Morgunblaðið - 22.02.2000, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
ÞRIÐJUDAGUR 22. FEBRÚAR 2000 31
Brauð og
mann-
réttindi
Rússneski leikritahöfundurinn Alexander
Galin er staddur hér á landi í tilefni sýning-
ar á verki hans, Stjörnur á morgunhimni.
Hávar Sigurjdnsson átti samtal við Galin í
anddyri Iðnó með útsýni út á Tjörnina.
Morgunblaðið/Ásdís
„Mitt hlutverk sem leikskálds er að opna hjarta mitt,“ segir Alexander Galin.
Minn stærsti sigur á lífs-
leiðinni er hversu mik-
ið móður minni þótti til
um að sonur hennar
varð þekktur leikritahöfundur,“
segir Alexander Galin, höfundur
leikritsins Stjörnur á morgunhimni
sem Leikfélag Islands hefur sýnt í
Iðnó við frábærar undirtektir. Galin
segist gera fremur lítið af því að
ferðast og baða sig í velgengni leik-
rita sinna. Hann vill frekar sinna
skriftum og kveðst þurfa að streit-
ast dálítið á móti allri athyglinni.
„Til að vernda höfundinn í mér,“
segir hann.
Pólskur og rúmenskur
Hann er einn þekktasti samtíma-
höfundur Rússlands, leikrit hans
eru færð upp í tugum leikhúsa á ári
hverju og Stjörnur á morgunhimni
hefur gengið óslitið í Mali-leikhús-
inu í St. Pétursborg frá því það var
frumsýnt þar fyrir 13 árum.
Galin er einlægur í viðmóti, hlý-
legur og opinn, um leið og hann finn-
ur að spurt er af áhuga tendrast
hann upp og spyr hvort hann eigi
ekki að byrja á byrjuninni.
Endilega.
„Ég er fæddur Rússi en móðir
mín var pólsk og faðir minn rúm-
enskur. Þau voru frá landsvæðum í
Póllandi og Rúmeníu sem urðu sov-
ésk landsvæði árið 1939 eftir samn-
inga milli Molotov og Ribbentrop og
þau bjuggu í smábænum Kursk. Þar
fæddist ég í lok stríðsins og ólst upp.
Þau voru bláfátæk, áttu ekkert
nema börn. Þess vegna var gleði
móður minnar svo mikil þegar ég
var allt í einu orðinn frægur. Mér
þótti vænt um að geta glatt hana
með því. Við áttum enga ættingja,
þeir hurfu allir í útrýmingarbúðum
nasista. Engar ömmur og engir af-
ar, engir frændur og engar frænk-
ur.“
Andropov undirritaði leyfið
„Ég fór svo í listaháskóla í Pét-
ursborg og lærði leikstjórn en ég
hef lítið leikstýrt þar til á seinni ár-
um, því ég byrjaði fljótlega að skrifa
leikrit og fann mig strax í því.“
Þetta var í byrjun áttunda ára-
tugarins og aðstæður í Sovétríkjun-
um gerólíkar því sem nú er orðið.
„Við vorum nokkur sem skrifuð-
um leikrit en fengum þau aldrei leik-
in,“ segir Galin og brosir við. „Samt
vorum við ekki beinlínis andófs-
menn. En við skrifuðum ekki í anda
hinnar opinberu stefnu og því fékk
ekkert atvinnuleikhús leyfi til að
sviðsetja verkin okkar. Þannig var
þetta í rauninni allt þangað til Gorb-
atsjov komst til valda um miðjan 9.
áratuginn."
Ég spyr hvernig hann hafi haldið
út að skrifa í 15 ár án þess að fá svið-
sett eftir sig leikrit. Hann brosir ...
„Ég er leikritaskáld ..." og bætir svo
við: „Hvatningin um að halda áfram
að skrifa þrátt fyrir þessar aðstæð-
ur stafaði af því að ég ásamt tveimur
öðrum leikritahöfundum Ljúdmilu
Petrushevskayu og Victor Slavkin
vorum í góðum tengslum við leik-
húsfólk í Pétursborg sem las verkin
Morgunblaðið/Sverrir
Jóhanna Vigdís Arnarddttir og
Sigrún Edda Björnsdóttir í hlut-
verkum sínum í Stjörnum á
morgunhimni.
okkar. Leikstjórar eins og Ginkas
og Dodin hvöttu okkur áfram og
sögðust ekkert þrá heitar en að fá að
setja upp leikritin okkar. Þetta hélt
manni við efnið. En þessi ritskoðun
tók á sig ýmsar myndir og margar
sérkennilegar. Arið 1978 gekk einn
af þekktari ieikurum Rússlands á
fund aðalritara kommúnistaflokks-
ins, Júrí Andropovs, og bað leyfis að
mega sviðsetja verk eftir mig.
Andropov undirritaði samkomulag-
ið með því skilyrði að skýrt væri tek-
ið fram að um tilraunasýningu væri
að ræða.“ Galin fórnar höndum.
„Hugsaðu þér bara. Þarna var æðsti
maður eins voldugasta ríkis í veröld-
inni að skipta sér af slíkum smá-
munum hvort sviðsetja mætti leikrit
eftir einhvern óþekktan strák frá
Kursk. Svona var þetta."
Stjörnur á morgunhimni
Svo brast stíflan og Gorbatsjov
hóf umbætur sínar. Þá sprungu leik-
húsin út og öll leikritin sem iegið
höfðu óþreyjufull í skúffum höfunda
og leikstjóra birtust á leiksviðinu.
Alexander Galin varð frægur á einni
nóttu og leikritin hans ollu deilum
og umræðum innan leikhússins og
utan. „Stjörnur á morgunhimni
skrifaði ég á óvenjulega stuttum
tíma. Ég fékk hugmyndina þegar
verið var að undirbúa Ólympíuleik-
ana í Moskvu um vorið 1980 og
skrifaði leikritið strax .Það var svo
ekki leikið fyrr en sjö árum síðar.“
Verkið byggir Galin á raunveru-
legum atburðum í kringum undir-
búning Ólympíuleikanna þegar yfir-
völd í Moskvuborg ákváðu að
fjarlægja allar vændiskonur af göt-
um borgarinnar og geyma þær í eins
konar búðum utan við borgarmörk-
in meðan á leikunum stæði. Galin
sviðsetur verkið £ einum slíkum búð-
um þar sem nokkrar vændiskonur
lenda saman daginn áður en leikarn-
ir byi'ja. Þær eru á ýmsum aldri og
ýmsum stigum niðm’lægingar,
dýpst sokkin er Anna, drykkjusjúk
á miðjum aldri. Þrátt fyrir þetta þýr
hún yfir persónulegi’i reisn sem
stafar af stóru hjarta og hlýjum til-
finningum í garð meðbræðranna.
Islenska sýningin frábær
Galin segir að viðbrögð hinna
rússnesku áhorfenda hafi verið
mjög sterk þegar verkið var
frumsýnt. „Þeir stóðu upp í salnum,
mótmæltu leikurunum og rifust há-
stöfum sín á milli. Sumir sögðu að
þetta væri lygi, svona hefði þetta
aldrei verið. Aðrir sögðu að þetta
væri hreina satt og sögðu hinum að
þegja. Fólk grætur og hlær á sýn-
ingum verksins í Rússlandi. Svo
kem ég hingað og sé þessa sýningu
ykkar á verkinu og græt og hlæ
sjálfur."
Hvers vegna?
„Vegna þess að mér finnst alveg
makalaust að leikarar uppi á íslandi
skuli geta fundið þá tilfinningu sem
ég lagði í verkið fyrir 20 ái’um aust-
ur í Rússlandi.“
Ég bið hann að skýra þetta nánar.
„Aðalástæðan er sú að þetta er
ein albesta uppfærsla sem ég hef
séð á leikritinu og eru þær þó orðnar
á annað hundrað talsins. Leikkonan
sem leikur Önnu (Sigrún Edda
Björnsdóttir) er líka aiveg stórkost-
leg. Hvernig getm- þessi íslenska
leikkona fundið alla þræðina sem
liggja að þessari óhamingjusömu
rússnesku konu? Þetta segir
kannski meira um eðli leikhússins
Minningar-
hátíð til heið-
urs Giordano
Bruno
STOFNUN Dante Alighieri
stendur fyrir fyrirlestri til heið-
urs ítalska fræðimanninum
Giordano Bruno í kvöld, þriðju-
dagskvöld, kl. 20.30 í Smára,
Tónlistarsal Söngskóla Reykja-
víkur v/Veghúsastíg 7.
Thor Vilhjálmsson skáld og
rithöfundur flytur inngangsorð
og fyrirlesarar eru Þór Jakobs-
son, Gunnsteinn Ólafsson og
Jóhanna Gunnarsdóttir.
Aðgangur er ókeypis.
en flest annað. Annars þóttu mér
allir leikararnir standa sig með mik-
illi prýði og Magnús Geir er greini-
lega mjög efnilegur leikstjóri. Það
fer ekki á milli mála.“
Frelsi til að svelta
Galin segist ekki vera pólitískur
höfundur. „Ég er ekki að skrifa um
Lenín, Stalín eða slíkt. Ég er að
skrifa um fólk og tilfinningar. Það er
ekki pólitískt.“
Ég spyr hann á móti hvort hann
sé ekki að reyna að flækja mig í
dæmigerðum skýringum höfundar-
ins gagnvart skriffinnskuveldinu.
Ég geti að minnsta kosti vel ímynd-
að mér hvers vegna sovésk yfirvöld
hafi ekki viljað að Stjörnur á morg-
unhimni yrði sýnt strax eftir Ólymp-
íuleikana 1980. Leikritið lýsi hliðum
á sovésku samfélagi sem ekki áttu
að sjást. Það lýsir feluleiknum sem
átti sér stað. Er það ekki pólitískt?
„Jú, kannski er það pólitík í þeim
skilningi. En ég er ekki að benda á
aðrar leiðir, ég er ekki að gagnrýna
kerfið. Ég er bara að lýsa því sem
er. Mitt hlutverk sem leikskálds er
að opna hjarta mitt og sýna þér hvað
þar er að finna.“
Ertu þá móralisti?
„Kannski frekar. Mér ofbýður
stundum og reyni þá að koma því að
í verkum mínum.“
Hvað ofbýður þér í rússnesku
samfélagi núna?
„Hin nýju trúarbrögð. Blind trú á
mátt peninganna. Nýjasta leikritið
mitt heitir Samkeppni og fjallar um
samkeppni markaðsþjóðfélagsins.
Þessa grimma, frjálsa markaðsþjóð-
félags sem hefur orðið til í Rúss-
landi á tíu árum. Þar hafa margir
orðið gífurlega ríkir en ennþá fleiri
hafa orðið skelfilega fátækir.“
Galin segir að stór hluti almenn-
ings í Rússlandi horfi nú til baka
með eftirsjá eftir Brezhnevtíman-
um. „Ekki vegna þess að þá hafi ver-
ið svo gott að lifa í Rússlandi. En þá
hafði almenningur mat að borða,
skóla til að ganga í, heilsugæslu og
tryggingar. Fólk hafði ekki áhyggj-
ur af framtíðinni. Nú hefur fólk
frelsi en það hefur engar forsendur
til að nýta sér það. Stjórnmála-
mennirnir okkar tala mikið um þær
fórnir sem verður að færa til að öðl-
ast frelsið. En þeir fjölmörgu sem
deyja úr hungri og kulda á götum
Moskvu á hverjum sólarhring vildu
vafalaust skipta á frelsinu og lífinu.
Við megum ekki gleyma þessu þeg-
ar við tölum um mannréttindi. Til að
njóta mannréttindanna verðum við
líka að hafa brauð.“
Og svo bregður þessi tilfinninga-
næmi rússneski rithöfundur við og
bendir út um gluggann á Iðnó og
segir hrifinn. „Mikið er veðrið
skemmtilegt hérna á íslandi. Það er
sífellt að breytast. Nú er farið að
snjóa. Sjáðu!“
5 vikna
hefjast í byrjun mars
Kennd verður ljósmyndaförðun ásamt kynningarförðun og
áhersla lögð á að undirbúa nemendur þannig, að þeir verði
jafnfærir um að starfa við förðun, kynningar og sölu á
snyrti- og förðunarvörum. Snyrtifræðingar og aðilar, sem
starfa við sölu og kynningarmál, verða með fyrirlestra.
Þaulvanir förðunarmeistarar leiðbeina.
Kennt verður í húsnæði Snyrtihallarinnar á Garðatorgi 3.
Boðið er upp á morgun-, dag- og kvöldnámskeið.
Nánari upplýsingar hjá Þórunni í síma 565 6520
og Þóru í síma 896 3362.
Bjóðum einnig upp á tveggja daga námskeið fyrir konur
sem vilja læra að farða sig sjáifar.
Verið velkomnar.