Morgunblaðið - 03.09.1999, Blaðsíða 36

36 FÖSTUDAGUR 3. SEPTEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Rekstrarhalli og
lánsíjárafg-angiu- -
fer hað saman?
í SÍÐUSTU viku
voru kynntar niður-
stöður ríkisreiknings
fyrir árið 1998. Þessi
reikningur markar að
mörgu leyti tímamót.
Annars vegar vegna
framsetningar reikn-
ingsins sem er í veiga-
miklum atriðum frá-
brugðin því sem áður
var. Hins vegar stað-
festa niðurstöður
reikningsins að tekist
hefur að ná markmið-
um ríkisstjórnarinnar
um lækkun skulda,
bæði að raungildi og í
hlutfalli við landsfram-
leiðslu. Þannig hélt ríkissjóðm’
áfram að greiða niður skuldir á ár-
inu 1998 og annað árið í röð var já-
kvæður lánsfjárjöfnuður, afgangur í
stað halla. Lánsfjárafgangur er
mæhkvarði á það handbæra fé sem
til ráðstöfunar er til niðurgreiðslu
skulda eða eftir atvikum annarra
nota. Lánsfjárafgangurinn nam í
fyrra 17 milljörðum króna saman-
borið við tæpa 3 milijarða árið 1997.
Þetta sýnir svo ekki verður um villst
að ríkisstjóminni hefur tekist að
hverfa af braut viðvarandi hallar-
ekstrar og skuldasöfnunar fyrri ára.
Ég vil í þessari grein freista þess
að skýra helstu breytingar sem nið-
urstöður ríkisreikningsins gefa til
kynna. Fyrst áhrif breyttrar fram-
setningar og aukinna lífeyrisskuld-
bindinga og síðan efnislegar niður-
stöður og jákvæð áhrif þeirra á
efnahagslífíð.
Breytt framsetning
ríkisreiknings
Ríkisreikningur fyrir árið 1998
er hinn fyrsti sem gerður er sam-
kvæmt nýjum lögum um fjárreiður
ríkisins. Því er e.t.v. ekki að undra
að nokkurs misskilnings hafí gætt
um hverjar raunverulegar niður-
stöður hans eru. í nýju lögunum er
að finna margvísleg nýmæli um
framsetningu fjárlaga og ríkis-
reiknings, flokkun ríkisstofnana og
sjóða og uppgjörsreglur. Meðal
annars má nefna að mun fleiri aðil-
ar teljast nú til A-hluta ríkissjóðs
en áður. Þá eru fjölmargir stórir
liðir nú færðir á gjaldahlið sem áð-
ur komu til lækkunar á tekjum,
eins og bamabætur, vaxtabætur og
afskriftir skattkrafna. Vegna þess-
ara breytinga hækka niðurstöðu-
tölur tekna og gjalda í ríkisreikn-
ingi verulega án þess að
heildarumsvif ríkisins hafí breyst.
Samkvæmt nýju lögunum vora
fjárlög ársins 1998 sett fram á
rekstrargranni í fyrsta sinn. Það
þýðir að tekjur og gjöld era færð til
bókar um leið og til þeirra er stofn-
að óháð því hvenær greiðslur fara
fram. Þannig hefur ríkisreikning-
urinn verið færður um árabil, en
fram til þessa vora fjárlögin sett
fram á svokölluðum greiðslugranni
sem endurspeglaði aðeins beinar
greiðslur í og úr ríkissjóði á fjár-
lagaárinu. Avinningurinn af þess-
um breytingum er ót-
víræður þar sem nú
fyrst fást niðurstöður í
ríkisreikningi sem eru
fyllilega sambærilegar
við áætlanir fjárlaga.
Þá er í framsetningu
reikningsins áfram
reynt að færa hann í
átt til þess sem al-
mennt gerist hjá
einkaaðilum. Tilgan-
gurinn er að reikn-
ingsskilin gefi sem
gleggsta mynd af
heildarumsvifum rík-
isins, gera reikninginn
auðlæsilegri og auð-
velda samanburð á
milli ára.
Þessar breytingar verða hins
vegar til þess að samanburður við
Ríkisfjármál
Sú stærð sem mestu
máli skiptir fyrir áhrif
ríkissjóðs á
efnahagslífið hverju
sinni, segir Geir H.
Haarde, er____________
lánsfj árjöfnuðurinn.
ríkisreikninga fyrri ára er ekki
marktækur. Sem dæmi má nefna
að afnotagjald Ríkisútvarpsins var
áður fært sem sértekjur þess, en
kom ekki fram sem eiginlegar
tekjur ríkissjóðs. Á sama hátt voru
útgjöld Ríkisútvarpsins ekki talin
með útgjöldum ríkisins. I ríkis-
reikningi fyrir árið 1998 era sam-
svarandi útgjöld RÚV hins vegar
talin með útgjöldum menntamálar-
áðuneytisins og afnotagjaldið fært
með öðram tekjum ríkissjóðs. Af
þessum sökum hækka bæði tekjur
og gjöld ríkissjóðs um rúmlega einn
og hálfan milljarð króna á árinu
1998. Svipaða sögu er að segja af
fjölmörgum öðram stofnunum og/
eða sjóðum sem nú era flokkuð hjá
viðkomandi ráðuneytum, en vora
áður ýmist ekki tekin með i ríkis-
reikningi eða flokkuð sjálfstætt.
Vegna þessa er ekki hægt að bera
tölur úr ríkisreikningi 1998 saman
við ríkisreikninga fyrri ára nema
leiðrétt verði fyrir þessum breyt-
ingum. Að því verki er nú unnið.
Lífeyrisskuldbindingar og
breytt launakerfi
Niðurstaða rekstrarreiknings
ríkissjóðs fyrir árið 1998 sýnir tæp-
lega 8,8 milljarða króna halla, en á
fjárlögum var gert ráð fyrir að af-
koman stæði í járnum. Skýringu á
þessari útkomu má alfarið rekja til
aukinna lífeyrisskuldbindinga rík-
isstarfsmanna, sem hækkuðu um
18 milljarða umfram upphaflega
áætlun fjárlaga. Til samanburðar
má nefna að í fjáraukalögum sem
samþykkt vora í desember 1998 var
gert ráð fyrir um 6 milljarða halla,
en þá var reiknað með helmingi
minni hækkun lífeyrisskuldbind-
inga.
Hækkun lífeyrisskuldbindin-
ganna skýrist af breytingum á
launakerfi ríkisins sem tóku gildi
um áramótin 1997/1998, en þær fólu
einkum í sér að færa fastar auka-
greiðslur sem inntar hafa verið af
hendi fyrir dagvinnu inn í launa-
taxta starfsmanna. Áhrif þessa
koma fram í því að viðmiðunarlaun í
lífeyrissjóðum ríkisstarfsmanna
hækka og þar með hækka lífeyris-
skuldbindingar ríkisins einnig.
Þessi áhrif koma hins vegar núna
fram í eitt skipti fyrir öll því þau
era bókfærð í ríkisreikningi þegar
breytingamar á launakerfínu koma
til framkvæmda. Ennfremur er hér
um reiknaða stærð að ræða sem
byggð er á tryggingafræðilegum
líkum, en ekki eiginleg útgjöld ár-
sins því þessar skuldbindingar
munu falla til greiðslu á nokkrum
áratugum.
Þess vegna ber að varast saman-
burð við fyrri ár nema að teknu til-
liti til þessarar sérstöku gjald-
færslu. Til samanburðar má nefna
að á árinu 1989 vora útistandandi
lífeyrisskuldbindingar endurmetn-
ar og gjaldfærðar að fullu í ríkis-
reikningi sem varð til þess að
rekstrarafkoma ríkissjóðs það ár
varð neikvæð um 64 milljarða
króna á þáverandi verðlagi, eða
sem samsvarar um 100 milljörðum í
dag. Þótt afkoma ríkissjóðs hafí
vissulega verið slæm á þeim tíma
og skuldum safnað dettur engum í
hug að halda því fram að ríkissjóð-
ur hafi þá verið rekinn með 100
milljarða króna halla.
Efnahagsleg áhrif ríkissjóðs
Sú stærð sem mestu máli skiptir
fyrir áhrif ríkissjóðs á efnahagslífið
hverju sinni er lánsfjárjöfnuðurinn
sem útskýrður var hér að framan.
Mörg undanfarin ár hefur ríkis-
sjóður þurft að afla lánsfjár á inn-
lendum fjármagnsmarkaði til þess
að standa undir skuldbindingum
sínum. Þessi lánsfjárþörf skapaði
þrýsting á vexti og þrengdi um leið
svigrúm annarra aðila til lántöku.
Þessari þróun hefur nú verið snúið
við og árið 1998 var, sem fyrr segir,
umtalsverður lánsfjárafgangur hjá
ríkissjóði, eða sem nam um 17 mil-
Ijörðum króna.
Þetta gaf færi á að greiða niður
skuldir ríkissjóðs, jafnt innanlands
sem erlendis. Niðurstaðan varð sú
að heildarskuldir ríkissjóðs lækk-
uðu úr 45,6% af landsframleiðslu í
40,6%. Þar af lækkuðu erlendar
skuldir ríkisins um 10 milljarða
króna, úr 127 milljörðum króna í
117 milljarða króna, eða úr 23,9% af
landsframleiðslu 1997 í 20,0% í árs-
lok 1998.
Ég tel þessa lækkun skulda vera
markverðustu niðurstöðu ríkis-
reikningsins. Hún sýnir jákvæð
efnahagsleg áhrif til skamms tíma
við að halda aftur af innlendri eft-
irspurn, og einnig til lengri tíma
þar sem skulda- og vaxtabyrðin
lækkar. Niðurstaða ríkisreiknings
ber því vott um að efnahagsstefna
ríkisstjórnarinnar sem miðar að
því að tryggja stöðugleika og bæta
lífskjör almennings hefur skilað
árangri. Ég tel að við núverandi
aðstæður sé fátt mikilvægara en
að halda áfram á sömu braut svo
unnt verði að lækka skuldir ríkis-
sjóðs markvisst á næstu árum og
búa þannig í haginn fyrir framtíð-
ina.
Höfundur er fjármálnráðherrn.
M(s(El(S(Súnss leysir vandann
Reflectix er 8 mm þvkk enduraeislandi einanarun í rúllum.
7 lög en 2 ytri alúmíníum-lög endurgeisla hitann.
Breiddir: 61 og 122 mm. Rúllulengdir: 15, 38 og 76m.
I háaloft, bak við ofna, í fjós, hesthús, á rör, á veggi,
tjaldbotna, sessur, svefnpoka o.m.fl.
Skæri. heftibvssa oa límband einu verkfærin.
PP
&co
Þ.ÞORGRÍMSSON & CO
ÁRMÚLA 29 S: 553 8640 & 568 6100
Geir H.
Haarde
Framkvæmdir
á Reykjavíkur-
flugvelli
AÐ undanförnu hef-
ur orðið mkil umræða
um fyrirhugaðar fram-
kvæmdir við endur-
bætur og viðhald á
Reykj avíkurflugvelli.
Þá gerist það í síðustu
viku að borgarstjórinn
í Reykjavík sendir frá
sér yfírlýsingu til fjöl-
miðla þegar samning-
ar höfðu verið undir:
ritaðir við verktaka. í
þeirri yfirlýsingu
veittist borgarstjóri að
mér með afar undar-
legum hætti auk þess
að gera tilraun til þess
að varpa frá sér ábyrgð á framtíðar-
staðsetningu Reykjavíkurflugvall-
ar. Nú þegar framkvæmdaleyfi hef-
ur verið gefið út af borgar-
yfirvöldum og vegna þeirrar
umræðu sem hefur orðið um fram-
tíð Reykjavíkurflugvallar vil ég
gera lesendum Morgunblaðsins
grein fyrir gangi málsins eins og
hann blasir við samgönguráðuneyt-
inu. Ónot borgarstjóra í /ninn garð
læt ég liggja milli hluta. Ég lít á þau
sem tilraun hennar til að draga at-
hygli frá aðalatriðum málsins og
sem skreytingu á annars áhrifalít-
inn texta yfirlýsingarinnar. Og ætl-
unin var augljós, þ.e. að tryggja um-
fjöllun í fréttatímum fjölmiðlanna.
Það bragð tókst ágætlega hjá borg-
arstjóranum en gerði yfirlýsinguna
um leið ótrúverðuga.
Nauðsynlegar endurbætur
Að mati flugmálayfirvalda er
nauðsynlegt að gera endurbætur á
Reykjavíkurflugvelli. Þar sem um
er að ræða veralega kostnaðarsam-
ar framkvæmdir þótti nauðsynlegt
að kalla eftir afstöðu borgaryfir-
valda til þess hvort flugvellinum
væri ætlað nauðsynlegt svæði í
skipulagi borgarinnar.
Því var það að þáverandi sam-
gönguráðhera Halldór Blöndal rit-
aði borgarstjóranum í Reykjavík
bréf 11. nóvember 1996 og óskaði
eftir svari um framtíð flugvallarins
innan borgarmarkanna.
I því bréfi segir:
“Síðan snemma á þessu ári hefur
verið unnið af embættismönnum
flugmálastjórnar og Reykjavíkur-
borgar að undirbúningi þess að ráð-
ist verði í endurbætur á Reykjavík-
urflugvelli. Þeirri vinnu hefur skilað
vel áleiðis og á ekkert að vera því til
fyrirstöðu að unnt sé að taka
ákvörðun um framkvæmdir innan
skamms.
Fram hefur komið af hálfu borg-
aryfirvalda að það sé áfram gert ráð
fyrir því í aðalskipulagi að miðstöð
innanlandsflugsins verði á Reykja-
víkurflugvelli. Þar sem skipulag
Reykjavíkur er nú í endurskoðun
þætti mér gott að fá staðfestingu á
að það standi og jafnframt upplýs-
ingar um hvort fyrri ákvörðun um
staðsetningu nýrrar flugstöðvar
verði óbreytt."
Strax 18. nóvember 1996 svaraði
borgarstjórinn í Reykjavík bréfi þá-
verandi samgönguráðherra og er
bréfið svohljóðandi:
“Efni: Endurbætur á Reykjavík-
urflugvelli
Vísað er til bréfs, dags. 11. nó-
vember 1996, þar sem óskað er
staðfestingar á að borgaryfírvöld
geri ráð fyrir því í aðalskipulagi að
miðstöð innanlandsflugsins verði á
Reykjavíkurflugvelli. Það staðfest-
ist hér með að í endurskipulagningu
aðalskipulags sem nú stendur yfir
er ekki gert ráð fyrir að breytingar
verði á í þessu efni. Jafnframt er
ástæða til þess að gera grein fyrir
því að á fundi sínum hinn 22. októ-
ber s.l. gerði borgarráð svofellda
samþykkt samhljóða:
Borgarráð fagnar þeirri yfirlýs-
ingu sem samgönguráðherra gaf á
aðalfundi SSH 19.
október s.l. um að ráð-
ist verði í endurbætur
á Austur-, Vestur- og
Norður-, Suðurflug-
braut á Reykjavíkur-
flugvelli á næstu
þremur áram. Endur-
bætur á flugvellinum
era mikilvægar út frá
öryggissjónarmiði, en
um 90% áætlunarflugs
innanlands fer um
Reykjavíkurflugvöll.
Varðandi niðurlag
bréfsins tilkynnist að
borgarritari er undir
það búinn að taka þátt
í viðræðum um samvinnu milli sam-
gönguráðuneytis og borgarinnar
um slökkvfliðsmál Reykjavíkurflug-
vallar.“
Flug
Enginn fyrirvari gerður
af hálfu borgarstjóra,
segir Sturla Böðvarson,
um endurbyggingu
flugvallarins.
I þessu svari borgarstjóra era
tekin af öll tvímæli um framtíð
Reykjavíkurflugvallar.
Þegar fyrir lá afstaða borgaryfir-
valda um að miðstöð innanlan-
dsflugs verði á Reykjavíkurflugvelli
þótti fært að hefjast handa við und-
irbúning framkvæmda. I framhaldi
af því lagði samgönguráðherra fyrir
ríkisstjórnina tillögu um uppbygg-
ingu Reykjavíkurflugvallar í sam-
ræmi við þær áætlanir, sem kynnt-
ar vora og í samræmi við skipulag á
flugvallar svæðinu sem þá var í
frekari vinnslu.
Vert er að vekja athygli á því að
Hagfræðistofnun Háskóla íslands
vann skýrslu um hagkvæmni stað-
setningar Reykjavíkurflugvallar á
vegum Flugmálastjómai' og Borgar-
skipulags auk þess sem fram fóru
margháttaðar rannsóknir sem lagðar
voru til grandvallar við mat Flugmál-
astjómar og Borgarskipulags.
Samkomulag gert við
borgarstjóra
Þegar ég tók við starfi samgöng-
uráðherra var óskað eftir því af
borgaryfirvöldum að gert yrði sam-
komulag um að draga úr umferð um
Reykjavíkurflugvöll. Það yrði gert
með því að færa sem mest af
kennsluflugi og snertilendingum frá
vellinum.
Ég taldi mjög mikilvægt að ná
sem bestu samkomulagi við borgar-
stjórann um málið, og eftir vand-
lega skoðun á málinu var undirrituð
svohljóðandi bókun milli borgar-
stjórans í Reykjavík og samgöngur-
áðherra:
Bókun vegna
Reykjavíkurflugvallar
a) I samræmi við markaða stefnu í
Aðalskipulagi Reykjavíkur 1996-2016
þar sem kveðið er á um að Reykjavík-
urflugvöllur skuli vera miðstöð inn-
anlandsflugs á skipulagstímabilinu,
samþykkir Reykjavíkurborg breyt-
ingar á aðalskipulagi og deiliskipu-
lagi Reykjavíkurflugvallar.
b) Samgönguráðuneytið mun
leggja áherslu á að dregið verði úr
umhverfisáhrifum flugumferðar.
Flugumferðarreglur verði styrktar
með það að markmiði að draga úr
ónæði eins og kostur er og tryggja
fyllsta öryggi á hverjum tíma.
Áhersla verði lögð á mælingar og að
fylgja því eftir að framkvæmd sé í
samræmi við flugumferðarreglur.
Með nýjum mælum verði fylgst
vandlega með umferðarhávaða frá
Sturla Böðvarsson