýmæli og heim-
sókn Obuchis séu leiðir til að efla sam-
skiptin enn frekar og við fógnum enn-
fremur stofnun íslensks sendiráðs í
Tókýó. Allt eru þetta jákvæðir atburðir
og merki um aukin samskipti þjóðanna
tveggja."
Japanar hafa farið fram á að fulltrúi
þeirra verði meðal fastafulltrúa í ör-
yggisráði Sameinuðu þjóðanna en þar
sitja nú fastafulltrúar Bandaríkjanna,
Rússlands, Bretlands, Frakklands og
Kína. Er líklegt að Obuchi muni á
fundinum hér biðja um stuðning Norð-
urlandanna í málinu?
„Breska stjórnin hefur um nokkurt
skeið stutt óskir okkar um fastasæti í
öryggisráðinu, það hafa fleiri ríkis-
stjómir gert, þ. á m. ríkisstjóm Banda-
ríkjanna. Við teljum að öryggisráðið
eins og það er skipað nú endurspegli
ekki veruleika nútímans, ársins 1999,
heldur vemleika ársins 1945. Ég tel að
almennt sé eining um að gera þurfi
endurbætur á starfi SÞ ef samtökin
eigi að geta innt af hendi hlutverkið
sem þeim er falið.
Reynslan af Kosovo-málinu hefur
valdið því að athyglisverðar spumingar
era nú bomar upp.
Eining 8-ríkja hópsins reyndist afar
mikilvæg við að koma á friði í Kosovo
og ég á þá við iðnríkin 7 ásamt Rúss-
landi. En öryggisráðið er samkvæmt
sáttmála SÞ sá aðili sem á að bera
mestu ábyrgðina á alþjóðlegum friði og
öryggi. Hversu áhrifaríkt er ráðið,
spyrja menn nú. Þeir spyrja hvemig
hægt sé að tiyggja að það hafi nauð-
synleg áhrif en sé jafhframt skipulagt í
góðu samræmi við ólíka hagsmuni
þjóða heims og sé skilvirk stofnun.
Japan telur að framlag landsins til
ýmissa sviða alþjóðamála, til friðar og
öiyggis, sé þannig vaxið að við eigum
skilið fastasæti í öryggisráðinu. Við
leggjum langmest fram af öllum þjóð-
um til þróunaraðstoðar, höfum reynd-
ar gert það undanfarin átta ár.
Islendingar hafa stutt ósk okkar um
fastasæti og ég geri ráð fyrir að þessi
mál verði rædd hér á fundi ráðherr-
anna ásamt ýmsum sameiginlegum
hagsmunamálum. Stjómir Norður-
landanna era sammála okkur um að ef
frygKja eigi að raunveralegar umbæt-
ur verði að veruleika sé nauðsynlegt að
fjölga jafnt fastafulltrúum sem öðram
fulltrúum í ráðinu. Við eram því sam-
stíga í þessu tilliti og við munum sækj-
ast eftir samstai’fi við Norðurlöndin."
Japanar og Bandaríkjamenn eiga
náið samstarf um vamarmál en hafa