Morgunblaðið - 03.09.1999, Blaðsíða 54

FÖSTUDAGUR 3. SEPTEMBER 1999
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
KONRÁÐ
> GÍSLASON
+ Konráð Gísla-
son fæddist í
Hafnarfírði 10.
október 1903. Hann
lést á umönnunar-
og hjúkrunarheim-
ilinu Skjóli við
Kleppsveg aðfara-
nótt 26. ágúst sfð-
astliðinn. Foreldrar
hans voru Málfríður
Jóhannsdóttir, f.
.*> 1.1. 1883, d. 29.4.
1960, og Gísli Gunn-
arsson, kaupmaður
í Hafnarfírði, f.
14.11. 1876, d.
20.12. 1962. Konráð átti sex
yngri háifsystkini, Sverri, Sig-
urð, Gunnar, Málfriði, Ólaf og
Eirík, sem öll eru látin.
Hann lauk prófi frá Flens-
borgarskólanum í Hafnarfírði
og síðan prófi frá Stýrimanna-
skólanum í Reykjavík. Fáeinum
árum seinna hélt hann til Bret-
lands til náms í kompásasmíði.
Hann hóf siðan störf í þeirri
grein undir lok ársins 1928 og
rak eigið kompásaverkstæði
allt til ársins 1987.
Konráð var tví-
kvæntur. Fyrri
kona hans var
Bertha Albertsdótt-
ir, f. 22.10. 1903, d.
9.12. 1935. Eignuð-
ust þau eina dóttur,
Berthu skrifstofu-
stúlku en maður
hennar er Jón B.
Eysteinsson.
Hinn 16. ágúst
1940 kvæntist Kon-
ráð Guðrúnu Svövu
Guðmundsdóttur, f.
5.11. 1910, d. 13.11.
1993. Lengst af
bjuggu þau hjónin á Seltjarnar-
nesi en síðan í títhlíð 4 í Reykja-
vík. Börn Konráðs og Guðrúnar
Svövu eru Málfríður píanókenn-
ari, Guðlaug jjrófarkalesari,
maki Örnólfúr Ornólfsson, og
Guðmundur stýrimaður og
kompásasmiður, maki Guð-
munda Andrésdóttir. Barna-
börnin eru sjö og barnabarna-
börnin níu.
títför Konráðs Gíslasonar fer
fram frá Fossvogskirkju í dag
og hefst athöfnin kl. 10.30.
í dag verður til moldar borinn
tengdafaðir minn, Konráð Gíslason
kompásasmiður. Hann var fæddur í
Hafnarfírði 10. október 1903 og því
langt kominn á 96. aldursárið. Hann
var sonur Gísla Gunnarssonar, at-
hafnamanns í Hafnarfírði, og Mál-
fríðar Jóhannsdóttur.
Konráð ólst upp fyrstu sjö árin
hjá móðurömmu sinni í Reykjavík
vegna mikilla veikinda móður sinn-
-^r. Eftir sjö ára aldurinn ólst Kon-
ráð upp hjá föður sinum og stjúpu,
Guðríði, í Hafnarfirði.
Hálfsystkini átti hann sex, sem öll
eru nú látin. Hann gekk í Flens-
borgarskóla og útskrifaðist þaðan
1921. Þar eignaðist Konráð stóran
vinahóp meðal skólasystkina sinna
og hélst sú vinátta óslitið til dánar-
dægurs eða í yfir 70 ár. Þau hittust
árlega síðustu áratugi, nú síðast öll
komin yfír nírætt sem er áreiðan-
lega einstakt í íslandssögunni.
Samband og vinátta þessara
skólafélaga úr Flensborg voru Kon-
ráði afar hjartkær. Oft fengu stelp-
urnar konfektkassa frá honum í af-
mælisgjöf, en afmælisdaga gömlu
skólafélaganna mundi hann ávallt
■"'alla. Árin 1921-1924 stundaði Kon-
ráð sjóinn, því þangað leitaði hugur
hans ungur. Hann var þá m.a. á tog-
urunum Gylfa og Surprise.
1924 tók hann próf við Stýri-
mannaskólann í Reykjavík og las að
Persónuleg,
alhliða útfararþjónusta.
Sverrir Olsen, Sverrir Einarsson,
útfararstjóri útfararstjóri
Útfararstofa íslands
Suðurhlíð 35 ♦ Sími 581 3300
Allan sólarhringinn. www.utfararstofa.ehf.is/
mestu utanskóla af mikilli eljusemi.
Árin 1924-1928 starfaði hann við
sjómennsku og var þá meðal annars
á enskum og þýskum togurum, þar
sem hann lærði auk þess tungumál
þessara þjóða.
Árið 1928 söðlaði hann um og fór
til Englands að læra kompásasmíði
og viðgerðir. Þetta varð síðan hans
ævistarf eða í um 60 ár. Konráð var
farsæll í starfi og lagði oft mikið á
sig til þess að íslenski báta- og
skipaflotinn hefði siglingatækin í
lagi. Fyrir störf sín fékk hann marg-
ar viðurkenningar.
Árið 1987 var hann útnefndur
heiðursfélagi Farmanna- og fiski-
mannasambands íslands og sæmdur
riddarakrossi hinnar íslensku fálka-
orðu 1981 fyrir störf sín í þágu ör-
yggismála sjómanna.
Konráð rak sitt eigið kompása-
verkstæði frá árslokum 1928 af
miklum dug og áræði, hin síðari ár
með Guðmundi, syni sínum.
Snemma árs 1934 kvæntist Kon-
ráð fyrri konu sinni, Berthu Alberts-
dóttur. Hún dó eftir nokkurra mán-
aða hjónaband úr veikindum en áður
höfðu þau eignast dótturina Berthu.
Árið 1940 kvæntist Konráð seinni
konu sinni, Guðrúnu Svövu Guð-
mundsdóttur, mikilli lista- og hag-
leikskonu. Hún lést 1993 eftir far-
sælt 53 ára hjónaband. Þeim varð
þriggja barna auðið. Þau eru: Mál-
fríður, f. 1941, Guðlaug, f. 1942, og
Guðmundur, f. 1944.
Fyrir átti Guðrún Svava soninn
Baldur Baldursson, f. 1934. Konráð
og Guðrún Svava áttu afar listrænt
heimili, fyrst í Þórsmörk á Seltjarn-
m
Legsteinar
í Lundi
v/Nýbýlaveg
sOLSTElNAK 564 3555
KlómabúSi n
^arasKom
v/ Possvogski^kjwgarð j
w 5ími: 554 0500
Þegar andlát ber að höndum
Útfararstofan annast meginhluta allra útfara
á höfuóborgarsvæóinu. Þarstarfa nú 15 manns
vi8 útfararþjónustu og kistuframleiSslu.
Alúðleg þjónusta sem byggir á langri reynslu
Útfararstofa Kirkjugarðanna ehf.
Vesturhlí8 2-Fossvogi-Sími 551 1266
arnesi og síðar í Úthlíð 4 í Reykja-
vík.
Eitt af sameiginlegum áhugamál-
um hjónanna var laxveiði. Margar
unaðsstundir áttu þau saman við
góða veiðiá. Félagsmál voru Konráði
hugleikin. Hann sat m.a. í bæjar-
stjórn Seltjarnarness í mörg ár,
fyrst er Kópavogur og Seltjarnarnes
voru óaðskilin og síðar fyrir Sel-
tjamarnes.
Hann var ráðagóður og metinn að
verðleikum. Konráð var giftumaður,
bjó vel að sínum, ástríkur eiginmað-
ur, faðir, afi og langafi.
Ekkert barn fór úr hans húsi að
ekki væri stungið lítilræði í vasa.
Fyrir allmörgum árum fór sjón hans
að daprast en þrátt fyrir það fór
hann sinn daglega göngutúr um ná-
grennið allt fram að því að hann
lagðist veikur nú um mitt sumar.
Hann var ávallt sáttur við allt og
alla. Ljúfur drengur er fallinn frá.
Ég kveð tengdaföður minn með
orðum Sókratesar:
„Góðum manni getur ekkert
grandað, hvorki lífs né liðnum.“
Hvíl í friði.
Ornólfúr Örnólfsson.
Þegar h'fsins leiðir skilja
læðist sorg að hugum manna.
En þá sálir alltaf finna
yl frá geislum minninganna.
(Helga Halldórsd. frá Dagverðará)
Guð blessi þig og beri að friðarlaugum
þín bjarta stjarna prýði himinhvel
Brosið sem að lifnar innst í augum
ævinlega flytur kærleiksþel.
(Brynja Bjamadóttir)
Blessuð sé minning Konráðs
Gíslasonar.
Ruth Örnólfsdóttir.
Látinn er mætur og mikilhæfur
maður í hárri elli, Konráð Gíslason,
tæplega 96 ára að aldri. Konráð
vann merka starfsævi við eftirlit
með áttavitum á íslenska skipaflot-
anum, en hann kom h'ka við sögu
sem frumherji í félagsmálum sjó-
manna.
Til skamms tíma var Konráð vel
em til sálar og líkama, nema sjón og
heyrn höfðu verið allskert mörg
undanfarin ár. Það vann hann upp
með hjálpartækjum og fór Konráð
léttur í spori ferða sinna fótgang-
andi, jafnvel hverfa á milli, eða með
strætisvögnum.
Konráð fæddist í Hafnarfirði, en
ólst upp í Reykjavík til sjö ára ald-
urs er hann sneri aftur til Hafnar-
fjarðar. Hann gekk þar í Flensborg-
arskóla og tókst þar ævilöng vinátta
með skólasystkinum, þótt þeim hafi
auðnast mislöng skólaganga eins og
gekk og gerðist í þá daga. Þrátt fyr-
ir góðar gáfur og lærdómslöngun
gafst Konráði ekki kostur á að feta
menntaveginn. Sextán ára gamall
fór hann á skútu, en faðir hans vildi
gjarnan að hann yrði sjómaður. í þá
daga skiptust menn á kojum vegna
plássleysis um borð og vaktirnar
miðuðust við það. En árið 1927 tók
Konráð próf í Stýrimannaskólanum
og árið eftir steig hann örlagaspor í
ævi sinni er hann sigldi til Englands
til náms á áttavitaverkstæði.
Æði langt er síðan menn tóku að
nýta sér hegðun málma í segulsviði
jarðar til að rata langar leiðir á sjó
og landi. Eðlisfræðilegri þekkingu á
segulsviðinu fleygði síðan fram síð-
ustu aldir og jafnframt urðu áttavit-
ar æ haldbetri. Siglingaþjóðin mikla,
Englendingar, stofnaði á síðustu öld
sérstaka deild til að sinna áttavitum
á breskum skipum, Áttavitadeild
breska flotans. Til þessarar ríku
hefðar sótti Konráð ungur maður og
lærði fræðin hjá mönnum sem voru í
fremstu röð í heiminum. Þegar heim
kom með próf upp á vasann hóf
Konráð að starfa við leiðréttingar á
áttavitum og auglýsti hann í blöðum
að hann sæi um kompásaviðgerðir.
Lengi voru þeir Páll Halldórsson,
skólastjóri Stýrimannaskólans, einir
með fulla þjónustu við skipin.
Kompásaþjónusta Konráðs var
fyrst til húsa í kjallaranum á Hverf-
isgötu 99, síðan í Hafnarstræti 19,
þaðan flutti hún að Verbúð 1 og loks
í „Dalakofann“ við Tryggvagötu.
Konráð hélt tengslum við erlenda
starfsbræður og þegar síðari heims-
styrjöldin skall á sóttu bresku og
norsku skipin hér um slóðir til Kon-
ráðs. Hann vann síðan óslitið til árs-
ins 1968 er sjónin fór að gefa sig, en
þá kom Guðmundur sonur hans til
starfa með honum á verkstæðið.
Konráð hélt samt áfram í tuttugu ár
í viðbót, allt fram á haustið 1988 er
hann varð 85 ára. Þegar nýir eig-
endur tóku við fyrirtækinu, sem
nefnist nú Áttavitaþjónustan, hafði
Konráð sex starfsama áratugi að
baki við leiðréttingar og smíði átta-
vita.
Konráð Gíslason bjó jafnt yfir
íhygli vísindamannsins og verklagni
smiðsins. I viðtali sem birtist í Ægi,
riti Fiskifélags Islands, 1. tbl. janúar
1993, greindi Konráð okkur Friðriki
Friðrikssyni ritstjóra frá störfum
sínum um dagana. Er hann hafði
starfað meira en áratug við leiðrétt-
ingar á áttavitum, var hann að von-
um orðinn þaulkunnugur uppsetn-
ingu áttavitans og notum í sigling-
um. Vakandi auga hans sá meira að
segja að bæta mætti um betur við
smíði hans. Skal hér ekki endurtek-
in falleg lýsing Konráðs á lagar-
hreyfifræðilegum tilraunum hans
sem báru að lokum mjög góðan ár-
angur. Hann var þakklátur þeim
fræðimönnum sem hann ráðfærði
sig við, Sigurkarli Stefánssyni
menntaskólakennara, Unnsteini
Stefánssyni haffræðingi og Gunnari
Böðvarssyni verkfræðingi. Er
skemmst frá að segja að Konráð út-
færði hugmynd sína, kvikmynd var
gerð á verkstæði hans og send út til
þekkts fyrirtækis og framleiðanda
áttavita í Englandi. í ferð þangað
kynnti Konráð uppgötvun sína og
honum var boðið til Danmerkur
sömu erinda. Þegar þeir þar höfðu
smíðað áttavitann samkvæmt tillög-
um Konráðs var nafn hans greypt á
„kompás-rós“ áttavitans til heiðurs
hugvitsmanninum.
Konráð Gíslason lét snemma til
sín taka í félagsmálum. Hann var
formaður Skipstjóra- og stýri-
mannafélags Reykjavíkur, félags
manna sem höfðu yfirgefið Skip-
stjóra- og stýrimannafélagið Öldu.
Félag Konráðs starfaði í nokkur ár
en var lagt niður er Farmanna- og
fiskimannasambandið var stofnað að
tillögu Konráðs árið 1938. Að svo
búnu gengu fyrrverandi félagar Öld-
unnar aftur í sitt gamla félag. Far-
manna- og fiskimannasambandið
dafnaði og varð sem kunnugt er að
öflugum samtökum sjómanna. Á
hálfrar aldar afmæli þess árið 1988
var frumkvöðlinum Konráði Gísla-
syni sómi sýndur og hann gerður að
heiðursfélaga sambandsins.
Langan vinnudag átti Konráð oft
á verkstæði sínu og í skipunum. Iðin
hönd og vakandi hugur lögðust á eitt
við að auka öryggi sjómanna á sigl-
ingu um höfin. Æ öflugri siglinga-
tækni hefur komið til sögunnar síð-
ustu áratugi þar sem beitt er tölv-
um, fjarkönnun úr gervihnöttum og
hnattrænum staðsetningarkerfum.
Konráð fagnaði þessum framförum
til viðbótar við gamla, góða
kompásinn, hinn þarfa þjón í brúnni.
En mest um vert taldi Konráð, að
stýrimenn héldu við stjórnkænsk-
unni, kynnu að sigla og gættu fyllsta
öryggis með öllum ráðum.
Allt sem hér er sagt af starfsævi
vinar míns, Konráðs, hins aldna
öðlings sem hér er kvaddur, var að
baki er við kynntumst. Kynnin
hófust fyrir 10 árum í heimsóknum í
Skjól, dvalar- og hjúkrunarheimili
aldraðra. Þar urðum við nær dag-
legir gestir um fimm ára skeið, ég í
skyndiheimsókn til móður minnar
sem þangað flutti við lát föður míns,
en Konráð í tíðari og lengri heim-
sóknum til konu sinnar, Guðrúnar
Svövu Guðmundsdóttur. Á slíkum
stöðum myndast samfélag gesta,
hlýleg kynni vara nokkur ár meðan
ástvinur lifir, en á kveðjustund hans
úr heimi, er skipt um fólk í þessu
samfélagi. Gestirnir hverfa hver í
sína átt. En við Konráð héldum
kynnunum þótt þar kæmi að við
ættum ekki hin sömu erindi í Skjól,
enda þekktumst við orðið of vel til
að láta gott heita. Við fórum þó að
tillögu Konráðs í árlega kurteisis-
heimsókn í Skjól í nokkur ár, á
sunnudegi nálægt 19. júní, baráttu-
degi kvenna, og var okkur jafnan vel
tekið. Með söknuði en þökk fyrir
mikilsverð kynni kveð ég nú góðan
og vitran mann. Kom ég jafnan glað-
ur í bragði og fróðari af hans fundi,
heima eða í síma, en um margt
minnti hann á foður minn. Konráð
var maður ræðinn og léttur í lund og
kryddaði frásögn sína smellnum at-
vikum úr drjúgum sjóði minning-
anna. Hann var maður jafnaðargeðs,
hallmælti engum, en fylgdist með
gangi landsmála, einkum sjávarút-
veginum.
Á kveðjustundu vottum við Jó-
hanna kona mín fjölskyldu Konráðs,
þeim Málfríði og systkinum, tengda-
bömum Konráðs, og skyldmennum
öllum, samúð í söknuði þeirra.
Blessuð sé minning Konráðs Gísla-
sonar.
Þór Jakobsson.
Nú grætur sorg nún gengnum vonum yfir,
genginni von, sem fyrrum átti þrótt.
Því slíkum dauða drúpir allt, sem lifir,
dagur ljóssins verður svartanótt.
Þú komst og fórst með ást til alls, sem
grætur,
á öllu slíku kunnir nákvæm skil.
Þín saga er ljós í lífi einnar nætur,
eitt Ijós, sem þráði bara að vera til.
Hið tæra ljóð, það óx þér innst við hjarta,
sem ástin hrein það barst í sál mér inn.
Og nú, þótt dauðinn signi svip þinn bjarta,
þú syngur ennþá gleði í huga minn.
0, minning þín er minning hreinna Ijóða,
er minning þess, sem veit hvað tárið er.
Við barm þinn greru blómstur alls þess góða.
Eg bið minn guð að vaka yfir þér.
(Vilhjálmur frá Skáholti.)
Besti vinur minn, afi Konni, er
sofnaður svefninum langa næstum
96 ára að aldri. Þrátt fyrir 68 ára
aldursmun okkar vorum við alla tíð
tengd einhverjum ósýnilegum bönd-
um. Ég varð strax mikil afastelpa
og þegar ég var lítil tók ég til dæmis
ekki annað í mál en að borða morg-
unmatinn úr sömu skál og hann í
fanginu á honum.
Það sem einkenndi afa öðru frem-
ur var kærleikur, umhyggjusemi og
hlýja í garð fjölskyldu sinnar og
allra sem í kringum hann voru.
Afi var alla tíð mjög sjálfstæður
og duglegur og bjó hann meira og
minna einn síðan amma fluttist á
umönnunar- og hjúkrunarheimilið
Skjól fyrir tíu árum þar sem hún
lést fyrir rúmum fjórum árum. Er
ekki lengra en u.þ.b. tvö ár síðan
hann 94 ára gamall maðurinn vakn-
aði klukkan sex til að moka úti-
tröppurnar í Úthlíðinni svo strákur-
inn sem bar út Morgunblaðið myndi
ekki detta í snjónum.
Ég var heppin að dvelja oft hjá
afa og ömmu þegar ég var lítil á
meðan pabbi og mamma voru er-
lendis. Þá var alltaf gaman og eru
mér sérstaklega minnisstæð kvöldin
þar sem við sátum í eldhúsinu og
spiluðum rommí og míkadó fram
eftir og hlógum mikið.
Afi var þekktur sem kompása-
smiður og var sú vinna honum ákaf-
lega hugleikin. Þar sem hann var
mjög glettinn er skemmtilegt að
segja frá því sem hann sagði fyrir
nokkrum dögum á umönnunar- og
hjúkrunarheimilinu Skjóli þar sem
hann dvaldist síðustu mánuði ævi
sinnar. Hann var að tala við eina
vistdömuna þar og þau voru að tala
um það hvort þau ættu ekki að lifa
áramótin og kveðja þennan heim
saman og þá sagðist hann þurfa að
muna að taka með kompás svo þau
vissu í gegnum hvaða dyr þau ættu
að fara þegar þau væru komin að
himnaríki.
Síðasta einn og hálfan mánuðinn
dvaldi afi, eins og fyrr hefur komið
fram, á umönnunar- og hjúkrunar-
heimilinu Skjóli og sendum ég og
fjölskylda mín okkar bestu þakkir
fyrir þann mikla hlýhug sem afi
minn naut og við fengum að kynn-
ast þegar við skiptumst á að vera
hjá honum síðustu daga hans og
nætur.
Ég tel það forréttindi að hafa
fengið að eiga afa því að ég tel að
fólk í dag geri sér enga grein fyrir
því hversu ríkur maður verður and-
lega þegar maður umgengst gamalt
fólk sem er uppfullt af minningum
um liðna tíma. Ég ætla að varðveita
vel þessa vitneskju og fræða dóttur
mína þegar hún verður eldri.
Vináttu afa var gott að eiga og