Morgunblaðið - 21.07.1999, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
MIÐVIKUDAGUR 21. JÚLÍ 1999 27
Ný verslunarskeyti
og rafrænt fylgibréf
Af starfí nefndarinnar á síðasta
ári er einkum ástæða til að geta
nýrrar útgáfu þeirra EDI-skeyta
sem í daglegu tali eru kölluð versl-
unarskeyti eða almenn viðskipta-
skeyti, og nú síðast útgáfa á raf-
rænu fylgibréfi. Sú útgáfa verslun-
arskeyta sem í notkun hefur verið
hér á landi, nú í tæpan áratug eða
frá upphafí EDI-samskipta hér
innanlands, byggir á EDI-skeyta-
grunni frá árinu 1990 og er því orð-
in nokkuð gömul. Síðan þá hafa
nýjar alþjóðlegar útgáfur staðals-
ins komið fram með mismiklum
breytingum. Nýjasta útgáfan kom
út árið 1997. í kjölfar þeirrar út-
gáfu var samþykkt að gefa út ný
skeyti til notkunar innanlands.
Megin ástæður þess að farið er í
endurnýjun skeytanna eru eftirfar-
andi:
Að mæta þörf fyrir samræmingu
og geta staðið jafnfætis nágranna-
löndum okkai’ með skeytaútgáfur,
m.a. í ljósi aukinna samskipta við
útlönd.
Að gera skeytin aldamótahæf,
þ.e. að skeytin vinni með fjórar töl-
ur í ártölum.
Að samræma eldri skeyti við út-
gáfu nýrra skeyta sem atvinnulífið
hefur sýnt þörf fyrir.
Að gera skeytin auðveldari og
einfaldari í notkun.
Þá voru gefnar út nú 1. júlí leið-
beiningar við rafrænt íylgibréf, en
vinna við gerð þeirra hefur staðið
yfir á vegum Flutningahóps
ICEPRO frá síðasta hausti. Góð
samvinna hefur verið við helstu
fyrirtæki á sviði vöruflutninga. Á
einu ári eru gefin út vel á aðra
milljón farmbréfa við vöruflutninga
innanlands. Nú standa vonir til að
hið hefðbunda fylgibréf vöi-u eins
og flestir þekkja í dag, verði fyrr
en síðar almennt orðið að rafrænu
skjali, og að þar með verði komið á
miklu hagræði við flutning vöru al-
mennt.
Islenskar útgáfur skeytanna er
öllum frjálst að nýta sér, en skeyt-
in sjálf, og leiðbeiningar við þau er
að finna á vef ICEPRO,
www.chamber.is/icepro.
Fjölbreytt verkefni
Aðrir hópar sem starfa á vegum
ICEPRO gegna einnig þýðingar-
miklu starfi. Innan raða Heilbrigð-
ishóps hefur undanfarin misseri
verið í undirbúningi verkefni er
lýtur að rafrænum viðskiptum inn-
an heilbrigðiskerfísins. í hópnum
eru fulltrúar allra helstu stofnana í
íslenska heilbrigðiskerfinu.
Tækninefnd ICEPRO hefur það
verkefni að fylgjast almennt með
þróun mála á sviði rafrænna við-
skipta í víðu samhengi, gagnaflutn-
ingsmálum, öryggismálum, og
kannski sérstaklega um þessar
mundir á 2000-vandanum.
Innan Lagahóps ICEPRO eru
mikilvæg mál framundan. Ber þar
hæst vinnu við undirbúning laga-
setningar um rafræna undirskrift,
en framkvæmdastjóri ICEPRO á
sæti í nefnd iðnaðar- og viðskipta-
ráðherra um það málefni. ICEPRO
mun koma að því máli líkt og að til-
urð reglugerðar um rafrænt bók-
hald.
Erlent samstarf
Auk innlenda starfsins er nauð-
syn að fylgjast með því sem er að
gerast erlendis. ICEPRO átti full-
trúa við stofnun ISSS, Information
Society Standardization System, á
síðasta ári. ISSS, sem heyrir beint
undir Staðlastofnun Evrópu, er
sameiginlegur vettvangur vinnu-
nefnda á sviði rafrænna viðskipta.
Frá ISSS berst mikið magn upp-
lýsinga um það sem nýjast er á
döfinni hverju sinni og skiptir
miklu máli að fylgjast vel með
þessari stai’fsemi. Þá átti ICEPRO
og fulltrúa í sendinefnd íslands á
ráðherraráðstefnu OECD í
Kanada sl. haust. ICEPRO er aðili
að EUROPRO sem er samstarfs-
vettvangur systurnefnda í Evrópu
þar sem menn bera saman bækur
sínar og reyna að hafa áhrif og ýta
undir einföldun viðskipta, t.d. með
EDI. EUROPRO hefur meðal ann-
ars haft til umfjöllunar ýmsar
ákvarðanir og stefnumið ESB í við-
skiptum og tekur skipulega til um-
fjöUunar ákvarðanir og stefnu ESB
er varða vöruviðskipti. Þessi sam-
skipti eru einnig til umfjöllunar í
vinnuhópi á vegum EFTÁ um ein-
földun viðskipta, en Karl Fr. Garð-
arsson, formaður ICEPRO, er for-
maður hans.
ICEPRO, nefnd um rafræn við-
skipti, hefur nú starfað í áratug.
Alla tíð hafa samskipti við hið opin-
bera, sem og hin ýmsu samtök at-
vinnulífsins, fyrirtæki og einstak-
linga, verið með miklum ágætum
og er það von undirritaðs að svo
megi verða áfram.
Höfundur er fráfarandi fram-
kvæmdastjóri ICEPRO, nefndar um
rafræn viðskipti.
gátu selt þá fyrir á þessu eina ári.
Framseljanlegir kvótar hafa nú
verið í gildi í 10 ár, en of mikið væri
etv. í lagt að tífalda þessar fjár-
hæðir til að finna núvirði þessarar
blóðtöku af Vestfirðingum, jafnvel
þótt reiknað væri með vöxtum. Það
væri verðugt verkefni að fá upp-
lýst, hversu mikið fjármagn sjóðir,
bankar og aðrar lánastofnanir hafa
lagt fram til að greiða fyrir þessum
kaupum á kvótum, og með því að
leggja landsbyggðina í auðn, svo
sem nú er að sannast á Vestfjörð-
um. Lánastofnanir hafa sótt það
fast að fá heimild til veðsetnigar á
framseldum kvótum, en nú er
væntanlega runninn upp sá tími að
slíkt fæst ekki, því að kvótakerfið
fær ekki staðist lengur, og stóðst
reyndar aldrei. Framsóknarflokk-
urinn gaf þó út þá yfirlýsingu, að ef
kvótakerfið stæðist ekki stjórnar-
skrána, þá myndi stjórnarskránni
breytt.
Ámælisverðir þingmenn
Þessar upplýsingar eru mikill
áfellisdómur yfir þingmenn Vest-
fjarða á þessu tímabili. Þeir hafa
brugðist kjósendum sínum og sýnt
of mikla þjónslund við yfirboðara
sína innan flokkanna. Nú er verið
að reyna að krafsa í bakkann.
Þriggja manna nefnd á að finna
nýja atvinnuvegi fyrir Þingeyri,
svonefnd Þingeyrarnefnd. Sig-
hvatur, nýkominn að vestan, segir
að Vestfirðingar verði að snúa sér
enn frekar að ferðamálum. Gunn-
laugur stakk af og lét Kristni H.
Gunnarssyni eftir að leysa vand-
ann. Nýr sjávarútvegsráðherra
hefir skipað nýja nefnd til að tefja
tímann. Meðan á þessu aðgerðar-
leysi stendur, flytja menn burtu
úr öllum fiskiþorpum á Vestfjörð-
um. Sótt er nú hart að öflugasta
útgerðarbænum, Isafjarðarkaup-
stað, sem er í mikilli hættu,
kannske næsta fórnarlambið.
Breyting á kvótakerfinu þolir ekki
bið fram að því að Alþingi komi
saman í haust. Málið er augljós-
lega mjög aðkallandi og verður að
leysa með bráðabirgðalögum.
Höfundur er fv. forstjóri Olís.
Internet
á Islandi
STAÐREYNDIN er
sú að þróunin á Inter-
netinu er hröð alls
staðar í heiminum,
reglur um notkun og
aðgang eru mismun-
andi og þó að ákveðnar
grunnreglur gildi eru
þær ekki viðurkenndar
sem slíkar af öllum
löndum heimsins. Líta
má á Intemetið sem
land þar sem
landamæraskil eru
óljós, ekki ósýnileg
eins og margir gætu
haldið. Ég veit til þess
að allir geta fengið
hvaða nafn sem þeir
vilja á almennum vefj-
um, svo sem .com, .net og .org, ef
þau nöfn eru ekki þegar frátekin
það er að segja. Nú þegar ég er að
sækja um lén á Islandi fer ég að
velta fyrir mér hvaða reglur gilda
um umsókn á léni á Islandi, ég
komst að eftirfarandi.
I reglum INTIS segir: „Léni er
aðeins úthlutað til einstaklinga bú-
settra á Islandi, félaga, stofnana og
fyrirtækja með starfsemi hér á
landi. Til fyrirtækja teljast einstak-
lingar með rekstur. Umsækjandi
skal vera löglega skráður í fyrir-
tækjaskrá eða þjóðskrá hjá Hag-
stofu Islands með eigin kennitölu og
nafn.
Umsækjandi sem fær úthlutað
léni er handhafi viðkomandi léns.
Úthlutun felur ekki í sér eignar-
rétt.“ Lén er íslensk þýðing á doma-
in sem á einfaldan hátt stendur fyr-
ir nafn á vefnum, vísun í svokallaða
ip-tölu sem er eins og heimilisfang
vefsíðu eða véla á vefnum.
Þegar litið er síðan á reglur
INTIS um skráningu léna er sagt:
„Lén skal vera nafn umsækjanda,
stytting nafnsins, skammstöfun eða
stílfæring nafns.“ Ennfremur er
sagt: „Lén má einnig vera heiti á
vöru eða þjónustu, sem umsækjandi
sýnir fram á að hann veiti eða hygg-
ist veita í atvinnuskyni, enda upp-
fylli það að öðru leyti skilyrði skrán-
ingar. Berist umsóknir um sama lén
frá fleiri en einum aðila fær sá út-
hlutað sem fyrr sækir um að því til-
skildu að umsókn teljist gild.“
Hagstofa Islands hefur sent út
þessar reglur í bréfi til INTIS sem
ég fékk afrit af. I því segir:
„Þessar reglur koma ekki í veg
fyrir að einstaklingar sæki um til
INTÍS að hafa eigið lén. INTÍS hef-
ur í reynd ekki hafnað slíkum um-
sóknum heldur beint umsækjendum
til fyrirtækjaskrár Hagstofu ís-
lands. Þangað hafa umsækjendur
um lén leitað og óskað skráningar
til þess að skilyrði INTÍS yrðu upp-
fyllt.“
Frekar er gripið á þessu í bréf-
inu í þessari málsgrein: „Eftir því
sem næst verður komist mun þess-
ari reglu INTÍS vera ætlað að
tryggja að heiti léna séu völduð á
formlegan hátt þannig að síður sé
hætta á ágreiningi um heiti. Vera
má að þessi regla ná tilgangi sínum
hvað varðar fyrir-
tæki/félög í atvinnu-
rekstri en alls er óvíst
að hún geri það hvað
snertir önnur félög.
Ástæðan er einfald-
lega sú að skráning á
heiti áhugamannafé-
lags eða viðlíka aðila í
fyrirtækjaskrá felur
ekki í sér óskoraða
helgun á því heiti sem
skráð er. Slíkt gerist
að jafnaði aðeins við
skráningu í firma-
skrá.“ Þess má geta
að INTÍS segist ekki
hafa bent fólki á að
skrá nafnið sem félag,
því Hagstofan má
ekki skrá félag nema starfsemi
liggi þar að baki. Nýlega sótti ég
um skráningu á léni, en var hafnað
vegna þess að ekki var hægt að
tengja nafn mitt við það nafn sem
ég sótti um, INTÍS benti mér þá á
Lén
Nauðsynlegt er, segir
Björn Leví Gunnars-
son, að tala um þróun
Internets á Islandi.
Einkaleyfastofuna og ráðlagði mér
að skrá nafnið sem vörumerki eða
því um líkt, en þar kemst ég að því
að það eru til margir flokkar í svo-
leiðis skráningu, þannig að þó að
eitthvert fyrirtæki sé til í firma-
skrá gæti ég samt skráð sama nafn
hjá einkaleyfastofu nema hvað það
væri flokkað undir annan flokk.
Þessar upplýsingar gæti ég síðan
farið með til INTÍS og fengið lén á
því nafni sem ég skráði hjá einka-
leyfastofu því núna hef ég sönnun
fyrir því að kennitala mín sé tengd
þessu nafni, en það fyrirtæki sem
bar nafnið undir öðrum flokk getur
þá ekki farið til INTÍS og fengið
lén með sínu nafni því það er frá-
tekið, þarna gildir reglan fyrstur
kemur fyrstur fær sem aðeins er
hægt að hnekkja með dómsúr-
skurði. Einkaleyfastofan hefur
skráð vörumerki fyrir vörur/þjón-
ustu á Internetinu í flokki númer
38 sem nær yfir fjarskipti, og í
flokki númer 42 fyrir til dæmis
„veittan aðgang að upplýsingum á
alheimsnetinu“. Er talið að reglur
auðkennaréttarins nái yfir réttinn
til lénnafna eins og rétturinn til
firmanafna og vörumerkja.
Má sjá það sjónarmið í dómi Hér-
aðsdóms Reykjavíkur í máli Trygg-
ingamiðstöðvarinnar gegn Tölvu-
miðlun. En þegar staðreyndin er sú
að til eru margir flokkar vöru og
þjónustu, þannig að fleiri aðilar en
einn getur notað sama heiti sem
vörumerki svo lengi sem það er ekki
fyrir vörur eða þjónustu sem falla í
sama flokk eða eru svipaðs eðlis, en
Björn Leví
Gunnarsson
aðeins einn aðili getur notað heitið
sem lén, geta komið upp deilur. í of-
angreindu dómsmáli hafði Tölvu-
miðlun fengið úthlutað léninu tm.is
og Tryggingamiðstöðin fór í mál
gegn þeim þar sem þeir töldu sig
eiga vörumerkjarétt á merkinu TM,
og aðrir gætu þar af leiðandi ekki
fengið það merki skráð sem lén-
nafn. I dómi þessum var viðurkennt
að reglur auðker.naréttarins tækju
til léna, en réttur Tryggingamið-
stöðvarinnar vai’ þó ekki viður-
kenndur með þeim rökum að
Tryggingamiðstöðin hefði aðeins
notað vörumerkið TM í stílfærðri
útgáfu, en þeir hefðu ekki öðlast
vörumerkjarétt á stöfunum TM í
óstflfærðri útgáfu. INTÍS athugar
ekki hvort skráning á eldra vöru-
merki sé til við umsókn um lén.
Þegar komið er út í skráningu ein-
staklinga á lénum, til dæmis ingv-
ar.is eða agust.is, gætu eldri ein-
staklingar með þessi nöfn lögsótt
handhafa þessara léna á þeim
grundvelli að þeir voru skírðir á
undan?
INTIS vinnur eftir ákveðnum
grundvallareglum sem miðast við
það að allir hafi jafnan rétt til léna,
INTIS setur sér reglur sem miðast
út frá því að umsækjandi verði að
vera með skráð nafn í fyrirtækja-
skrá eða þjóðskrá og vinnur eins
vel með þær reglur og það getur,
þess má geta að INTÍS hefur stað-
ið sig með ágætum varðandi út-
hlutun á lénum, í þeim tilgangi að
koma í veg fyrir að aðilar safni að
sér lénum til endursölu, en án
stuðnings frá íslenskum lögum.
Hægt væri að breyta vörumerkja-
löggjöfinni á þann hátt að bætt sé
við einum flokki sem heitir Inter-
net eða eitthvað því um líkt, þar
sem íslensk fyrirtæki eða einstak-
lingar geta skráð nafn sitt með ein-
hverri endingu, ekki endilega .is,
sem þeir eiga eða eru að sækja um,
þar með eru til íslensk lög um eign
á nettengdu nafni með því væri bú-
ið að breyta fyrirkomulaginu
þannig að íslensk lög gilda um
skráningu nafna og INTÍS gæti
unnið eftir eða með þeim lögum.
Einnig væri hugsanlegt að skeyta
fyrir framan endinguna auðkenni á
tegund lénsins, t.d. .ft.is sem gæti
verið fyrirtæki á Islandi, eða .vs.is
sem væri verslun á Islandi. Þetta
eni einungis vangaveltur um Inter-
netið á Islandi og skrifaðar í þeim
tilgangi að skapa umræður sem
stuðla að þróun Internetsins í rétta
átt. Þess má geta að allir sem ég
talaði við í þegar ég var að leita
mér upplýsinga voru á allan hátt
hjálpsamir og staðfestu þá vit-
neskju að nauðsynlegt sé að tala
um þróun Internets á íslandi.
Höfundur er tölvufulltrúi LÍN.
Randalín ehf.
v/ Kaupvang
yoo Egilsstöðum
sími 471 2433
Handunnar gesta- og
minningabækur fyrir:
✓ Ferminguna
✓ Brúðkaupið
✓ Merka ófanga
✓ Erfidrykkjuna
Leitið upplýsinga um sölustaði
UTSALA - UTSALA
Enn meiri verðlækkun
Dragtir - kjólar
blússur og
sportfatnaður
Diraarion
Reykjavíkurvegi 64, sími 565 1147