Morgunblaðið - 10.07.1999, Side 30
30 LAUGARDAGUR 10. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
+
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
EINSETNING SKOLA
EINSETNING grunnskóla er gríðarlegt hagsmunamál
fyrir fjölskyldur landsins. Með henni verður kleift að
samræma skólasókn barna og vinnu foreldra. Gert er ráð
fyrir kennslu til kl. 14 eða 14.30, en þá geti tekið við önnur
vinna nemenda eða tómstundastarf. Með þessu móti verður
skóladagurinn samfelldur, sem veitir börnum og ekki síður
foreldrum ákveðið öryggi. Ennfremur hlýtur þetta að telj-
ast mikið hagsmunamál fyrir vinnustaði. Ekki er óalgengt
að foreldrar skólabarna sjái sér ekki annað fært en vera
heima við hluta úr degi eins og kerfið er nú. Með einsetn-
ingu skóla verður vinnudagurinn samfelldur, sem hlýtur að
þýða hagræði fyrir vinnustaði.
Eins og fram kom í frétt í blaðinu fyrr í vikunni gengur
einsetning skóla ekki sem skyldi. Á það helst við um stærri
bæjarfélög og Reykjavík. Einsetningu á að vera lokið árið
2002, en ljóst er orðið að þörf er á árs fresti til viðbótar í
sumum bæjarfélögum þar sem strandar á framkvæmdum
við skólabyggingar. Og jafnvel er dæmi um skóla í Hafnar-
firði þar sem einsetningu verður ekki lokið fyrr en haustið
2004, sem er auðvitað gersamlega óviðunandi.
Þessi seinkun á einsetningu vegna stækkunar á húsnæði
skóla kemur til viðbótar þeim vanda sem skólamálayfirvöld
standa frammi fyrir vegna skorts á kennurum en einsetn-
ingin mun kalla á aukna kennaraþörf. Nefnd um mat á
kennaraþörf í grunnskólum skólaárið 1999-2000 komst
þannig að þeirri niðurstöðu að það vanti 593 kennara í 423
stöðugildi. Litlar ráðstafanir hafa verið gerðar af hálfu rík-
isvaldsins til að mæta þessari auknu þörf en að óbreyttu
rúma Kennaraháskólinn og kennaradeild Háskólans á
Akureyri ekki þann fjölda nemenda sem nauðsynlegur er.
Af þessu má ljóst vera, að ekki hefur verið hugað nægi-
lega vel að öllum þáttum sem snúa að einsetningu skólanna
þegar af stað var farið. Það er slæmt, svo að vægt sé til
orða tekið. Auk alls annars er Ijóst, að nemendum er mis-
munað mjög af þessum sökum og ekki ólíklegt að foreldrar
hugi að því að flytjast búferlum í þau bæjarfélög og hverfi,
þar sem betur er að börnum þeirra búið. Þau vandamál,
sem upp eru að koma í skólastarfi, sýna að stjórnvöld hafa
látið önnur mál sitja í fyrirrúmi. Það er liðin tíð að foreldr-
ar og kjósendur taki því með þegjandi þögninni eins og m.a.
má sjá á ítrekuðum mótmælum foreldra og foreldraráðs
Melaskóla, sem telja m.a. nauðsynlegt að fræðsluyfirvöld
átti sig á hvað felst í einsetningu skóla. Skólamálin eru að
verða mál málanna í sveitarfélögunum.
HITNAR UNDIR
MILOSEVIC
ÞAÐ vakti mikla athygli þegar tugþúsundir söfnuðust
saman í bænum Leskovac í Serbíu til að krefjast þess
að Slobodan Milosevic Júgóslavíuforseti segði af sér. Mót-
mæli gegn stjórn Milosevic hafa verið nær daglegur við-
burður frá því að átökunum í Kosovo lauk og hafa þau verið
að stigmagnast undanfarna daga. Það sem gerir mótmælin
í Leskovac hins vegar sérstök er að bærinn hefur frá upp-
hafi verið valdamiðstöð Milosevic og fjölskyldu hans. Það
sýnir hversu djúpt óánægjan ristir í röðum Serba að íbúar
heimabæjar hans hafa einnig risið upp.
Milosevic komst til valda undir því yfirskyni að hann
myndi standa vörð um og efla stöðu Serba. Til að ná því
markmiði hefur hann fjórum sinnum efnt til átaka á
Balkanskaga en orðið að lúta í lægra haldi í hvert skipti.
Afleiðing stjórnar Milosevic er sú, að það landsvæði sem
Serbar ráða yfir hefur minnkað verulega. Efnahagur lands-
ins er í molum vegna viðskiptaþvingana og sprengjuárása
sem stefna hans hefur kallað yfir þjóðina. Serbar hafa glat-
að Kosovo, héraði sem hefur sögulega mikilvæga merkingu
í þeirra hugum. Þúsundir ungra Serba hafa á síðustu árum
fallið í þágu Milosevic, fjölmargir aðrir hafa flúið land til að
komast undan herþjónustu. Það liggur jafnframt fyrir að á
meðan hann verður áfram við völd munu Vesturlönd ekki
styrkja uppbyggingu landsins fjárhagslega. Það er því
kannski engin furða að farið sé að hitna undir Milosevic.
Hann hefur hins vegar áður sýnt að hann er laginn við að
halda í völdin með því að beita valdi og sundra andstæðing-
um sínum. Stjórnarandstaðan er enn sem komið er sundur-
leit og markmið hennar óskýr. Atburðirnir í Austur-Evrópu
fyrir áratug sýndu hins vegar að hlutirnir geta gerst hratt
og óvænt þegar almenningur rís upp gegn valdhöfum.
Reykholtsskóli í Biskupstungum með hæstu meðaleinkunn í samræmdu prófunum
Góðir nemend-
ur sem fengu
hrós, hvatn-
ingu og aga
Reykholtsskóli í Biskupstungum var með hæstu
meðaleinkunn í samræmdu prófunum undir stjórn
Arndísar Jónsdóttur. Þetta var fyrsti vetur Arndís-
ar sem skólastjóri Reykholtsskóla en skólinn hefur
starfað í rúm 70 ár og síðasta skólaár var 91 nem-
andi frá sex ára bekk til tíunda bekkjar í skólanum.
Arndís hafði kennt við skólann tvo vetur áður en
hún tók við stjórninni. Hún er þó enginn viðvaning-
ur þegar kemur að kennslu því að hún hefur verið
kennari frá tvítugsaldri, Hún kenndi fyrst 1966 í
Öldutúnsskóla í Hafnarfírði, en hefur þó lengst af
kennt í Selfossskóla eða um 20 ár. Hún er fædd og
uppalin í Garðabae. Kristín Sigurðardóttir hitti
Arndísi á Kirkjubæjarklaustri og spurði hana
hverju hún þakkaði þennan góða árangur.
Morgunblaðið/Sverrir.
ARNDIS Jónsdóttir segir nemendahópinn hafa verið ákveðinn í að standa
sig vel í samræmdu prófunum.
AÐ er fyrst og fremst nem-
endunum að þakka að þessi
góði árangur náðist á sam-
ræmdu prófunum. Þetta var
metnaðarfullur og kraftmikill hópur.
Þau voru ákveðin í því að standa sig
sem best. í öðru lagi hafði skólinn á að
skipa góðu starfsfólki. I þriðja lagi
unnu nemendurnir mjög vel og skólinn
reyudi að skapa þeim góð vinnuskil-
yrði með því að setja reglur og fylgja
þeim eí'tir, veita aga, hrós og hvatn-
ingu. í fjórða lagi náðist gott samstarf
við foreldra. Þeir voru mjög samstiga
um að leggja sitt af mörkum til að
skólastarfíð gæti gengið sem best.
Árgangar eru misjafnir og það get-
ur verið mjög sveiflukennt milli ára
hvernig nemendum gengur í sam-
ræmdu prófunum. Þessi bekkur hafði
á að skipa ágætis nemendum. Það náð-
ist mjög gott vinnulag í bekknum,
nemendum leið almennt vel, þeir voru
mjög þægilegir hver við annan og báru
virðingu og traust hver til annars.
Þetta var mjög samstilltur hópur, þau
þekktu hvert annað vel og voru góðir
vinir. Þau gátu tjáð sig fullkomlega
bæði sín á milli og við kennarana. Það
er einu sinni svo að bæði börn og ung-
lingar þurfa að hafa sínar reglur og ef
þeim er fylgt eftir á réttlátan hátt er
það þeim fyrir bestu. Þau þurfa að
hafa sinn ákveðna ramma. Andinn sem
skapaðist gerði það að verkum að fólk
vann eins og þáð mögulega gat. Nem-
endumir tóku hlutina alvarlega eins
og venja er á lokasprettinum. Þeir
vissu að nú var alvaran að taka við, að
það væri annað hvort nú eða ekki.“
Hrós gefur gífurlega mikið
Amdís segir mjög mikilvægt að
skapa nemendum góð skilyrði til
náms. Hún segist gera það með því að
veita þeim aga, hvatningu og hrós.
„Ég hef bæði kennt stómm bekkj-
um og litlum. Það em allt aðrir mögu-
leikar í litlum bekkjum eins og til
dæmis það að geta hrósað svo vel sé.
Hrós fyrir góða hluti gefur manni gíf-
urlega mikið á móti. Mér fínnst gott að
taka annað slagið 3-5 mínútur til að
spjalla við nemendurna, hafa smá um-
ræðustund. Þau hafa þörf fyrir að tjá
sig um heima og geima. Ef við höfum
aðeins lengri tíma, sem ég geri stund-
um, þá hef ég opna mælendaskrá og
svo tjáir sig einn í einu kannski um
eitthvert ákveðið efni sem er í umræð-
unni í þjóðfélaginu. En ég forðast þó
ákveðin umræðuefni og það er þrennt
sem er alveg bannað að tala um: Sam-
starfsfólkið, trúmál og stjórnmál.
Sumir hafa mjög sterkar skoðanir á
trúmálum og stjórnmálum og nemend-
urnir eru náttúrlega spegilmynd heim-
ilanna. Það er því betra að hætta sér
ekkert út í þá umræðu því að maður
verður að vera allra.
Hvatningin er mjög mikilvæg. Ég
hrósa fyrir góða hluti og segi nemend-
um mínum að ef þau vinna svona eða
halda sig að þessum hlutum á þennan
hátt þá muni þau fljótlega sjá góðan ár-
angur af starfinu. Svo fínnst mér mjög
gott að geta sýnt fallega unnin verkefni
og hvetja þannig hina í bekknum en þó
verður að gæta hlutleysis. Með þessu
skapast góð vinnubrögð, vandvirkni og
metnaður, því að hvatningin skapar
fyrst og fremst metnað. Sem betur fer
eru komin ný lög um grunnskólana og
því er ekki lengur þessi strangleiki á
því sviði, metnaður er ekki lengur
bannorð, þó að einkunn hvers og eins
sé ennþá trúnaðarmál, þá má tala um
meðaltöl og framfarir."
Verðlaun eru mjög hvefjandi
Arndís segir mikilvægt að hvetja
nemendurna til að gera betur í nám-
inu. Ein leið til þess var að veita fram-
faraverðlaun.
„Það er ekkert nýtt að veita verð-
laun fyrir framfarir en það er hægt að
veita verðlaun fyrir mismunandi ár-
angur, bæði fyrir hæstu einkunn og
svo fyrir framfarir á ákveðnu tímabili,
þess vegna á nokkrum mánuðum. Það
er mjög hvetjandi að veita umbun eða
verðlaun fyrir það sem vel er gert.
Síðastliðið vor veitti ég verðlaun sem
ekki hafa verið veitt nokkuð lengi.
Annars vegar fengu tveir nemendur í
10. bekk tíu í dönsku. Þeir fengu í verð-
laun orðabækur frá danska sendiráð-
inu. Það er náttúrulega ágætis árangur
fyrir skólann að tveir af 21 nemanda í
landinu skuli fá tíu. Hins vegar veitti
ég svokölluð framfaraverðlaun. Það
skiptir máli við námshvatningu að veita
verðlaun fyrir framfarir. Sem dæmi má
nefna nemanda sem hafði undir meðal-
lagseinkunn á einhverju árabili og ég
sá að hann gat orðið hvorum megin
sem er við strikið undir lokin en svo
sýndi hann miklar framfarir. Það fengu
tveir slík verðlaun á síðasta skólaári,
annai’ úr eldri hópnum en hinn var
nemandi í yngri hópnum. Þetta gladdi
báða nemendurna óhemju mikið.“
Bókaormar
„Kennararnir við skólann voru með
svokallaðan bókaorm sem var hvatn-
ing til bóklestrar. Þá gerðu nemend-
urnir spjöld, með nafninu sínu og bók-
inni sem þau lásu, sem þau settu í
keðju upp á vegg. Það var spennandi
að fylgjast með þvi hver læsi mest og
hvaða bækur. Það voru líka veitt verð-
laun fyrir þetta, um miðjan vetur hjá
sumum og í lokin hjá öðrum. Þetta
skiptir allt miklu máli. Dregið hefur úr
bóklestri vegna þess að það er annað
sem glepur. Ég tel að það sé mjög gott
að stuðla að bóklestri.“
Agi og gott námsumhverfí
Gott námsumhverfi er mjög mikil-
vægt til að hægt sé að vænta góðs
námsárangurs nemenda, segir Arndís.
„Til að stuðla að því setti ég skýrar
skólareglur sem var mjög gott því að
með þeim skapaðist góður agi. Ági er
grundvöllur hvers manns til að hann
geti unnið og allir kennarar vita að
ekki er hægt að kenna í umhverfi sem
ekki er hagkvæmt.
Skólar hafa misgóðar reglur. Það er
betra að hafa reglurnar færri og alveg
hæstu meðaleinkunn í stærðfræði á
samræmdu prófunum. Hún segir mik-
ilvægt að sá kennari sem kennir
stærðfræði sé sterkur kennari.
„Þannig er með kennslu almennt að
það skiptir verulegu máli að kennari
viti hvaða vinnu hann er að fara í. Þeg-
ar maður kennir stærðfræði þá verður
maður að hafa skýrar línur um það
hvemig maður ætlar að fara að þessu.
Það skiptir líka máli að kennari fylgi
nemendum upp bekkjarkerfíð því að
það skapar festu. Meðal nemenda ííkir
ákveðinn ótti til stærðfræðinnar. For-
eldrar hafa heldur ekki verið jafnvel í
stakk búnir tO að hjálpa börnum sínum
með heimaverkefni í stærðfræði eins
og t.d. íslensku eða ensku. Börnin hafa
því yfírleitt minni stuðning foreldra í
stærðfræðinni. Því þarf að huga að því
að hafa sterkan kennara í stærðfræði.
Námsefnið hefur líka mikið að segja
og á þessu aldursstigi er mjög gott
námsefni. Þó hef ég alltaf bætt við efni
Meðal grunnskóla landsins var heildarmeðal-
einkunn í samræmdu prófunum hæst í Reyk-
holtsskóla, 6,36. Meðaleinkunn nemenda í
Reykholtsskóla var líka hæst í stærðfræði
eða 6,73. Þau lentu svo í öðru sæti í dönsku
með 6,36, í þriðja sæti í íslensku með 6,27 og
í níunda sæti í ensku með 6,09.
skýrar og helst að fólk geti munað
þær. Þó verður að hafa í huga að ekki
er alltaf hægt er að beita sömu reglum
á yngstu börnin og þau elstu. Þegar ég
tala um ákveðnar reglur er ég aðallega
að tala um þau elstu. Yngri hópurinn
þarf aðra túlkun. Með þau eldri gildir
að vera ekki með neiriar málalenging-
ar. Þú verður að vita hvað þú ætlar að
segja og hvernig þú ætlar að fram-
kvæma það. Ef það gengur ekki já-
kvætt fyrir sig þá verður þú að vita
hvernig þú ætlar þá að láta þau vinna
sig út úr því. Ef þau unnu ekki náms-
efnið á réttum tíma þá kom það fyrir
oftar en einu sinni að þau voru látin
sitja eftir þar til þau höfðu klárað. Það
er ákveðinn vandi að fylgja þessu eftir.
Áður en ég varð skólastjóri voru aðrar
reglur og þeim ekki haldið mikið á
lofti. Þegar ég tók við setti ég reglur á
blað um haustið og dreifði þeim til
nemenda, kennara og foreldra!"
Hæsta meðaleinkunn í stærðfræði
Arndís kenndi tíundubekkingum
stærðfræði en Reykholtsskóli var með
úr öðrum bókum og samið sjálf til þess
að vera með ítarefni, dreg saman úr
bókum. Það hefur heilmikið að segja
að nemendurnir fái góðan þverskurð af
efninu. Ekki síður mikilvægt er að rifja
stöðugt upp og halda vakandi þeim
þáttum sem spanna verulegan hluta
samræmda prófsins, eins og algebra,
almenn brot, og rúmfræði. Það skiptir
máli að geta gefið því tíma. Það tekst
auðvitað með því að setja alltaf fyrir
heima og það þýðir ekkert að skorast
undan því. Ég hef alltaf haft það fyrir
reglu að fara vel yfír gömul samræmd
próf, láta nemenduma vinna sjálfa og
taka alveg eitt próf eftir klukku svo að
þeir viti nákvæmlega hvernig það er að
fara í svona próf. I ár tók ég fimm ár-
ganga af samræmdum prófum.“
Nánari kynning í litlum bekkjum
Arndísi finnst tvennt ólíkt að kenna
litlum bekkjum og stórum en hún hef-
ur reynslu af hvoru tveggja.
„Ég var með ellefu nemendur í
stærðfræði í tíunda bekk á síðasta
skólaári en ég hef líka kennt í hraðferð
+
í öðram skóla þar sem 30 nemendur
vora í bekknum. Það getur verið jafn
vandasamt að kenna smærri bekkjum
og stóram að því leyti að í litlum
bekkjum ertu með svo náin samskipti
við nemendurna, en það getur aldrei
orðið í stærri bekkjum. Þú ert alveg
inni á heimilinu þegar þú ert að kenna
barni í sveit. Þegar þú kennir bekk
með 30 nemendum hefur þú ekki hug-
mynd um hverjir era foreldrar þessara
30 barna úti í bæ, nema bara rétt yfir-
borðskennt."
Samstaða foreldra og kennara
Arndís sagði að það væri ekki síður
mikilvægt að ná góðri samvinnu við
heimilin til að skólastarfið skili sem
bestum árangri.
„Foreldrastarfið hefur alltaf verið
þó nokkurt við skólann. En fólkið á
heimilunum var orðið áhugalítið um
foreldrastarfið. Það skapaðist sam-
staða um að gera skólann betri. Hins
vegar voru ekki alveg allir sammála,
það er alltaf þannig. Stjórnandinn
verður þó alltaf að vera aðilinn sem
leggur línuna en það er þó best að hafa
sem flesta með sér. Ekki gott að setja
línu og standa á henni ef þú ert einn.
Þú þarft að vera sá aðili sem leggur
fram það sem þú vilt hafa og reyna að
leiða hina með þér að því marki. Þetta
gekk vonum framan. Það þarf svo fáa
til að koma neikvæðri umræðu í loftið.
Það er mjög mikilvægt fyrir alla
skóla að hafa eðlileg og góð samskipti
við foreldra, að foreldrar eigi góðan að-
gang að kennurum og þá sérstaklega
að umsjónarkennurum. Einnig er mik-
ilvægt að skólastjóri hafi líka ákveðinn
tíma fyrir símtöl og viðtöl. Auk þessa
skiptir miklu máli að hafa kynningar-
kvöld strax að hausti þar sem námsefni
er kynnt, kennarar og skólareglur. Þá
gefst foreldrum kostur á að spyrja.“
Búin að manna fyrir næsta ár
„Skólinn hafði á að skipa góðu
starfsfólki. Það vora sextán kennarar
við skólann síðasta skólaár. Þeir höfðu
ekki allir kennsluréttindi og voru ekki
allir í fullu starfi. Þeir fimm leiðbein-
endur sem voru við skólann fylltu tæp
þrjú stöðugildi. Ég var allt sumarið að
reyna að fá fólk fyrir síðasta skólaár.
En í febrúar á þessu ári var ég búin að
manna allar stöður fyrir næsta ár og
allt réttindafólk."
Heimsókn frá dönskum
nemendum og kennurum
Arndísi finnst að meira megi gera af
því að fá erlenda kennara til að kenna
við grunnskólana í landinu. Síðasta
skólaár heimsóttu bæði nemendur og
kennarar frá Danmörku Reykholts-
skóla.
„Það var farið að undirbúa það að
danskir nemendur kæmu til skólans
áður en ég tók við stjórninni. í septem-
ber komu svo 20 danskir nemendur
ásamt tveimur kennurum. Þau bjuggu
á heimilum í sveitinni í eina viku. Við
fengum boð um að koma til Danmerk-
ur sem við og gerðum. Ég fór með
ásamt tveimur foreldram. Ennfremur
átti ég kost á að fá danskan kennara til
að kenna við skólann í viku. Hann kom
í febrúar og þá stokkaði ég upp stunda-
töfluna og fjölgaði dönskutímunum.
Ég vildi sjá að meira yrði gert af því
hérlendis að fá danska kennara til að
kenna við skólana. Það þyrfti að gera
átak í því að fá erlenda kennara til að
kenna hér. Með því myndi draga úr
neikvæðu viðhorfi nemenda til dönsk-
unnar.“
Gott að geta glaðst
með skólanum sínum
„Reykholtsskóli er gott skólahús og
innkoman inn í hann er falleg. Það hef-
ur tekist vel að gera eldri og yngri
hlutana að sameiginlegu fallegu hús-
næði. Ágætis miðrými er innan skól-
ans þar sem nemendur geta komið
saman ásamt kennurum. Einnig er
bókasafn skólans gott.
Reykholtsskóli hefur alltaf verið
einsetinn og öll íþróttaiðkun nemenda
og tónlistarkennsla fer fram á skóla-
tíma, einnig danskennsla og jafnvel
kórstarf. Þetta er mjög til hægðarauka
fyrir heimilin og þakkarefni að þessu
skuli vera hagað svona. Reykholtsskóli
er ekki nema 100 km. frá Reykjavík og
Biskupstungur eru mjög góð sveit.
Það hefur mikil áhrif á sveitina að
skólinn skuli ná svo góðum árangri.
Það er gott fyrir fólk að geta glaðst
með skólanum sínum.“
LAUGARDAGUR 10. JÚLÍ 1999 31 *
Hvað tekur mat á umhverfísáhrifum framkvæmda langan tíma?
Ekki of seint að Fljóts-
dalsvirkjun fari í mat
Mikið hefur verið rætt
um mat á umhverfis-
áhrifum framkvæmda
í tengslum við fyrirhug-
aðar virkjanir, þá
sérstaklega Fljótsdals-
virkjun, sem er undan-
þegin slíku mati. Ragna
Sara Jdnsdóttir kannaði
hvað mat á umhverfis-
áhrifum framkvæmda
tekur langan tíma.
OLAFUR Öm Haraldsson al-
þingismaður, formaður um-
hverfisnefndar Alþingis,
gagnrýnir þau rök sem
stjómvöld og talsmenn Landsvirkjun-
ar hafa sett fram um að ekki sé nægur
tími til þess að láta gera lögformlegt
mat á umhverfisáhrifum Fljótsdals-
virkjunar. Hann sagði í samtali við
Morgunblaðið í gær að hann hefði afl-
að sér upplýsinga hjá umhverfisráðu-
neytinu um það hve langan tíma tæki
að meta umhverfisáhrif framkvæmda
og komist að því að með kærurétti og
frekara mati væri það í mesta lagi
rúmt ár.
Lesendum til glöggvunar skal hér
farið lauslega yfir þann feril sem fram
fer hjá Skipulagsstofnun til að meta
umhverfisáhrif framkvæmda. Lög um
mat á umhverfisáhrifum komu til
framkvæmda 1. maí 1994 og hefur
Skipulagsstofnun umsjón með fram-
kvæmd þeirra. Misjafnt er hve langan
tíma tekur fyrir framkvæmd að fara í
gegnum matið og getur það tekið frá
tíu vikum og allt að einu og hálfu ári.
Tíminn sem matsferlið tekur fer eftir
nokkrum óvissuþáttum, svo sem gæð-
um frummatsskýrslunnar, úrskurði
skipulagsstjóra, hvort úrskurðurinn
er kærður til umhverfisráðherra og
hvort ráðast þarf í frekara mat.
Almenningi gefinn kostur
á athugasemdum
Ferlið hefst á því að framkvæmdar-
aðili aflar sér upplýsinga um þau um-
hverfisáhrif sem væntanleg fram-
kvæmd kann að hafa í för með sér.
Getur sú vinna tekið mislangan tíma
en þegar skýrsla um það er tilbúin
leggur framkvæmdaraðili hana fyrir
hjá Skipulagsstofnun til frumathug-
unar, ef hann kýs að farið sé yfir mat-
ið af óháðum, opinberam aðila. Skipu-
lagsstofnun gengur úr skugga um að
allar upplýsingar frammatsskýrsl-
unnar séu réttar og fullnægjandi, með
því m.a. að leita umsagna sérfræði-
stofnana og hlutaðeigandi sveitar-
stjóma, auk þess sem hún er kynnt
almenningi.
Skipulagsstofnun birtir opinbera
auglýsingu um framkvæmdina innan
tveggja vikna eftir að skýrslunni hef-
ur verið skilað inn. Almenningi og
hagsmunaaðilum gefst þá kostur á að
kynna sér innihald skýrslunnar og
koma skriflegum rökstuddum athug-
unum til Skipulagsstofnunar og verða
þær að hafa borist innan fimm vikna
frá auglýsingu, en frestur umsagnar-
aðila, svo sem hlutaðeigandi sveitar-
stjóma og sérfræðistofnana, er þrjár
vikur.
Kærufrestur til
umhverfísráðherra
Sjö vikum eftir að viðkomandi
framkvæmd var tilkynnt hjá Skipu-
lagsstofnun hefst athugun stofnunar-
innar og er þá farið yfir allar athuga-
semdir og umsagnir sem borist hafa
og hefur stofnunin að hámarki þrjár
vikur til þess. Allt að tíu vikur geta
því liðið frá því frummatsskýrsla er
Morgunblaðið/RAX
ÓLAFUR Örn Haraldsson alþingismaður bendir á að nægur tími sé til
þess að láta gera mat á umhverfisáhrifum Fljótsdalsvirkjunar á vegum
Skipulagsstofnunar. Myndin er frá Eyjabökkum. f -
lögð fyrir og þangað til úrskurður er
kveðinn upp.
Úrskurður skipulagsstjóra getur
fallið á þrjá vegu. Að fallist verði á
framkvæmdina óbreytta, að fallist
verði á hana með ákveðnum skilyrð-
um, eða að ráðist skuli í frekara mat á
umhverfisáhrifum. Úrskurði skipu-
lagsstjóri að umhverfisáhrif fram-
kvæmdarinnar skuli metin enn frekar
skoðar framkvæmdaraðUi eða ráð-
gjafi hans sérstaklega þá þætti sem
tUteknir eru í úrskurðinum og skUar
viðbótarmatsskýrslu tU Skipulags-
stofnunar. Hefst þá önnur athugun
skipulagsstjóra sem er hliðstæð fram-
athuguninni, tekur jafnlangan tíma og
lýkur á ný með úrskurði skipulags-
stjóra.
Eftir að úrskurður skipulagsstjóra
hefur verið kveðinn upp er hann aug-
lýstur innan viku. Hefst þó fjögurra
vikna kærutímabU, og er þá hægt að
kæra úrskurð stofnunarinnar til um-
hverfisráðherra. Eftir að kærutíma-
bUið rennur út hefur umhverfisráð-
herra átta vikna frest til að kveða upp
úrskurð. Alls tekur ferlið því 23 vikur
með kærufresti tU ráðherra óg fresti
hans tU að kveða upp úrskurð.
Umhverfisráðherra hefur óbundnar
hendur og getur hann fallist á úr-
skurð skipulagsstjóra, hafnað fram-
kvæmdinni eða ákveðið að ráðast
skuli í frekara mat. Gerist það hefst á
ný 23 vikna matsferli auk þess tíma
sem framkvæmdaraðUi þarf tU þess
að skUa viðbótargögnum í frekara
mat. Getur það tekið mislangan tíma
og fer eftir árstíðum, tU dæmis ef
gera þarf viðbótarrannsóknir, sem
einungis er hægt að gera á ákveðnum
árstíma.
Þegar skipulagsstjóri kveður upp
úrskurð um frekara mat, getur hann:
faUist á viðkomandi framkvæmd með
eða án skUyrða, gert kröfu um frekari
könnun einstakra þátta, eða lagst
gegn viðkomandi framkvæmd. Aftur
er hægt að kæra úrskurð hans tU um-
hverfisráðherra.
Höfum nægan tíma ef
vijji er fyrir hendi
Af fyrrgreindum upplýsingum er
ljóst að mat á umhverfisáhrifum getur
tekið mislangan tíma. Því getur lokið á
3-4 mánuðum eftir að frummats-
skýrsla er lögð fram, ef úrskurður er
ekki kærður og skipulagsstjóri feUst á
framkvæmdina. Ferlið getur jafn-
framt teygst upp í 6 mánuði ef úr-
skurður er kærður tU umhverfisráð-
herra og jafnvel tvisvar sinnum það, ef
umhverfisráðherra úrskurðar að fram
skuli fara frekara mat. Samkvæmt
upplýsingum frá umhverfisráðuneyt-
inu getur ferlið því tekið í mesta lagi
14-16 mánuði ef gert er ráð fyrir þeim
tíma sem framkvæmdaraðUi þarf til
þess að afla þeirra upplýsinga sem
hann leggur fram í frekara mat.
Ólafur segir að sér sýnist nægur
tími vera til þess að láta gera formlegt
mat á umhverfisáhrifum, ef vUji sé
fyrir hendi. „Ég bendi einfaldlega á
að kæraferlið er ekki lengra en þetta,
en hingað tU hefur því verið haldið
fram að ef farið verður í mat á um-
hverfisáhrifum Fljótsdalsvirkjunar,
þá muni það seinka svo framkvæmd-
um að samningar við Norsk Hydro
séu í uppnámi. Röksemdir af þessu
tagi eru götótt vörn, sérstaklega þeg-
ar litið er tU þess að handan samn- I
ingaborðsins er aðUi sem virðist ekki
vera að sýna á sér neitt fararsnið og
gefur sér góðan tíma tU að athuga
kostinn auk þess sem fyrirtækið hefur
nýlega breytt eignarhluta sínum í ál-
verinu,“ sagði Ólafur Öm.
Ólafur segist undrandi yfir því hve
litlar upplýsingar hafi komið frá
Landsvirkjun í umræðunni undanfar-
ið: ,Áf hverju eru þessar rannsóknir
sem Landsvirkjun hefur verið að láta
gera ekki sýndar ef menn hafa rangt
fyrir sér að þama sé verið að fremja
náttúraspjöll? Miðað við þann gríðar-
lega áhuga sem er meðal almennings
á því að fá þetta mat á umhverfisá-
hrifum Fljótsdalsvirkjunar, og þá
óverulegu töf sem yrðu á fram- ♦
kvæmdum við matið, þá sýnist mér að
það eigi að verða við þessum óskum,“
sagði Olafur Örn og benti á að öðru-
vísi væru stjómmálamenn ekki að
þjóna sínu hlutverki sem kjömir full-
trúar almennings á þingi. „Við erum
kjömir fulltrúar almennings og við
berum skyldu gagnvart þeim í þessu
máli,“ sagði Ólafur Örn.
Bráðabirgðaákvæði
túlkað þröngt
Að sögn Ólafs liggur frummats-
skýrsla um umhverfisáhrif álvers á
Reyðarfirði fyrir í haust og líklega
verður hún lögð fyrir hjá Skipulags-
stofnun fyrri hluta vetrar. Hins vegar ^
taki lengri tíma að byggja virkjunina
en álverið svo ekki mega tefja hana
mikið lengur.
Ami Finnsson, talsmaður Náttúra-
vemdarsamtaka íslands, gagnrýnir
einnig viljaleysi sem fram hefur kom-
ið hjá Landsvirkjun til þess að láta
gera formlegt mat á umhverfisáhrif-
um. „I bráðabirgðaákvæði laga um
mat á umhverfisáhrifum segir að
framkvæmdir samkvæmt leyfum út-
gefnum fyrir 1. maí 1994 séu ekki háð-
ar mati á umhverfisáhrifum. Orðalag-
ið „ekki háðar" hefur Landsvirkjun
túlkað sem að „eigi ekki“ að fara í £
mat, hafi leyfið verið gefið út fyrir til-
skilinn frest. Þetta er vitaskuld afar
þröng túlkun. Miklu nær væri að
túlka bráðabirgðaákvæðið þannig, að
þær framkvæmdir sem veitt var leyfi
fyrir fyrir 1. maí 1994 þurfi ekki að
fara í mat, en vitaskuld er það leyfi-
legt, sé það vilji Landsvirkjunar,"
segir Arni Finnsson.