Morgunblaðið - 22.06.1999, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 22. JÚNÍ 1999 35
Fundur norrænna forsætisráðherra í Reykjavík
, Morgunblaðið/Arnaldur
FLUGVEL Paavo Lipponen, forsætisráðherra Finnlands, var lent á
Reykjavíkurflugvelli skömmu fyrir ellefu f gærmorgun. Með í för var eig-
inkona hans, Páivi Lipponen, og níu mánaða gömul dóttir þeirra, Emiiia,
sem Lipponen sést hér halda á út úr flugvélinni.
Morgunblaðið/Ásdís
FORSÆTISRAÐHERRAR Norðurlandanna ræddu um Norðurlandasam-
starf og alþjóðamál á blaðamannafúndi á Hótel Sögu síðdegis í gær. Frá
vinstri eru Göran Persson, Poul Nyrup Rasmussen, Davíð Oddsson,
Paavo Lipponen og Kjell Magne Bondevik.
öllum ríkjum Balkan-
von um aðild að ESB
deilt vegna hallans sem er á viðskipt-
um ríkjanna, Japönum í hag. Þar að
auki hafa Bandaríkjamenn hvatt Japan
til að gera róttækar breytingar á
skipulagi efnahags- og fjármála til að
Japan og viðskiptaríki þess í Austur-
Asíu komist út úr kreppunni. Er lík-
legt að lausn fínnist á þessum ágrein-
ingi?
„Eg tel að samband okkar við
Bandaríkin sé mjög gott. Það er auð-
vitað rétt að Bandaríkjastjórn hefur
haft mikinn áhuga á efnahagsástand-
inu í Japan en [Bill] Clinton forseti
metur mikils þá staðreynd að Obuchi
forsætisráðherra hefur gripið til allra
hugsanlegra aðferða til að koma efna-
hagnum á réttan kjöl. Þetta kom fram
er þeir hittust á leiðtogafundinum í
Köln fyrir fáeinum dögum.
En um vamar- og öryggismálin er
það að segja að gerð hefur verið sam-
þykkt í japanska þinginu um grundvöll
samstarfsins á þessu sviði við Banda-
ríkin og þetta er eitt af því sem mun
fryggja að vamarsamstarfíð muni
áfram koma að fullum notum.
Við eigum samstarf á fjölmörgum
sviðum alþjóðamála. Japan hefur ný-
lega skýrt frá því að ríkið hyggist verja
200 milljónum Bandaríkjadollara til að
aðstoða Rússa við að minnka hemað-
arlegan viðbúnað, þessi ráðstöfun er í
góðu samræmi við tillögur sem Clinton
hefur sett fram og dæmi um samstarf
Japana og Bandaríkjamanna."
Hann er spurður um samskiptin við
Kína.
„Jiang Zemin, forseti Kína, kom í
opinbera heimsókn til Japans í fyrra.
Hann og Obuchi gáfu út sameiginlega
yfirlýsingu þar sem lagðar voru línum-
ar í samskiptum ríkjanna í framtíðinni,
á 21. öldinni. Þar em tilgreind 33 atriði
á sviði samstarfs í ýmsum efnum og
Obuchi ætlar að heimsækja Kína í júlí.
Þá mun gefast gott tækifæri fyrir okk-
ur til að þróa samstarfið frekar á
grundvelli þessara 33 liða.
Kínverjar og Japanar eru grann-
þjóðir og verða að eiga friðsamlega
sambúð, við höfum kynnst því hvemig
fer ef það tekst ekki. Það er misskiln-
ingur að annaðhvort ríkið hljóti í fram-
tíðinni að verða hinu sterkara og
árekstrar séu óhjákvæmilegir.
Japanar leggja mikla áherslu á sem
mesta þátttöku Kína í alþjóðasam-
starfi, þ. á m. Heimsviðskiptastofnun-
inni, WTO og við teljum mjög áríðandi
að það gerist sem fyrst. Við ræðum
þessi mál mikið sjálfír við Kínverja og
vonum að fleiri þjóðir ræði einnig við
fulltrúa þeirra svo að samningar tak-
ist.“
Öryggismál í Asíu
Bent hefur verið á að ástand í ör-
yggismálum Asíu sé afar ótryggt og
mikil uppbygging í hermálum hefur
farið fram. Hann er spurður hvort bú-
ast megi við því að Japanar taki upp
sjálfstæðari stefnu í vamarmálum á
næstu árum og hvort Japanar muni
einhvern tíma koma sér upp kjarn-
orkuvopnum.
„Við hyggjumst vinna enn betur
með þjóðum sem fylgja svipaðri stefnu
og við og munum halda áfram nánu
samstarfi við Bandaríkin. En í fyrir-
sjáanlegri framtíð sé ég ekki fyrir mér
að Japan verði fyrirferðarmikið í þess-
um efnum, að landið muni reyna að
verða sjálfu sé nægt í varnarmálum.
Ástæðurnar eru ýmsar. Við höfum áð-
ur rekið þrönga hagsmunastefnu í
varnarmálum, gerðum það á fyrri
hluta aldarinnar og afleiðingarnar
urðu miklar þjáningar fyrir okkur og
grannþjóðir okkar í Asíu. Minningar
um þá atburði hafa ekki fyrnst enn,
hvorki meðal okkar eða þeirra og ég
held að við viljum ekki endurtekningu.
Varnarsamningur okkar við Banda-
ríkin verður sem fyrr mikilvægur
þáttur í stöðugleika á svæðinu og ég
held að svo verði um nokkurt skeið.
En jafnframt er mikilvægt að ríkin á
svæðinu leggi sig fram um að auka
gagnkvæmt traust og stuðli þannig að
þróun þar sem niðurstaðan verði sú að
við vitum meira um hagsmuni hvers
annars í öryggis- og varnarmálum. Þá
yrði einnig hægt að samræma við-
brögð við átökum. ASEAN-samtökin
hafa stuðlað að'slíkri þróun, hafa átt
sinn þátt í að gera stöðu og stefnu
hvers aðildarríkis í varnarmálum ljós-
ari og við munum því áfram vinna að
eflingu samtakanna.
Hins vegar tel ég að samtökin verði
ekki í fyrirsjáanlegri framtíð að varn-
arbandalagi á borð við NATO. Og all-
ar bollaleggingar um japönsk kjarn-
orkuvopn eru gersamlega út í hött,“
segir Numata að lokum.
Gefa á
skaga
FORSÆTISRÁÐHERRAR
Norðurlandanna, sem fund-
uðu í gær í Reylq'avík, segja
að samvinna þeirra verði æ
mikilvægari eftir því sem Evrópu-
samstarfíð verður nánara. Paavo
Lipponen, forsætisráðherra Finna,
sem taka við formennsku í Evrópu-
sambandinu innan tíðar, ætlar að
beita sér fyrir j/ví að tekið verði tillit
til hagsmuna Islendinga og Norður-
landa við mótun hernaðarsamstarfs
Evrópusambandsins. Hann segir
einnig að gefa eigi öllum ríkjum
Balkanskaga von um Evrópusam-
bandsaðild í framtíðinni.
„Ef sjálfsmynd okkar er skýr eig-
um við auðveldara með að beita okk-
ur á alþjóðavettvangi," sagði Poul
Nyrup Rasmussen, forsætisráðherra
Danmerkur, á blaðamannafundi ráð-
heiTanna síðdegis í dag. Hann sagði
að Norðurlandasamstarfið væri leið
að þessu marki.
„Þverstæða sem víða verður vart í
samfélaginu um þessar mundir er að
við stefnum í tvær áttir, annars veg-
ar að aukinni alþjóðavæðingu og hins
vegar að rótum okkar og eigin menn-
ingu,“ sagði Göran Persson, forsætis-
ráðherra Svíþjóðar. Hann sagði að
sameiginlegur bakgrunnur og verð-
mætamat gerði að verkum að Norð-
urlandaþjóðirnar tækju oft sömu af-
stöðu í alþjóðamálum, og væru sterk-
ari með því að starfa saman.
KjeU Magne Bondevik, forsætis-
ráðherra Noregs, sagði að áhrif
Norðurlandasamstarfsins á alþjóða-
vettvangi mætti meðal annars
merkja á samþykkt G-8 ríkjanna,
helstu iðnríkja heims, um atvinnumál
á fundi í Köln í Þýskalandi fyrir
skömmu. „Hún er greinilega undir
áhrifum norrænna velferðarhug-
mynda. Norðurlandaþjóðirnar hafa
verið í farai-broddi í Evrópusam-
bandinu varðandi atvinnumálin og
unnið að því að koma þeim framar í
forgangsröðina.“
Bondevik sagði einnig að Noregur
og Island treystu á að norrænu Evr-
ópusambandsríkin gættu hagsmuna
þeirra varðandi aukið hernaðarsam-
starf Evrópusambandsríkjanna.
Lipponen sagði að þó að Kosovo og
Balkanskagi yrði höftiðverkefni Evr-
ópusambandsins á næstunni myndi
norrænt samstarf ekki gleymast í
formennskutíð Finna. Hann benti á
að norrænt samstarf væri langtíma-
verkefni og stefna yrði 20-30 ár fram
í tímann.
Framtíð Serbíu og Balkanskagans
í heild kom til umræðu á blaða-
mannafundinum.
Serbar eiga líka að fá aðstoð
Kjell Magne Bondevik, forsætis-
ráðherra Noregs, sagði að mikilvægt
væri að útiloka ekki Serba frá aðstoð
alþjóðasamfélagsins. „í nafni mann-
úðar verðum við að veita öllum nauð-
stöddum aðstoð. Serbar hafa gengið í
gegnum mikla erfiðleika, og þeir eiga
erfitt undir þeirri stjórn sem þar
ræður ríkjum nú. Við megum ekki
refsa þeim enn meira með því að
neita þeim um hjálp. Önnur ástæða
fyrir því að aðstoða verður Serbana
er að ef þeim finnst þeim vera mis-
munað getur það orðið upphaf nýrra
þjóðernisátaka."
Bondevik sagði þó að reyna yrði að
gera greinarmun á aðstoð í mannúð-
arskyni og aðstoð sem styrkti stöðu
stjómvalda, en erfitt gæti reynst að
greina þar á milli.
Paavo Lipponen sagði mikilvægt
að hugsa einnig til lengri tíma. Hann
sagði að ekki ætti aðeins að gera
kröfur, heldur einnig vekja vonir um
betri framtíð. „Öll ríki Balkanskaga
geta hugsanlega orðið meðlimir Evr-
ópusambandsins," sagði Lipponen.
„Við verðum að sýna serbnesku þjóð-
inni að það borgi sig að gera umbæt-
ur í Júgóslavíu."
UNESCO-frambjúðandi
Japana með í för
Keizo Obuchi, forsætisráðherra
Japans, mun funda með norrænu for-
sætisráðherrunum í dag. Davíð sagði
að hann myndi einkum ræða við
Obuchi um viðskipti landanna og
gagnkvæm sendiherraskipti. Stefnt
er að því að opna íslenskt sendiráð í
Tokýó árið 2001.
Davíð sagði að japanski forsætis-
ráðherrann ætlaði á morgun meðal
annars að kynna framboð fulltrúa
síns til formennsku í UNESCO,
menningar- og vísindastofnun Sa-
meinuðu þjóðanna. Frambjóðandinn
er með í för í íslandsheimsókninni.
Evrópusambandsaðild Eystrasalts-
rílqanna kom lítillega til umræðu á
fundinum. Davíð Oddsson sagðist að-
spurður trúa því að það yrði Eystra-
saltsríkjunum tO framdráttar að
ganga í Evrópusambandið, en að það
væri þeirra eigin ákvörðun hvort þau
sæktu um aðild. Bondevik tjáði sig
ekki um kosti Evrópusambandsaðild-
ar, en sagði að Norðurlöndin myndu
styðja Eystrasaltsríldn í þeirri stefnu
sem þau veldu.
Taki fullan þátt
í uppbyggingu
Kosovo
AFUNDI forsætisráðherra
Norðurlandanna í gær var m.a.
fjallað um málefni Kosovo og
það uppbyggingarstarf sem framund-
an er. Davíð Oddsson forsætisráð-
herra var spurður að því hvort Norð-
urlöndin hefðu náð samstöðu um þátt-
töku í uppbyggingarstarfinu í Kosovo
og sagði hann að þau myndu taka full-
an þátt í því.
„Ekki með öðrum hætti en þeim að
á þessum fundi kom fram hjá öllum
forsætisráðherrunum að Norðurlönd-
in muni að sínu leyti taka fullan þátt í
uppbyggingunni í Kosovo."
Davíð sagði að ýmsar tölur hefðu
verið reiknaðar út sem lágmarks-
kostnaður við uppbyggingarstarfið er
kæmi í hlut Norðurlandanna. Hins
vegar væru það ekki nákvæmar tölur
og því væri ekki hægt að fara með þær
á þessu stigi.
„Jafnframt kom fram að þúsundir
hermanna verða á vegum Norðurland-
anna fjögurra í Kosovo en af okkar
hálfu verða sendir fulltrúar til að taka
þátt í gæslu á svæðinu, þótt það sé
ekki í formi hermennsku," sagði Da-
víð.
Davíð sagði of snemmt að spá fyrir
um hversu langan tíma uppbyggingar-
starfið kæmi til með að taka, en verk-
efnið væri mikið og kostnaðarsamt.
„Þá erum við kannski fyrst og
fremst núna að tala um Kosovo. Því þó
að menn tali um hjálparaðstoð gagn-
vart Serbíu eða Júgóslavíu er sú að-
stoð mikið minni, því flestir eru jú
þeirrar skoðunar að stuðningur við
uppbyggingu þai' í stónxm stíl muni
ekki verða meðan núverandi stjórn fer
þar með völd.“
Aðspurður um það hvort allir ráð-
herrarnir hefðu verið sammála um hið
síðastnefnda, kvað Davíð það ekki
hafa verið rætt beinlínis. Hins vegar
sagði hann ráðherrana sammála um
að „allir standi jafnfætis varðandi
neyðarhjálp“, en Kjell Magne
Bondevik, forsætisráðherra Noregs,
lagði á það áherslu í máli sínu að Ser-
bar hefðu ekki síður þörf fyrir neyðar-
aðstoð.
Davíð kvaðst hins vegar telja að
stefna Evrópusambandsins (ESB) og
Bandaríkjanna gilti hvað varðaði fjár-
magn til uppbyggingar, enda hlyti sú
stefna að helgast af því með hvaða
hætti stjórnskipun verður í framtíð-
inni í Júgóslavíu.
Morgunblaðið/Jim Smart
Litast um
í Reykjavík
EIGINKONUR forsætisráðherra
Norðurlandanna, sem staddir eru
hérlendis, spókuðu sig í miðborg
Reylq'avíkur í gær á meðan eigin-
menn þeirra sátu fund á Hótel
Sögu. Hópurinn gekk um miðbæ
Reykjavíkur, Hallgrímskirlq'a var
skoðuð og að lokum lá leiðin á
Listasafn Einars Jónssonar. Á
myndinni má sjá forsætisráð-
herrafrúrnar fyrir utan Hall-
gríinskirlqu. Þær eru f.v. Ástríð-
ur Thorarensen, eiginkona Dav-
íðs Oddsonar, Snjólaug Ólafsdótt-
ir, prótokollstjóri í forsætisráðu-
neytinu, Bjorg Bondevik, eigin-
kona K)ell Magne Bondevik,
Paivi Lipponen, eiginkona Paavo
Lipponen, Margrét Hallgríms-
dóttir borgarminjavörður og
Lone Dyblq'ær, eiginkona Poul
Nyrup Rasmussen.