Morgunblaðið - 01.04.2000, Qupperneq 38

38 LAUGARDAGUR 1. APRÍL 2000
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Safnið verði áfram vett-
vang’iir tilraunastarfsemi
„ÞETTA var skemmtilegt tækifæri sem ég fékk
fyrir sjö áram,“ segir Ragnheiður. „Það var
töluvert skref fyrir Nýlistasafnið að ráða starfs-
mann í fullt starf, en hafði raunar verið í undir-
búningi um langa hríð,“ heldur hún áfram.
Nokkrum árum áður hafði Kristján Steingrím-
ur Jónsson verið í hálfu starfí við safnið í eitt
ár. „Dieter Roth hafði gefið Nýlistasafninu verk
sem var selt, og peningarnir sem fengust fyrii'
það voru notaðir til að greiða launin. Kristján
væri sjálfsagt betur settur í dag ef hann hefði
fengið verkið!"
Ragnheiður segir að því hafí fylgt ákveðin
fjárhagsleg áhætta að taka skrefið og ráða
starfsmann, en fram að því hafi öll vinna í safn-
inu verið unnin í sjálfboðaliðavinnu. „En árang-
urinn varð m.a. sá að fjárhagur safnsins hefur
vænkast talsvert á þessu tímabili, þó að hann sé
náttúrulega hvergi nærri nógu góður enn,“ seg-
ir hún. Þegar Ragnheiður tók til starfa árið
1993 var framlag Reykjavíkurborgar til Ný-
listasafnsins 600.000 kr. en þriðjungur þeirrar
upphæðar fór raunar aftur til borgarinnar í for-
mi fasteignagjalda. Frá menntamálaráðuneyt-
inu kom tveggja milljóna króná framlag. „Þegar
ég skildi við safnið um áramótin hafði ríkis-
framlagið tvöfaldast; það var 4 milljónir í fyrra
og er aftur 4 milljónir í ár. Frá borginni fáum
við 2,5 milljónir og að auki fékk safnið styrk frá
Reykjavík menningarborg Evrópu árið 2000, að
upphæð tæpar 7 milljónir króna. Auk hinna ár-
legu framlaga hefur Nýlistasafnið notið beinna
og óbeinna styrkja frá nokkrum fyrirtækjum.
Þessar tölur myndu ekki líta vel út í hægra
horni sjónvarpsins. Ahugavert væri að sjá þær
tölur sem eytt er í myndlist daglega við hliðina
á verðbréfatölunum,“ segir Ragnheiður. Hún
segir menningarborgina hafa unnið mikilsvert
brautryðjendastarf hvað varðar tengsl atvinnu-
lífs og menningar. „Menningarborgin hefur lagt
grunninn og hefur fengið háa styrki til listvið-
burða frá aðilum atvinnulífsins. Þannig að þar
hefur ákveðinn hornsteinn verið lagður, sem
vonandi á eftir að breyta hugarfarinu."
Þrír starfsmenn lágmark
Ragnheiður segir að ef vel ætti að vera þyrfti
safnið að lágmarki að hafa þrjá starfsmenn á
launum. „Það hafa orðið miklar viðhorfsbreyt-
ingar á þessum tíma. Listin er meira og meira
að verða einhvers konar stefnumót við mismun-
andi menningarsamfélög, kröfur til safna hafa
aukist, og kröfur listamanna til aðbúnaðar að
sama skapi, þó að þeir beri enn þungan kostnað
af því að hafa valið sér þetta starf. Þetta kemur
raunar einkum niður á íslenskum listamönnum,
því þeir eru ekki vanir því að stjanað sé við þá.
Það er ekki lengur hægt að fá erlenda lista-
menn til landsins nema lágmarkskostnaður sé
greiddur. Skipulagsvinna er orðin mun um-
fangsmeiri og nauðsynlegri, samfara auknum
kröfum um markviss vinnubrögð. Listin er ekki
lengur einskorðuð við sýningarsali og söfn,
heldur margskonar staði sem spretta upp með
mismunandi áherslum. Listin þrýstir á og renn-
ur í nýja farvegi og tengist inn á ólík svið,“ seg-
ir hún.
Erlendar sýningar orðnar fleiri
Spurð um helstu áherslur í rekstri safnsins á
undanförnum árum segir Ragnheiður: „Nýlista-
safnið hefur, þrátt fyrir að það heiti safn, alltaf
lagt höfuðáherslu á sýningarrekstur, og svo
hefur einnig verið þann tíma sem ég hef verið
þar. Markviss söfnun og tilheyrandi varðveislu-
starf hefur ekki rúmast innan verksviðs þess
vegna skorts á fjármagni. A þessum tíma hefur
erlendum sýningum fjölgað mjög og öll vinna í
safninu í tengslum við þær margfaldast. Um-
sóknum um að fá að sýna í safninu hefur fjölgað
verulega. Fyrir utan sýningar hefur verið fjöl-
breytt starfsemi í Nýlistasafninu; eins og fyrir-
lestrar, allskonar uppákomur, skiptisýningar
við erlend listhús og þátttaka í ráðstefnum er-
lendis. Þetta hefur smátt og smátt verið að
breytast og sú leið orðið ofan á hjá stjórn að
vinna ekki bara úr því flæði sem berst að, held-
ur að velja sjálf markvissara, sækja út og
skerpa stefnumótun.
Mitt starf var fólgið í því að halda utan um
daglegan rekstur, fjármál og öll tengsl út á við,
bæði við sýnendur, fjölmiðla, opinbera aðila o.fl.
en stjórn safnsins er ábyrg fyrir vali á sýnend-
um og öllum meiriháttar ákvörðunum."
Ragnheiður segir að alla sína tíð í Nýlista-
safninu hafí hún lagt áherslu á að aðstoða lista-
menn eftir fremsta megni. „Ég lít á þá sem
jafningja mína, þar sem ég er listamaður sjálf,
hvort heldur þeir eru nýgræðingar eða heims-
frægir - alvörulistamenn láta ekki smjaðra fyr-
ir sér. Ég hef kynnst fjöldanum öllum af yndis-
Ragnheiður Ragnarsdóttir
lét af störfum um áramótin
sem framkvæmdastjóri Ný-
listasafnsins eftir sjö ára
starf en hún var fyrsti laun-
aði starfsmaður safnsins.
Margrét Sveinbjörnsddttir
fékk Ragnheiði til að líta um
öxl, en frá því hún hóf störf
við Vatnsstíginn hefur starf-
semi safnins vaxið til muna
og fjárveitingar til þess
hækkað.
Morgunblaðið/Golli
Ragnheiður Ragnarsdóttir í „sérherberginu"
sínu - vinnustofunni.
legu fólki í gegnum þetta starf og mér hefur
fundist safnið vera mikilvægur samastaður fyrir
listamenn. Það er öðruvisi en þessi virðulegu
söfn sem eru með sérhannaðar kaffístofur og
rjómatertur.“
Frá ísjaka til suðrænna fiðrilda
Það er í mörg horn að líta á stóru heimili og
þannig er það líka í Nýlistasafninu, þar sem
framkvæmdastjóri og stjórnarmenn verða oft
að standa í hinum ótrúlegustu reddingum í
tengslum við sýningar. Ragnheiður kímir þegar
hún rifjar upp eitt lítið dæmi. „Á Listahátíð
1996 var hér sýning sem var kölluð Fjörvit og
Sigurður Guðmundsson var aðalhugmynda-
fræðingurinn að. í henni tók meðal annarra
þátt þýskur listamaður, Carsten Höller, sem
var og er stórt nafn í listaheiminum. Nýlista-
safnið stóð í bréfaskriftum við hann í hálft ár
um það hvort hægt væri að flytja ísjaka til
Reykjavíkur. Þessu fylgdu miklir kostnaðar-
útreikningar og símhringingar í alls konar
rannsóknaraðila, hafrannsóknaskip og hafnar-
verði. Carsten hélt að það væri bara hægt að
binda utan um einn jaka úr Jökulsárlóni og
draga hann til Reykjavíkur. Þegar honum varð
loks ljóst að þetta myndi nú ekki ganga, það
þyrfti að lyfta jakanum upp á trukk, aka honum
til næstu hafnar og draga hann þaðan til
Reykjavíkur og þangað kominn væri hann orð-
inn að litlum mola en kostnaður aftur á móti
stjarnfræðilegur, mátaði hann mig með sér-
kennilegri hagfræðikenningu: „Heyrðu, við
spörum bara þessa peninga og förum til Græn-
lands í staðinn og náum í ísjaka þar.“
Listaverkaeign sem tekur
ekki geymslupláss í safninu
Svo endaði þetta með því að ég stakk því að
honum í bréfi að við þyrftum nú eiginlega miklu
frekar á sólskini að halda hér á Islandi en ísjök-
um. Ég veit ekki hvort það hafði einhver áhrif
en að minnsta kosti breytti hann hugmyndinni
og það endaði með því að við fluttum inn suð-
rænar fiðrildalirfur, sem var ekki síður töluvert
mál. En þetta varð hin athyglisverðasta sýning.
Okkur tókst loksins að útvega leyfi og heil-
brigðisvottorð, sem gekk síður en svo þrauta-
laust fyrir sig. Hingað komu þær, þessar fiðr-
ildalirfur, við bjuggum til garð uppi í SÚM-sal,
þar sem öll fiðrildin klöktust út og voru hvert
öðru skrautlegra. Þetta var sannkölluð lifandi
sýning, sem hafði mikið aðdráttarafl, einkum á
börnin. Reyndar dreg ég í efa að listamaðurinn
hafi náð tilgangi sínum, sem var sá að útbreiða
nýja skordýrategund á íslandi. En fiðrildin
hvíla nú öll í frosti á Náttúrufræðistofnun ís-
lands og eru gott dæmi um listaverkaeign sem
tekur ekki geymslupláss í safninu. Nýlistasafn-
ið er fullt af sögum og bak við málninguna leyn-
ast mörg gömul listaverk.“
Þörf fyrir óháða akademíu
Nú þegar Ragnheiður hefur litið sjö ár aftur í
tímann í starfsemi Nýlistasafnsins er freistandi
að spyrja hvernig hún sjái safnið fyrir sér eftir
önnur sjö ár eða svo. „Mér finnst mikilvægt að
safnið vaxi en verði samt sem áður áfram vett-
vangur fyrir tilraunastarfsemi. Það verður að
vera meðvitað um sína sérstöðu, alltaf vakandi
fyrir tilraunastarfsemi og því óvænta. Það verð-
ur að taka áhættu. Með sérstöðu á ég við að
safnið er rekið af listamönnum og er heims-
frægt fyrir listræna breidd og að vera með fæt-
urna í grasrótinni. Áhættan er sú að stefnan
verði njörvuð það mikið niður að einungis verði
sýndir borðliggjandi hlutir, svo sem frægustu
listamennirnir eða þeir vinsælustu. Safnið þarf
ekki að leita langt yfir skammt, við eigum svo
mikið af góðum listamönnum. Sumir þeirra eru
of hógværir eða blankir til að koma sér á fram-
færi - það þarf að leita þá uppi. Hvað húsið
varðar reikna ég fastlega með að eftir sjö ár
verði búið að koma því í mannsæmandi stand,
langþráðar lagfæringar verði um garð gengnar
og yfirvöld eða óskabörn þjóðarinnar hafi gefið
félaginu hlutdeild í framhúsinu við Vatnsstíg-
inn. Tengibrú verði risin milli gamla hússins og
þess nýja og í framhaldi af henni kominn sýn-
ingarsalur fyrir reglulegar safnsýningar á verk-
um úr eigu safnsins. Á efstu hæðinni verði búið
að innrétta gestavinnustofur með útsýni frá
þakgarðinum yfir sundin. Mín vegna mætti vera
kaffistofa einhvers staðar með listrænum tert-
um. Hvort þetta verður eftir sjö ár er spurning,
en vonandi ekki sjö sinnum sjö!
Nýlistasafnið hefur alltaf gegnt hlutverki
akademíu, þangað sækja listamenn að námi
loknu og þangað liggja straumarnir. Þó að
Listaháskóli sé orðinn að veruleika verður
áfram og kannski enn frekar þörf fyrir óháða
akademíu honum til aðhalds og stuðnings. Fjár-
magn til safnsins verður væntanlega orðið
margfaldað - og sömuleiðis fjöldi starfsmanna
og gesta.“
Sérherbergi í bakhúsi
Nóg um Nýlistasafnið - en hvað tekur nú við
hjá Ragnheiði? Hún kveðst reyndar ekki vera
búin að yfirgefa Nýló fyrir fullt og allt, því hún
sé áfram virkur félagsmaður og starfi í nefnd-
um á vegum safnsins. Nú gefst henni hins vegar
mun betri tími til að vinna að eigin listsköpun á
vinnustofu sinni í bakhúsi við Laugaveginn. Þar
hefur hún „sérherbergi“ eins og hún orðar það.
„Ég hef alltaf nýtt öll mín sumarfrí og smugur
til að fara inn í mitt sérherbergi, sem er listin,“
segir hún. Síðastliðið ár var reyndar stærsta
sýningarárið hennar í langan tíma, en þá hélt
hún tvær einkasýningar og tók þátt í tveimur
samsýningum. Hún hefur sem sé nýtt vel tím-
ann í sérherberginu.
„Ég var búin að vera í Nýlistasafninu í sjö ár
og fannst það vera orðinn ágætistími. Ég var
meðvituð um að það hlyti að koma að því að
klippa á naflastrenginn - var orðin allt of mikil
mamma og barnið komið langt fram yfir gelgju-
skeiðið. Framundan eru margir möguleikar, ríf-
andi uppgangur í mínu gamla fagi, arkitektúrn-
um, myndlistin verður þó áfram númer eitt en
ég er með opin augun í ýmsar áttir. Ég hef allt-
af gefið mig alla í þá vinnu sem ég hef stundað
hverju sinni og fengið það skemmtilegasta og
besta út úr því - kannski má kenna meyjar-
merkinu þar um. En ég hef líka alltaf verið
stemmningsmanneskja og held að mín bíði eitt-
hvað fremur skemmtilegt. Á þessu stigi er það
ekki alveg komið á hreint en það er ýmislegt í
deiglunni. Það er svo erfitt að tala um það sem
á eftir að gera. Ég get þó upplýst að ég er á för-
um til Parísar á stefnumót, vonandi við vorið.“
Sigríður Anna E. Nikulásdóttir
með eitt verka sinna.
Tunglhús í
Galleríi Fold
SIGRÍÐUR Anna E. Nikulásdóttir
opnar sýningu í baksalnum í Galleríi
Fold, Rauðarárstíg 14, í dag kl. 15.
Sýninguna nefnir listakonan Tungl-
hús.
Sigríður Anna Elísabet Nikulás-
dóttir er fædd árið 1963 í Eskilstuna
í Svíþjóð. Hún stundaði myndlistar-
nám við Myndlistarskólann í
Reykjavík og Myndlistar- og hand-
íðaskóla Islands og útskrifaðist úr
grafíkdeild 1992. Sigríður Anna hef-
ur tekið þátt í nokki-um samsýning-
um en þetta er hennar önnur einka-
sýning.
Gallerí Fold er opið daglega frá kl.
10-18, laugardaga til kl. 17 og sunnu-
daga frá kl. 14-17. Sýningunni lýkur
16. apríl.
4-H
Nýjar bækur
• BRÉFAÁSTIR hefur að geyma
bréfaskipti skáldanna Ólafar Sig-
urðardóttur á
Hlöðum og Þor-
steins Erlings-
sonar. Þóranna
Tómasdóttir
Gröndal hefur
búið þau til
prentunar og
fjallar um bréfin.
Skáldin Ólöf
Sigurðardóttir á
Hlöðum og Þor-
steinn Erlingsson
skrifuðust á
reglulega á árunum 1883-1888 og
1895-1914. Samband þeirra ein-
kenndist af sérkennilegum lífskrafti,
sem þau veittu hvort öðru, en líktist
ekki venjulegu ástarsambandi. Þetta
var fyrst og fremst bréfaástarsam-
band, ef svo má að orði komast, sem
fólst öðru fremur í því að gefa í skyn
og beita tvíræðni í orðanotkun. Op-
inská umræða um kynferðismál er í
bréfunum miðað við þann tíma sem
þau eru skrifuð á. Þorsteinn segir
Ólöfu frá ljúfa lífinu í Kaupmanna-
höfn á námsárum sínum og hún er
bersögul um tilfinningar sínar og
einkahagi. Bréf þeirra eru einkar
skemmtileg og einstæð í íslenskii
bókmenntasögu, segir í fréttatil-
kynningu.
Þóranna er fædd í Reykjavík árið
1945. Hún lauk BA-prófi í íslensku
frá Háskóla Islands og námi í upp-
eldis- og kennslufræðum til kennslu-
réttinda lauk hún 1992. BA-ritgerð
hennar fjallaði um bréfaskriftir
skáldanna Ólafar á Hlöðum og Þor-
steins Erlingssonar og síðustu árin
hefur hún unnið að MA-ritgerð um
sama efni. Hún hefur áðiu- samið
kennsluefni og sent frá sér barna-
bókina Músikalska músin sem hlaut
viðurkenningu í samkeppni á vegum
Samtaka móðurmálskennara.
Utgefandi er Stommi- sf., en
prentun annaðist Grafíkhf. Bókin er
240 bls. Verð: 2.600 kr
------------------
Upprakningar í
Bflar og list
ÖNNUR einkasýning Lilju Krist-
jánsdóttur, Upprakningar, verður
opnuð í Bílum & List, Vegamótastíg
3 í dag kl. 16.
Á sýningunni eru myndir sem
tengjast hannyrðum. I fréttatilkynn-
ingu segir m.a.: „Vá! Heklaðir dúkar
eru stórkostlegir, ótrúlegt að ein-
hver geti gert þetta. Hmm best að
mála nokkra dúka og hannyrðafólk, -
og prjónaðar peysur.“
Lilja lauk námi í MHÍ árið 1996.
Sýningin stendur til 29. apríl.
Þóranna
Tómasdóttir
Gröndal