Morgunblaðið - 07.10.1999, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
FIMMTUDAGUR 7. OKTÓBER 1999 35
Ljóðrænar
hugleiðingar
BÆKUR
L j ó ð í I a ii s u m á I i
SKRIFTAMÁL EINSETU-
MANNSINS
eftlr Sigurjón Friðjónsson. 96 bls.
Prentun: Steinholt ehf. Utg. Hið ís-
lenska bókmenntafélag. Reykjavík,
1999.
SIGURJÓN Friðjónsson stóð
löngum í skugga bróður síns, Guð-
mundar á Sandi. Guðmundur var
afkastameiri, baráttuglaðari og
notaði betur tækifæri, sem í þá
daga buðust, til að koma sér á
framfæri. Sigurjón var þar á móti
hljóðlátur í ljóðlist sinni, fór fram
með mýkt og al-
úð, maður dulur
og sennilega
ekki allra. Kveð-
skapur hans mun
og hafa þótt
fremur fábreytt-
ur að efni og til-
þrifalítill. Hefur
þá síst verið
horft til þess sem
hann gerði best.
Amór, sonur
hans, sem skrifaði ítarlega um föð-
ur sinn með kvæðaúrvali sem út
kom 1967, sagði réttilega að hann
hefði í raun aldrei hlotið viðurkenn-
ing sem skáld. Skriftamál einsetu-
mannsins kallaði Arnór smárit, gat
þess að það innihéldi ljóð í lausu
máli en fjölyrti ekki um það að öðru
leyti.
En margur á sín lengi að bíða.
Tíminn hefur unnið með ljóðum
Sigurjóns, einkum hinum órímuðu.
Jóhann Hjálmarsson gerðHtarlega
úttekt á verkum hans í Islenzkri
nútímaljóðlist (1971), fór lofsam-
legum orðum um ljóð hans, taldi
Sigurjón í hópi þeirra sem vörðuðu
leiðina til íslenskrar nútímaljóðlist-
ar og benti þá sérstaklega á
Skriftamál einsetumannsins
(1929), sem nú hafa sem sé verið
endurútgefin, og ljóðaflokkinn
Barnið á götunni (1943); segir um
þessi rímlausu ljóð hans að þau séu
»bæði efnislega athyglisverð, og
hrynjandi þeirra og málsmeðferð
oftast áleitin og samfelld«. Er
óhætt að fullyrða að þar með hafi
Sigurjón loks fengið þá viðurkenn-
ing sem Arnór sagði hann hvergi
hafa notið í lifanda lífi.
Skriftamál einsetumannsins
mega vel kallast heimspekirit. Því
er hvergi ófyrirsynju að Páll Skúla-
son skuli nú fylgja þeim úr hlaði
með formála. Heimspekiprófessor-
inn minnir á að maðurinn eigi jafn-
an um tvennt að velja: að njóta til-
veru sinnar og láta þar við sitja
ellegar horfa hærra, reyna að átta
sig á heimi þeim sem maður lifir í,
Sýningum
lýkur
i8 gallerí, Ingólfsstræti 8
SÝNINGU Kristjáns Guðmun-
dssonar í i8 galleríi lýkur nk.
sunnudag. A sýningunni sýnir Kri-
stján málverk og teikningar.
Sýningin er opin fimmtudaga til
sunnudaga kl. 14-18.
Gallerí Hár og list
Sýningu Guðrúnar Jónasdóttur
(gjonas) í Gallerí Hár og List,
Strandgötu 39 Hafnarfirði, lýkur
sunnudaginn lO.október. Sýningin
er opin laugardag og sunnudag frá
kl. 14-18.
Gallerí Fold, Rauðarárstíg
Sýningu Sigurðar Eyþórssonar á
olíuverkum og teikningum lýkur á
sunnudag.
Gallerí Fold er opið daglega frá
kl. 10-18, laugardaga kl. 10-17,
sunnudaga kl. 14-17.
grafast fyrir hin dýpri rök verund-
ai-innar. En sú var einmitt viðleitni
Sigurjóns í Skriftamálum hans.
Og fleiri lærðir láta sér nú títt
um skáldskap og lífspeki bóndans
þingeyska því þarna er einnig stutt
ritgerð eftir Ragnhildi Richter
bókmenntafræðing þar sem hún
leitast við að varpa ljósi á þetta sér-
stæða verk. Loks gerir Úlfar
Bragason grein fyrir útgáfunni
sem slíkri.
Og víst eru þessi Skriftamál
merkileg og það fyrir margi-a hluta
sakir, fyrst vegna nýstárlegrar
framsetningar og frjálslegs forms
sem Jóhann Hjálmarsson benti á,
síðan sem óyggjandi menningar-
heimild þar eð af þeim má svo ljós-
lega ráða hvemig sjálfmenntaður
skáldbóndi norður í landi hugsaði á
fyrsta fjórðungi aldarinnar, hvað
hann hafði lesið og heyrt og hvaða
ályktanir hann dró af því sem hann
vissi nýjast í heimi þekkingarinnar.
Ekki fer á milli mála að Sigurjón
hefur verið trúhneigður að eðlis-
fari. En alinn upp við sannleik-
skröfur realismans hefur hann litið
svo til að honum bæri að taka
hreina og skilyrðislausa afstöðu til
trúar og kirkju - og raunar til
trúarbragðanna almennt - sam-
viska hans bannaði honum að játa
það sem hann ekki tryði. Trúin og
guðdómurinn handan við kreddur
og kennisetningar urðu honum því
óþrjótandi íhugunarefni. Mótsagn-
irnar í mannlegu eðli - og ekki síð-
ur í mannlegu samfélagi - leituðu
líka á hugann. Augljóslega hefur
Sigurjón kynnt sér kenningar þær,
sem efst voru á baugi í trú og vís-
indum um hans daga: guðspeki,
nýguðfræði, spíritisma, kenningar
Helga Pjeturss, síðustu uppgötv-
anir í stjömufræði og öðrum nátt-
úruvísindum að ógleymdum þeim
bókmenntastefnum sem hæst bar
um hans daga.
En titillinn? Sigurjón var enginn
einsetumaður, síður en svo. Hann
var kominn af sterkum stofnum í
héraði. Hann átti vaxandi frænd-
garð og stóra fjölskyldu. Sýslungar
hans höfðu um skeið kosið hann til
forystu í ýmsum félagsmálum, t.d.
setu á Alþingi. En nú var því lokið.
Honum var stjakað til hliðar, sjálf-
um honum til sárra vonbrigða.
Andsvarið hefur því verið að hugsa
ráð sitt í einrúmi, hverfa inn í eigin
hugarheim. Og þá verða þessi
Skriftamál til. Sárindi þau, sem
gætir í sumum þáttanna, t.d. í
Stund í fjölmenni, skýrast vafa-
laust af því.
Sjötíu ár eru nú liðin síðan Sig-
urjón Friðjónsson sendi frá sér
þessar hugleiðingar. Síðan hefur
ýmislegt breyst og það helst að nú
er meira talað en minna hugsað!
Erlendur Jónsson
Fjórða lands-
mót kvenna-
kóra
FJÓRÐA landsmót kvennakóra
verður haldið á Siglufirði dagana
8.-10. október en það er Kvennakór
Siglufjarðar sem er gestgjafi að
þessu sinni. Stjórnandi Kvenna-
kórs Siglufjarðar er Elías Þor-
valdsson, undirleikari Antonía
Hevesi.
Á landsmótið koma sex kórar:
Kvennakórinn Lissý frá Þingeyjar-
sýslu, Kvennakórinn Ljósbrá úr
Rangárvallasýslu, Kvennakórinn
Freyjur úr Borgarfirði, Kvennakór
Hornafjarðar, Kvennakór Hafnar-
fjarðar og Kvennakór Reykjavíkur.
Tónleikar verða í íþróttahúsinu á
Siglufirði laugardaginn 9. október
kl. 15. Þá munu allir kórarnir
syngja saman en síðan flytur hver
kór þrjú lög.
Mótsstjóri er Margrét Bóasdótt-
ir.
Siguijón
Friðjónsson
Nýja
útgáfan
mikið
breytt
BÆKUR
Ippflettirit
ÍSLENSKA LYFJABÓKIN
Aðalhöfundar eru læknarnir Helgi
Kristbjamarson og Magnús Jó-
hannsson og Bessi Gíslason lyfja-
fræðingur.
Lyfjabókaútgáfan ehf.
1999.
NÚ ER hún loksins komin út í end-
urbættri útgáfu, Islenska lyfjabók-
in, og því ber að fagna.
Margt hefur breyst í lyfjamálum
á Islandi á þeim sjö árum sem liðin
eru frá því síðasta útgáfa bókarinn-
ar kom út árið 1992. Fjöldi nýrra
lyfja, á þriðja hundrað segja útgef-
endur, hefur komið á markað og
önnur eru horfin af sjónarsviðinu.
Eins og við er að búast eru gamlar
útgáfur bókarinnar orðnar úreltar.
Við því bregðast útgefendur með
því að hvetja fólk sem á gamla
lyfjabók að koma og skipta henni
fyrir nýja, og er þá sú gamla metin
til hluta af verði þeirrar nýju.
Islenska lyfjabókin er uppflettir-
it þar sem fjallað er um skráð lyf
sem seld eru á íslandi. Þau eru sem
stendur um 1030 að tölu. Innihalds-
efnum lyfjanna, samheitalyfjum,
aukaverkunum og fleiri mikilvæg-
Morgunblaðið/Arni Sæberg
Apótekarafélag íslands keypti útgáfuréttinn af lyfjabókinni af
höfundunum fyrr á þessu ári. Hér undirrita þeir samninginn, Vig-
fús Guðmundsson, Kristján P. Guðmundsson, Werner Rasmusson,
Sigríður Sigurðardóttir, Helgi Kristbjarnarson, Magnús Jóhanns-
son, Bessi Gíslason og Jón Þórðarson.
um upplýsingum er lýst í bókinni
og fólki þannig gert kleift að fylgj-
ast með og hafa áhrif á eigin lyfja-
meðferð. Nútímafólk vill gjarnan
bera ábyrgð á eigin heilsu og vita
hvað það lætur ofan í sig, til hvers
og hvaða áhrif það hefur, bæði góðs
og ills. Þess vegna ætti bók sem
þessi að vera til sem víðast.
Islenska lyfjabókin er 640 blaðs-
íðna þykk og þung og skiptist í átta
kafla. I fyrsta kaflanum er farið yfir
flokkun lyfja eftir verkun. Ef menn
vita t.d. um heiti virks lyfjaefnisins
geta þeir flett því upp í þessum
kafla og fundið hvað_ sérlyfm sem
innihalda það heita. í öðrum kafla
er sérstaklega fjallað um lyfja-
skrána sjálfa (sem er í þriðja kafl-
anum) og mönnum kennt að nota
hana. Þar er sagt frá aukaverkun-
um og ýmsum atriðum sem hafa
ber í huga þegar lyf eru tekin. Þar
er einnig tafla um þau lyf sem selja
má án lyfseðils. Þessi kafli er fróð-
legur. Lyfjaskráin sjálf er síðan í
þriðja kaflanum og er hún að sjálf-
sögðu fyrirferðarmesti kafli bókar-
innar. Þar er farið yfir hvert lyfið á
fætur öðru eftir stafrófsröð sér-
lyfjaheita.
Aftan við lyfjaskrána er kafli um
nýjungar í lyfjameðferð og mjög
fróðlegur og auðlesinn kafli um ein-
staka lyfjaflokka. Kafli um náttúru-
lyf, sem ekki er að finna í eldri út-
gáfum bókarinnar, er heldur
stuttaralegur - en er ekki mjór oft
mikils vísir? Kafli um ónæmisað-
gerir og bóluefni er góður og
ástæða er til að minna fólk sem
hyggur á ferð til fjarlægra landa að
lesa hann áður en lagt er í hann.
Það sama á við um síðasta kafla
bókarinnar en þar eru ferðamönn-
um gefin góð ráð.
Það er spuming hvort þessir sí-
ðastnefndu kaflar hefðu ekki átt að
vera á undan lyfjaskránni þvi hætta
er á að hún skyggi svo hressilega á
þá að fólk taki ekki eftir þeim.
María Hrönn Gunnarsdóttir.
X* - , £ * i «'

afsláttur af öllum gólfefhum

' 1' Æi
5 % ' WF* J
'li