Morgunblaðið - 03.09.1999, Blaðsíða 42

42 FÖSTUDAGUR 3. SEPTEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
s
Eti þeir súrt
með sætu
„Hins vegar finnst mér að þeir ættu að
taka jafnt við súru sem sætu. Þeir eiga
ekki að velja bara það sem þeim líkar þeg-
ar þeir hvima augum yfir menningararf-
inn íslenska í leit að bráð. “
KRAKKAR sem tína
rúsínurnar úr jóla-
kökunni eða
konfektið af brúð-
kaupstertunni fá
skammir fyrir. Samt verður að
viðurkenna að freistingin er
mikil að hirða bara bestu bitana
og fleiri eru sekir en litlir
óþekktarormar.
Hver getur láð okkur þótt við
séum hreykin af því sem sumir
landar okkar hafa afrekað og
reynum að hampa þeim í von um
að eitthvað af dýrðinni loði við
okkur hin? Við erum ekki að
rækta með okkur neitt þjóðern-
isofstæki þótt við hyllum
Snorra, Leif, Björk, Laxness,
Jón Leifs og
VIÐHORF Ásgeir Sigur-
----- vinsson meira
Eftir Kristján en aðra. Það
Jónsson eflir sjálfs-
traustið að vita
að hér geta einnig verið til karl-
ar og konur sem skara fram úr
og sætta sig ekki við meðal-
mennskuna.
Þetta dregur úr þeirri tilfinn-
ingu að við séum geirfuglar á
einhverju útskeri þar sem aldrei
gerist neitt og enginn geti neitt.
Auk þess er þjóðhetjusöfnun
ekkert verri en frímerkjasöfnun.
Óhefðbundin hugsun á vel við
á þessu sviði, tækifærin leynast
víða, strandhögg eru leyfð.
Nokkrir menn finnst mér að hafi
einhvern veginn orðið útundan
þegar íslenskt afburðafólk er á
dagskrá. Rögnvaldur Amunda-
son varð fyrstur manna til að
stíga fæti á Suðurskautið
skömmu eftir aldamótin. Hann
skákaði hetjum breska heims-
veldisins, ríkisins sem bar þá
ægishjálm yfir öll önnur.
Ámundason vann sér margt til
frægðar og framlag hans til vís-
indanna var ómetanlegt, eftir
hann liggur fjöldi rita. Sem dæmi
má nefna að hann sýndi fram á
að segulpóllinn á norðurhveli,
sem er alllangt frá landíræðilega
skautinu sjálfu, færist stöðugt til.
Við íslendingar getum verið
stoltir af Amundasyni og hvers
vegna gemm við ekki meira af
því að minna á íslenskt þjóðemi
tónskáldsins sem samdi Söng
Sólveigar? Og hvað með leikrita-
skáldið sem skrifaði Pétur Gaut
og Brúðuheimilið? Við eigum
ekki að fela neitt þegar rætt er
um hetjur þjóðarinnar.
Bretar gætu líka montað sig
af því að einn sona þeirra,
Benjamin Frankiin, hafi fundið
upp eldingavarann. Þeir gætu
sömuleiðis verið hreyknir af
skáldum eins og Melville og
Hawthorne og staðhæft að
sönglög Fosters og málverk
Sargents verði alltaf órjúfanleg-
ur hluti menningararfs Breta.
Þótt þessir afreksmenn hafi alið
aldur sinn annars staðar en á
svölum ekrum Englands sé ekk-
ert því til fyrirstöðu að þjóðin
krefjist höfundarréttar að þeim.
En Bretar gera þetta ekki,
þeim finnst það fyrir neðan virð-
ingu sína að reyna að eigna sér
menningararf Bandaríkja-
manna. Þeir væra þá að Ijóstra
því upp að þeir væra haldnir
minnimáttarkennd. Nei Bretar
vilja ekki verða að athlægi.
Kannski ætti ég að fá prik
fyrir viðleitnina en mér tekst
aldrei að fá lesendur til að taka
undir og segja að Amundsen,
Grieg og Ibsen hafi verið Islend-
ingar. Þið vitið betur.
Með góðum vilja er hægt að
skilja þá Norðmenn sem vilja
eigna sér Heimskringlu og
Snorra Sturluson, Leif Eiríks-
son og fund Ameríku, mjög góð-
um vilja - og umburðarlyndi. Við
megum bara ekki apa þetta eftir
þeim. Þegar öllu er á botninn
hvolft er það varla aðalatriðið
hvort Leifur var íslenskur,
norskur eða grænlenskur. Sjálf-
ur hefði hann varla getað svarað
spurningunni, þjóðarvitund var í
hans tíð óljós. Og kannski var
þessi Leifur ekki til.
Einhvern tíma var sagt í hálf-
kæringi að traust þjóðarvitund
byggðist á sameiginlegri trú á
augljósa blekkingu, t.d. um þjóð-
lega yfirburði á einhverju sviði,
þjóðhetjur og fleira. En þessi
örvæntingarfulla „Made in
Norway“-árátta frænda okkar
er nú stundum skringileg. Við
gætum fallist á að Snorri hafi
verið evrópskur heimsborgari,
ættaður úr Dölunum, með lög-
heimili í Reykholti. Við getum
látið nægja að segja Leifur og
félagar hans hafi verið evrópskir
og líklega orðið fyrri til en Kól-
umbus að anda að sér angan
amerískra skóga. En vilji Norð-
menn endilega eiga gömlu hetj-
urnar okkar er víst fátt við því
að gera. Þetta er frjáls heimur.
Hins vegar finnst mér að þeir
ættu að taka jafnt við súru sem
sætu. Þeir eiga ekki að velja
bara það sem þeim líkar þegar
þeir hvima augum yfir menning-
ararfinn íslenska í leit að bráð.
Árið 1596 var tekinn af lífi
Björn nokkur Pétursson á
Laugabrekkuþingi á Snæfells-
nesi. Hann hafði búið í Öxl í
Breiðuvík. Björn játaði að hafa
myrt níu manns sem leið áttu
um Öxl, vísaði sjálfur á beinin
og hlýtur að teljast einn um-
svifamesti fjöldamorðingi ís-
landssögunnar. Dómurinn taldi
meðsekt eiginkonunnar ekki
sannaða. Sonur þeirra, Sveinn
skotti, varð einn illræmdasti bófi
landsins og var hengdur 1648.
Hann mun hafa verið kynsæll og
hvíslað hefur verið að djúgur
hluti þjóðarinnar geti rakið ætt-
ir sínar tO hans sem hlýtur að
vera ósatt.
Við sitjum uppi með feðgana
nema gripið verði til lagfæringa
á sögunni og annað eins hefur
nú verið gert. Norðmenn gætu
samið við okkur um að þeir fái
átölulaust að eigna sér Snorra
og Leif á stórhátíðum gegn því
að þeir taki að sér að fullu og til
ævarandi eignar Axlar-Björn,
Svein skotta og fleiri óþokka
sem við viljum losna við úr
minningagóssinu. Þeir yrðu
norskir.
Auðvitað er ekki hægt að bú-
ast við að Norðmönnum finnist
gaman að fá þetta ókræsilega
viðhengi, þetta er ekki nein kon-
íakslegin krás. En þeir ættu að
draga andann djúpt, grípa fyrir
nefið og láta slag standa. Þá
væru þeir menn að meiri og
sögulegar sættir næðust.
_________UMRÆÐAN_______
Máttur og menning-
í Grafarvog'i
Á LAUGARDAGINN,
4. september næstkom-
andi, munu íbúar Grafar-
vogs gera sér glaðan dag
og halda í annað skiptið
Grafarvogsdaginn hátíð-
legan.. Þemað er að mátt-
urinn í menningu okkar sé
samheldni og samstarf í
lífi, list, leik og starfi.
Grafarvogur er eitt
nýjasta hverfi borgarinnar
og það fjölmennasta. Það
hefur vaxið hratt undan-
farandi ár og stöðugt hafa
byggst upp ný hverfi. I
ungu hverfi er mikilvægt
að ferskir straumar fái að
njóta sín svo menningar-
flóran verði litskrúðugri og fjöl-
breyttari. En þó hverfið sé ungt þá
byggist það á gömlum grunni. Með
Grafarvogsdeginum viljum við
minna á þann fjarsjóð sem saga
Grafarvogs geymir.
Saga Grafarvogssvæðisins
er frá landnámsöld
Talið er að Gufunes sé kennt við
Ketil gufu landnámsmann sem
sagt er frá í Landnámu. Hann sat
hér einn vetur en fékk engan bú-
stað á nesinu eins og sagt er í
Þórðarbók. Fróðir menn ætla að
þeir Víkurmenn, Ingólfur Arnar-
son og Þorsteinn sonur hans, hafi
ekki viljað láta Ketil fá land í sínu
landnámi. Kannski fannst þeim
þegar orðið of þéttbýlt?
Fleiri sagnir era til, sumar allt
frá landnámsöld. í máldaga Þor-
láks biskups er sagt frá Maríu-
kirkjunni á Gufunesi en kirkjan vai'
aflögð árið 1886. Altari kirkjunnar
var flutt í Mosfellskirkju en síðan á
Reykjalund. Á laugardaginn kem-
ur mun altarið aftur þjóna sínu
uppranalega hlutverki á gamla
kirkjustæðinu í Gufunesi því guðs-
þjónusta helgarinnar verður ut-
andyra á gamla kirkjustæði Maríu-
kirkjunnar. Örnefni Grafarvogs
era fjölmörg og gera það að verk-
um að fortíðin lifnar við í hugum
manna og Grafarvogurinn tekur á
sig nýjar myndir. Hlýða má á ýms-
ar þessara sagna í ævintýragöngu
að morgni laugardags.
Máttarstólpi
I dag búa ekki síðri kappar og
valkyrjur í Grafarvogi en var til
forna. Hér stunda ungar meyjar
og sveinar fjölbreytt æskulýðs-
starf af miklu kappi og hafa með
því aukið hróður hverfisins. Alla-
vega má fullyrða að mannlíf Graf-
arvogs er fjölbreytt og stöðugt
bætast við nýir vaxtarbroddar
sem auka á menningarflóruna. Því
var ekki að undra þegar menning-
arhópur Grafarvogsráðs fór á
stúfana og leitaði að fólki til að
taka þátt í Grafarvogsdeginum, þá
var um auðugan garð að gresja.
Lagt er kapp á að íbúar hverfisins
séu þátttakendur í menningarhá-
tíðinni og vert er að minnast þess
að nær allir sem fram koma era
búsettir í hverfinu. í fyrra var í
fyrsta sinn veitt viðurkenningin
Máttarstólpi Grafarvogs. Viður-
kenningin er veitt einstaklingi eða
hópi í Grafarvogi sem hefur náð
árangri og verið hverfinu til sóma.
I fýrra fékk unglingakór Grafar-
vogskirkju Máttarstólpann.
Spennandi er að vita hver hlýtur
hnossið í ár.
Súrefaisvörur
Karin Herzog
Silhouette
Var Bjarni Thorarensen fyrsta
hverfisskáld Grafarvogs?
Grafarvogur skartar litríkum
andans listamönnum og gerði það
einnig áður fyrr. Einn þeirra var
Bjarni Thorarensen og velta má
þvi fyrir sér hvort hann hafi verið
fyrsta hverfisskáld Grafarvogs?
Grafarvogsdagurinn
s
I ungu hverfi er mikil-
vægt að ferskir
straumar fái að njóta
sín, segja Elísabet
Gísladóttir og Ragn-
hildur Helgaddttir, svo
menningarflóran verði
litskrúðugri og fjöl-
breyttari.
Skáldum hefur fjölgað og síðustu
ár hafa þeir sett svip sinn á hverfið
meðal annars með því að halda
glæsilegt hagyrðingakvöld síðast
liðinn vetur. Hverfisskáld Grafar-
vogs munu lesa úr verkum sínum í
hátíðarsal Fjölnis á Grafarvogs-
daginn.
Keppt verður í annað sinn um
titilinn Glímukóngur Grafarvogs.
Þó svo að íþróttafélagið Fjölnir æfi
íslenska glímu, verður ekki keppt í
hinni fornu sér íslensku íþrótt.
Grafarvogsglíman er óhefðbundin
og keppendur einnig. í fyrra
kepptu fyrirtæki innan hverfisins
m.a í hjólböruralli, línu-
dansi og þreföldu poka-
hlaupi áhorfendum til
mikillar skemmtunar.
Borgarstjórinn Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir og for-
maður __ hverfisnefndar
Guðrún Ágústdóttir, voru
dómarar, með spjöld og
flautur, klæddar í dómara-
treyjur yfir pelsana eins
og vera ber þegar það
blæs hressilega á Fróni.
Nú skora lið Lögregl-
unnar, prestanna, skóla-
stjóra, leikskólastjóra,
stjómarmenn Fjölnis,
starfsmenn Miðgarðs og
Gufunesbæjar á lið
Áburðarverksmiðjunar um titilinn
Glímukóngur Grafarvogs 1999 en
þeir unnu titilinn í fyrra. Þess má
jafnframt geta að Þorgeir Jónsson
er eitt sinn bjó á Gufunesi var
Glímukóngur íslands en þangað er
nafnið sótt. Gleðin heldur áfram
allan seinnipart dagsins í Gufunes-
bæ. Þar verður harmonikkuspil í
veitingatjöldum, hringekja, sprell-
leiktæki, grillveisla og brekkusöng-
ur við varðeld. Gestum er boðið að
taka þátt í gömlum leikjum, reyna
sig í klifi og sigi á súrheysturnin-
um.
Einn af hápunktum menningar-
hátíðar Grafarvogs í fyrra var að
sjá leikskólabörnin koma með afa
og ömmu eða pabba og mömmu án
þess að það traflaði á neinn hátt
unglingana við að skemmta sér
eins og vant er. Það sýndi að aldur-
hópar geta skemmt sér saman á
vettvangi sem þessum. Menning
okkar er saga okkar, sigrai- og
ósigrar sorg og gleði. Menning er í
sífelldri sköpun, af henni lærum við
og hún gengur í erfðir. Að svo
miklu marki sem við getum haft
áhrif á okkar menningu og sögu
eigum við að gera það. En hvert
viljum við stefna og hvað er það
sem við á endanum teljum mikil-
vægast í lífi hvers einstaklings,
fjölskyldu, hverfis, borgar og þjóð-
ar? Til að gera svona dagskrá
mögulega þurfa margir að leggja
hönd á plóginn. Við í menningar-
hópi Grafarvogs kunnum öllum
þeim aðilum, sem hafa lagt sitt
fram til að gera þetta mögulegt,
okkar bestu þakkir.
Höfundar eru í mcmiingnrhópi
Grafarvogs.
Af hverju ekki að landa
fiskinum í Færeyjum?
• Ódýrari olía
• Ódýrari birgðir
• Mjög gott fiskverð
• Góð geymsluaðstaða
• Sjáum um flutning til Evrópu
• Sanngjöm farmgjöld
Wðn A'IT' CUID
SKIPAFELAGIÐ F0KOYAR
Eystara Bryggja P.O. Box 47, FO-IOO Tórshavn, Færeyjum.
Sími 00298 311225. Fax 00298 311313
Netfang: skipafelagid@faroe-ship.fo