Morgunblaðið - 04.06.2000, Qupperneq 10

10 SUNNUDAGUR 4. JÚNÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Þorkell
.\\\-" >■
\\\: '
Útstreymi frá
farartækjum
árið 1998, kg/íbúa
I nýrri skýrslu, Vistvæn samgöngustefna
fyrir Reykjavík og nágrenni, kemur fram að
höfuðborgarsvæðið er ekki jafn hreint og
ómengað og margir vilja trúa. Guðni Ein-
arsson gluggaði í skýrsluna þar sem kynnt
eru frumdrög að grænu bókhaldi fyrir efna-
ferli umferðarinnar á höfuðborgarsvæðinu.
EG TEL AÐ loftmengun í
Reykjavík sé langstærsta
umhverfisvandamál þjóð-
arinnar. Hún verður enn
meiri í ljósi þess að við höfum leyst
upphitun húsnæðis með umhverfis-
vænum aðferðum,“ sagði dr. Þor-
steinn Ingi Sigfússon prófessor, einn
þriggja höfunda og ritstjóri skýrsl-
unnar Vistvæn samgöngustefna fyr-
ir Reykjavík og nágrenni. Skýrslan
var unnin að tilhlutan Orkuveitu
Reykjavíkur og eru höfundar henn-
ar, auk Þorsteins, Valdimar K. Jóns-
son prófessor og Heimir Hannesson
hdl., sem var formaður starfshóps-
ins.
Grænt bókhald
í skýrslunni kemur fram að ís-
lendingar eru mestu orkunotendur
heims miðað við fólksfjölda, sam-
kvæmt greiningu Alþjóða orkuráðs-
ins (World Energy Council). Helstu
ástæður þess er orkufrekur iðnaður
sem knúinn er af endumýjanlegum
orkulindum og hið tæknivædda þjóð-
félag sem við búum í. Samgöngu-
kerfið er einn helsti notandi orku
sem fæst úr olíu og bensíni og þar
með einn helsti mengunarvaldurinn.
Skýrsluhöfundar bjuggu til það
sem kallað er „grænt bókhald“ til að
geta betur áttað sig á efnaferlum
sem fylgja samgöngum á höfuðborg-
arsvæðinu. í stað þess að tíunda
krónur og aura eru mælieiningar
græna bókhaldsins tonn og lítrar og
„gjaldmiðlamir“ eldsneyti, smurol-
íur, bíldekk, malbik, hreinsiefni,
svifryk og útblástur sem greinist í
mörg efnasambönd. Um þessi
frumdrög að grænu bókhaldi fyrir
höfuðborgarsvæðið segir m.a. í
skýrslunni: „Það inniheldur grein-
ingu og mælanlega þætti eldsneytis-
notkunar, útstreymis og annarra
þátta sem tengjast samgöngukerf-
inu. Slíkt yfirlit hefur, að því er höf-
undum er kunnugt, ekki verið tekið
saman áður. Með því að beita slíku
bókhaldi fá stjómvöld í hendur tæki
til ákvarðanatöku og stefnumótunar
sem orðið getur þáttur í því að beina
þróuninni í heillavænlega átt. Það er
því von höfunda að efnistök skýrsl-
unnar megi verða upphaf nýrrar
mótunar vistvænnar samgöngu-
stefnu sem miðast einkum við höfuð-
borgarsvæðið en geti auðveldlega
náð til landsins í heild.“
Við færslu stærða „tekjumegin" í
græna bókhaldinu var m.a. tekið mið
af bensín- og olíusölu í Reykjavík og
nágrannabyggðum. Einnig var reynt
að meta notkun kæli- og rúðuvökva,
sápuefna, dekkja og nagla, malbiks,
vatns og vegasalts. „Gjaldamegin"
Meðaltal N02-mengunar einstakra mánuða
í Reykjavík á árabilinu 1995-1998
60 Mg/m3------------’ytQr,-----------
5 l
- f— ■ ■■ r'\y p gg i _ ~~ S
q l_U---L_J-l—_i_ml__________L_J__—J___L-J_1—J---—----1—1—L-J
Jan. Feb. Mars Apr. Maí Júní Júlí Ág. Sept. Okt. Nóv. Des.
Skipting C02
útstreymis á íslandi
eftir uppruna
T
Frá annarri starfsemi
cq co2
Frá iðnaðarstarfsemi
C02 co2 co2
\ f t
Frá samgöngukerfinu
c& co2 CO,
t \ \
Frá fiskveiðiflotanum
_____ 9,26 tonn/íbúa
Efnin sem fóru
inn í umferðina
árið 1998, kg/íbúa
581 kg\ Bensín
Dísilolía
Malbik, 88 kg
VegsaltL43 kg
_ ar, 18 kg
Smurolía, 11 kg
Rúðuvökvar, 4 kg
kemur svo útblásturinn úr bílunum
sem inniheldur ýmsar skaðlegar loft-
tegundir og sót, notuð smurolía,
malbiksryk, skólp, vegalýsing og
hávaðamengun.
Sérstaklega var skoðað fjögurra
ára tímabil, 1995-1998. Þá fjölgaði
bílum í umferð um fjórðung. Notkun
díselolíu á höfuðborgarsvæðinu jókst
næstum því um þriðjung en notkun á
bensíni, smurolíu, hjólbörðum, sápu-
og tjöruleysiefnum í minni mæli.
Fjölgun díselbila olli aukningu á sóti
í andrúmslofti. Árið 1995 fóru 132
tonn út í andrúmsloftið en 1998 voru
tonnin orðin 172. Útblástur skað-
legra lofttegunda jókst einnig um-
talsvert á tímabilinu. í skýrslunni
segir að Orkuspámefnd geri ráð fyr-
ir „að heildarútblástur vegna sam-
gangna stefni í að aukast um minnst
24% á tímabilinu 1990-2010. Sú
aukning er tveimur og hálfum sinn-
um leyfileg aukning Kyoto bókunai’-
innar.“ Þá segir að niðurstöður
skýrslunnar bendi til þess að höfuð-
borgarsvæðið sé helsti sökudólgur-
inn varðandi aukinn útblástur á ís-
landi.
Með útblæstri bifreiða árið 1998
bárust út í umhverfið á höfuðborgar-
svæðinu um 3.800 tonn rokgjarnra
kolefnissambanda, svonefndra
NMVOC efna, sem verður að teljast
allmikið. Hættulegt magn svo-
nefndra nituroxíða, sem verður til
við hvörfun NO2 og ósons, fer yfir
viðmiðunarmörk mörgum sinnum á
ári í nokkrum hverfum Reykjavíkur.
Þá eru ótalin 2.700 tonn af hjólbörð-
um, fjórtán tonn af dekkjanöglum,
13.145 tonn af malbiki og sex til átta
þúsund tonn af bílhræjum sem velt
var í umferðarbókhaldinu árið 1998.
Hlutur samgangna í orkunotkun