Morgunblaðið - 29.08.1999, Page 64

*
MORGUNBLAÐIÐ, KRINGLAN1,103 REYKJAVIK SÍMI6691100, SÍMBRÉF 5691181
PÓSTHÓLF 3040, NETFANG: RITSirj@MBL.IS, AKUREYRI: KA UPVANGSSTRÆTI1
SUNNUDAGUR 29. ÁGÚST 1999
VERÐ í LAUSASÖLU 150 KR. MEÐ VSK
Læstist
úti og pottur
brann
Yfír 30 framleiðendur
- stunda lífrænan búskap
Andstaða við hugmyndir um að fá
fjallalambið vottað lífrænt
YFIR 30 framleiðendur á íslandi,
bæði bændur og vinnslustöðvar,
hafa fengið lífræna vottun frá vott-
unarstöðinni Túni, sem er eina
faggOta vottunarstöðin í lífrænum
landbúnaði hér á landi. Virðist líf-
rænum búskap vera að vaxa fiskur
um hrygg hægt og bítandi eftir tals-
verða byrjunarerfiðleika, og enn
telja bændur sem þennan búskap
stunda verðmun milli lífrænnar
framleiðslu og ólífrænnar vera í
minnsta lagi.
Bændur í lífrænum búskap eru al-
%nennt andsnúnir viðleitni stjóm-
valda að freista þess að fá íslenska
lambakjötið viðurkennt sem lífrænt
á grundvelli vistvænni aðstæðna hér
á landi en annars staðar. Samkvæmt
reglum ESB getur íslenska lamba-
kjötið ekki talist lífrænt, þrátt fyrir
að lömbin bíti aðeins á afrétt yfir
sumarið, þar sem móðirin hefur ver-
ið á ólífrænum fóðrum yfir veturinn.
Stjómvöld og sauðfjárbændur hafa
hins vegar gert sér vonir um að
hægt verði að fá undanþágur fyrir
takmarkaðri notkun tilbúins áburð-
ar með vísan í reglugerð ESB, sem
kveður á um að við afarskilyrði í
veðurfari megi nota takmarkað
magn af tilbúnum áburði til að ná
ræktuninni upp en fá samt lífræna
vottun. Er þá bent á að vegna hins
stutta gróðurtímabils á íslandi sé
hlutfallslega lítill áburður notaður
miðað við annars staðar í Evrópu og
mælingar hafi ítrekað sýnt að ís-
lenskur jarðvegur sé mun hreinni en
jarðvegur annars staðar í Evrópu.
Ræktendur lífrænna landbúnað-
arafurða hér á landi sem einungis
nota lífrænan áburð, telja þessa við-
leitni fráleita og benda á að með
þessu væri fótunum gersamlega
kippt undan lífrænni ræktun á Is-
landi þar sem lífrænir ræktendur
væru þar með komnir í samkeppni
við hefðbundna bændur á gjörólík-
um forsendum, lífrænar ræktunar-
aðferðir séu dýrari og starf líf-
rænna bænda að engu gert.
Guðni Einarsson, sem stundar líf-
rænan búskap að hluta til að Þóris-
holti í Mýrdal, segir þannig í Morg-
unblaðinu í dag að fráleitt sé að
gera sér vonir um að venjulegt ís-
lenskt lambakjöt fái lífræna vottun,
það séu draumórar einir Engir
staðlar séu til erlendis um „vistvæn-
ar afurðir" og þegar kjötið sé flutt
út hafi slíkt ekkert að segja. Hins
vegar telur hann að eini raunhæfi
möguleikinn á útflutningi landbún-
aðarafurða héðan sé í lífrænum af-
urðum.
■ Lífræn framtíð/10
MIKILL viðbúnaður var hjá
slökkviliði ísafjarðar í fyrradag
þegar tilkynnt var um eld í
fjölbýlishúsinu Sætúni 10 á
Suðureyri. Þegar slökkviliðið kom á
staðinn um klukkan 18 var mikill
reykur í íbúð á annarri hæð hússins
og þegar inn var komið reyndist
eldur vera laus í potti á eldavél.
Hafði hann náð að læsa sig í
eldhúsinnréttingu.
Eldurinn var fljótlega slökktur
og er tjónið talið minniháttar. Þrír
Pólverjar búa í íbúðinni og var einn
þeirra heima þegar eldurinn kom
upp. Hann mun hafa kveikt undir
pottum á eldavélinni og brugðið sér
síðan fram á gang, einhverra
erinda. Ekki tókst þó betur til en
svo, að þegar hann ætlaði aftur inn
í íbúðina hafði hann læst sig úti
með fyrrgreindum afleiðingum.
Morgunblaðið/Porkell
» Kajak-
keppni við
Reykjavík
KEPPNI í kajakróðri fór fram í
gær. Fimmtán kappar reru frá
Geldinganesi til Hvammsvíkur í
Kjós, alls um 40 km leið. Áætlað
var að róðurinn tæki 5-6 klukku-
stundir. Það er Kajakklúbburinn
sem stóð fyrir keppninni en hún
var liður í íslandsmóti í þessari
íþrótt. Urslit lágu ekki fyrir þeg-
ar blaðið fór í prentun.
—r -------------
Slys vegna
ölvunar-
aksturs
TVEIR voru fluttir á slysadeild í
gærmorgun eftir árekstur tveggja
bíla á brúnni á Bústaðavegi. Ekki er
talið að um alvarleg meiðsl hafi verið
að ræða. Ökumaðurinn, sem grunað-
ur er um að hafa valdið slysinu, hljóp
y£if vettvangi en náðist skömmu síðar.
Hann er grunaður um að hafa ekið
undir áhrifum áfengis. Báðir bílarnir
voru fluttir á brott með kranabfl.
í fyrrinótt varð árekstur á Löngu-
hlíð þegar ökumaður ók yfir gatna-
mót á rauðu ljósi og hafnaði á
annarri bifreið. Hann hlaut minni-
háttar meiðsl og var fluttur á slysa-
—leiki. Hann er grunaður um að hafa
^ekið undir áhrifum áfengis og lyfja.
Kúabændur telja sterkari vísbendingar um eignarlegt tilkall innleggjenda til mjólkursamlaga
Vilja að samlög komist
í eigu framleiðenda
LANDSSAMBAND kúabænda telur að fram
hafi komið sterkari vísbendingar en áður um að
innleggjendur mjólkursamlaga á vegum kaupfé-
laga eigi eignarréttarlegt tilkall til mjólkursam-
laganna. Á aðalfundi sambandsins sem lauk fyrir
helgi var stjóm LK falið að stuðla að því að
mjólkursamlög sem enn eru starfrækt innan
kaupfélaga, komist formlega í eigu framleiðenda
og undir stjóm þeirra.
Var stjóminni jafnframt heimilað að „styðja
samtök mjólkurframleiðenda, eða einstaklinga í
umboði þeirra, með fjárframlögum eða á annan
hátt ef nauðsynlegt reynist að fara með slík mál
fyrir dómstóla“, segir í ályktun fundarins.
Heimild og fyrirmæli
Þórólfur Sveinsson, formaður LK, segir að
Þorgeir Örlygsson prófessor hafi verið fenginn í
fymavetur til að gera álitsgerð um stöðu fram-
leiðenda gagnvart eignarrétti á mjólkursamlag-
inu á Húsavík, þegar bændur í Suður-Þingeyjar-
sýslu lentu í hremmingum vegna þrenginga
Kaupfélags Þingeyinga.
„Landssambandi kúabænda hefur ávallt verið
umhugað um mikilvægi þess að afurðastöðvar í
mjólkuriðnaði væru í eigu og stjóm mjólkur-
framleiðenda, til að tryggja hagsmuni kúa-
bænda. Ályktun fundarins er í senn viljayfirlýs-
ing og opin heimfld fyrir stjórn LK til að greiða
götu manna, annaðhvort með lögfræðiáliti af
svipuðu tagi, hvort sem fleiri er þörf eða ekki,
eða veita mönnum lið ef til málareksturs kemur
um eignarhald á mjólkursamlögum i blönduðum
rekstri. Þau eru nú ekki orðin nema þrjú eftir,
þ.e. á Sauðárkróki, Hvammstanga og Akureyri.
Þessi mál brenna fyrst og fremst á innleggjend-
um mjólkur á hverjum stað og landsfélag á borð
við LK getur aldrei gengið fram fyrir félag sem
starfar á viðkomandi svæði, t.d. samtök fram-
leiðenda, þannig að þetta er fyrst og fremst
heimild og fyrirmæli til að styðja menn með ráð-
um og dáð eftir því sem þeir óska eftir,“ segir
Þórólfur.
Þórólfur kveðst telja að tengslin á milli sam-
lagsins á Húsavík og Kaupfélags Þingeyinga
annars vegar og tengslin á milli annarra mjólkur-
samlaga og kaupfélaga, séu ólíkari en hann hafi
talið lengst af. „Eg verð að viðurkenna að mér
varð ekki ljós þessi mismunur fýrr en álit Þor-
geirs lá fyrir. Eg geri mér ekki grein fyrir hvort
hann skipti máli, en svo virðist sem samtök fram-
leiðenda hafi í uppbyggingunni haft rneiri rétt
gagnvart samlaginu á Húsavík en gerðist al-
mennt gagnvart samlögum í blönduðum rekstri.
Valdskipting á milli aðalfundar innleggjendafé-
lagsins annars vegar og aðalfundar kaupfélagsins
hins vegar virðist ekki hafa verið hin sama og al-
gengast er í þessum blönduðu félögum. Hvort
þetta hefði gildi fyrir dómi er hins vegar eitthvað
sem enginn getur svarað nema ef á reynir,“ segir
Þórólfur.
20 mánuðir í afnám
Eins og áður sagði kemst Þorgeir að þeirri nið-
urstöðu að ýmislegt styðji að innleggjendur
mjólkursamlaga á vegum kaupfélaga eigi eignar-
réttarlegt tilkall til mjólkursamlaganna. Þórólfur
segir að málið eigi sér einnig sögulegar rætur í
gamla verðmiðlunarsjóðnum sem var hluti af
verðlagningunni og væntanlega tilkominn vegna
hagsmuna framleiðenda.
„í dag, samtímis því sem ytri aðstæður eru að
breytast, sjá menn ástæðu til að knýja enn frekar
á um þessi mál. Það eru ekki nema 20 mánuðir
þangað til heildsöluverðlagning á mjólkurvörum
verður felld niður af þeim sem enn eru í opin-
berri verðlagningu. Það er búið að fella niður alla
lögbundna smásöluverðlagningu og hún orðin öll
frjáls, og þegar heildsöluverðlagningin verður
felld niður standa annars vegar eftir verðtilfærsl-
ur á milli afurða til að við getum framleitt mis-
jafnlega framleiðniháar mjólkurafurðir og síðan
lágmarksverð til bænda. Það er Ijóst að eftir því
sem þessum málum er stýrt í minna mæli með
ákvörðunum löggjafans, reynir meira á hvaða tök
bændur hafa á að fylgja afurðum sínum eftir,“
segir hann.