Morgunblaðið - 04.06.2000, Side 50

50 SUNNUDAGUR 4. JÚNÍ 2000
T
MORGUNBLAÐIÐ
„Föðurland vort
hálft er hafiðu
Öldum saman fóru sjómenn með sjó-
ferðabænir áður en haldið var á haf
út. Stefán Friðbjarnarson staldrar
við trúarviðhorf kynslóðanna á ströndu
hins yzta hafs.
Föðurland vort hálft er hafið
helgað þúsund feðra dáð.
Þangað lífsbjörg þjóðin sótti,
þar mun verða stríðið háð.
Yfir logn og banabylgju
bjarmi skín af Drottins náð.
Föðurland vort hálft er hafið,
hetjulífi og dauða skráð.
(Jón Magnússon.)
Sjávarútvegur hefur verið
stundaður hér á landi, samhliða
landbúnaði, frá upphafi byggðar.
í íslandssögu Einars Laxness
segir: „Um 1340 vóru sjávaraf-
urðir orðnar aðal útflutningsvör-
ur Islendinga, skreið (hertur fisk-
ur) og lýsi - í stað vaðmála. Orsök
breytingar var m.a. efling verzl-
unar þýzkra Hansakaupmanna í
Noregi (Björgvin), en þá opnaðist
nýr fiskmarkaður á megin-
landinu, samhliða mikilli stækkun
borga i Evrópu og útbreiðslu
kristni, sem leiddi til aukinnar
fiskneyzlu á föstum; lýsi var
hagnýtt til lýsingar borga..AIl-
ar götur síðan hafa aflabrögð og
erlendur markaður fyrir sjávar-
vörur sniðið íslendingum af-
komustakk.
Það er þó ekki fyrr en með vél-
væðingu fiskiskipaflotans og
nýrri fiskveiðitækni á morgni 20.
aldarinnar að sjávarútvegurinn
verður „ær og kýr“ íslenzkrar vel-
megunar, undirstöðuatvinnuveg-
ur þjóðarinnar. Útfærzlur fisk-
veiðilögsögunnar í 4 mílur 1952,
12 mflur 1958,50 mflur 1972 og
loks 200 mflur 1975 vóru mikilvæg
skref í baráttunni fyrir efnahags-
legu fullveldi. Fullyrða má að
bróðurpartur eigna og afkomu
þjóðarinnar á 20. öldinni hafi ver-
ið sóttur í auðlindir sjávar.
„Föðurland vort hálft er hafið“.
Án sjávamytja væri ísland vart
byggilegt. Það er mikflvægt að
landsmenn nýti hyggilega og
varðveiti vel þetta dýrmæta
bjargræði, sem forsjónin hefur
lagt þeim upp í hendur. Dýrkeypt
reynslan hefiir og kennt íslend-
ingum að tryggja verður - eins og
frekast er kostur - starfsöryggi
sjómanna. Þótt sjórinn sé gjöfull
þá er hann einnig viðsjárverður
og tekur sinn toll. Stöldrum við
eitt dæmi af fjölmörgum sem sýn-
ir þann veruleika er kynslóðirnar
á ströndum hins yzta hafs bjuggu
við í þúsund ár: „I ofsaverðri 7.
apríl (1906) strandaði þilskipið
Ingólfur á Viðeyjarsundi. Hundr-
uð Reykvíkinga horfðu á skip-
verja slitna hvem á fætur öðrum
úr reiðanum og hverfa í hafrótið.
Engri björgun varð við komið.
Síðar hafa borizt fregnir af því, að
tvö önnur þilskip hafi farizt í sama
veðri uppi við Mýrar. Á skipum
þessum vóru samtals 68 menn.“
(Öldin okkar 1901-1930).
Sjómannadagurinn, fyrsti
sunnudagur í júnímánuði, er bar-
áttu- og hátíðisdagur sjómanna.
Það hefur hann verið allar götur
frá árinu 1938. Sjómannadagur-
inn tók að hluta
tilviðafhinum
forna lokadegi
vetrarvertíðar,
11. maí, sem fyrr-
um var hátíðis-
dagur. I sjávar-
plássum landsins
stendur hann
næst þjóðhátíðar-
deginum, 17. júní.
Og þótt margt
hafi breytzt í at-
vinnuháttum
þjóðarinnar -
fleiri stoðum ver-
ið skotið undir af-
komu og atvinnu
- segir „seltan í
blóðinu" til sín
hjá þorra eyþjóð-
arinnar á sjó-
mannadaginn.
Sjávarþéttbýli
tók ekki að
myndast hér á
landi fyrr en í lok
19. aldar. Þar
sem fiskur gekk á
gmnnmið risu þó
verbúðir úr torfi
og grjóti snemma
í Islands sögu.
Þaðan var fisk-
veiði stunduð á
vertíðum á opnum bátum, allt að
tólfæringum. Aðalvertíð við
mestu veiðisvæðin sunnan- og
vestanlands stóð venjulega frá
febrúar fram í maí. Sjósókn á opn-
um bátum á vetrarvertíðum var
bæði erfið og hættuleg því skjótt
skipast veður í lofti. Það ein-
kenndi sjómenn, eins og fleiri,
sem lifðu í náinni snertingu við
náttúruöflin, að hafa næman
skilning á tilveru æðri forsjónar,
trú á tilveru „Guðs vors lands“.
Þeir ræktuðu trú sína af alúð og
heilum hug. Sérhver veiðiferð
hófst á sjóferðarbæn. I mörgum
verstöðvum tíðkuðust staðbundn-
ar trúarlegar athafnir. Og messan
er enn í dag fastur og ómissandi
þáttur í hátíðardagskrá sjó-
mannadagsins.
íslendingar samgleðjast sér-
hvem sjómannadag. Þeir gera sér
grein fyrir því að sjávarauðlindin
er hornsteinn afkomu þeirra og
efna. Sem og að sjómenn vinna
erfið störf og áhættusöm í þágu
heildarinnar. Landsmenn allir
taka heilshugar undir bæn Jóns
skálds Magnússonar til gjafara
alls hins góða í tilverunni:
Vertu með oss, vaktu hjá oss,
veittustyrkoghugarró.
Þegar boðin heljar hækkar,
herra, lægðu vind og sjó!
Gleðilega sjómannahátíð!
Altaristafla í Siglufjarðarkirkju. Það var trú
fólks í Siglufirði að gamlir Siglfirðingar
hefðu verið fyrirmyndir listmálarans Gunn-
laugs Blöndal.
I DAG
VELVAKA31DI
Svarað í síma 569 1100 frá 10-12 og 13-15
frá mánudegi til föstudags
Ástin blórastrar
á skáldakvöldi
ÁSTIN heilög heillar mig/
hún er drottins líki/ meðan
einhver elskar þig/ áttu
himnaríki.
Ég var á skáldakvöldi 1.
júní í þessum fallega sal í
þjóðmenningarhúsinu okk-
ar og grænn veggur
Hæstaréttar skyggði á
sundin blá og Esjuna. Því-
líkt umhverfisslys í nægu
landrými að bola þessu húsi
niður nokkra metra frá
Safnahúsinu, eins og það
hét, á bflastæði Þjóðleik-
hússins.
Ást. Mér fannst raunar
litið fara fyrir ástinni í ljóð-
um skáldanna, sem fluttu
sín eigin ljóð, öllu fremur
var það góðlátieg kímni.
Flutningur var svona og
svona eins og gengur með
fólk sem ekld hefur tamið
sér upplestur. Þó var flutn-
ingur Sigurðar Pálssonar
einna bestur og hann flutti
þýtt ljóð sem var raunar
um ást. Hatur var heiti
ijóðsins - af því hatur er
svo skylt ást?
Að lokum flutti Tinna
Gunnlaugsdóttir ljóð
Theodóru Thoroddsen,
Olafar frá Hlöðum og
Huldu. Flutningur hennar
á þessum fógru ljóðum var
frábær og verður mér eftir-
minnilegur. Hún mætti
gera meira af því að flytja
okkur bundið mál. Takk
fyrir, Tinna, og ég vona að
þú farir með Ást eftir Sig-
urð Nordal næsta fimmtu-
dag.
Fuli hús var á skálda-
kvöldinu.
Ingibjörg.
Klögustand
EFTIR að hafa lesið tvær
greinar í Morgunblaðinu
31. maí sl„ önnur greinin
var eftir Bergljótu Arnalds
og hin eftir Gerði Krist-
rúnu, fannst mér verið að
bera í bakkafullan lækinn
þegar tekið var undir og
haldið var áfram með pers-
ónuiegan egóisma sem
þessar greinar snerust um í
Kastljósi Ríkissjónvarpsins
sama dag, af öðrum hinum
hressa og glaðbeitta stjórn-
anda þáttarins. Eftir að
hafa setið undir klögu-
standi í þættinum vaknar
spuming um hvort ekki sé
tímabært að endurvekja
gömlu góðu þjóðarsálina á
Rás 2 svo hægt sé að koma
sínum tilfinningamálum og
kvörtunum á framfæri og
pústa svolítið út.
Núna virðist menningar-
lífið vera farið að snúast um
peningamál og einhvers
konar borgarlegt menning-
arsjóðasukk. Eru fslend-
ingar kannski að verða hálf
ærir í öllu góðærinu?
Sigurður.
Elton John-
tónleikarnir
KONA hafði samband við
Velvakanda og var heldur
óhress. Hún og maðurinn
hennar fóru á tónieikana
hjá Elton John og greiddu
þau rúmar 13.000 krónur
fyrir miðana. Þegar tæp-
lega klukkutími var liðinn
af tónleikunum var fólki
sem stóð fyrir utan völlinn
hleypt inn. Mér finnst ansi
hart að greiða rúmar 13.000
krónur fyrir miða, en svo
getur fólk gengið fritt inn.
Einnig urðum við fyrir að-
kasti af drukknu fólki.
Þama var dmkkin kona,
sem eyðilagði fyrir okkur
tónleikana. Fólk virðist
ekki hafa neinn rétt, því
það var enginn sem gerði
neina athugasemd, þótt
konan væri með leiðindi.
Lokun Álands
VEGNA skrifa H.B. í Vel-
vakanda um lokun Álands
langar mig að eftirfarandi
komi fram. Það var safnað
undirskriftum i hverfinu og
íbúarnir mótmæltu og
kærðu. Þetta liggur hjá
úrskurðarnefnd í skipu-
lags- og byggingarnefnd og
væntum við svara á næstu
vikum.
Tómas Jónsson.
Útlitsteikning
af forijaldi
FÓLKIÐ sem fékk lánaða
útlitsteikningu af fortjaldi
og kom í Hörgshlíð 3 í
Hafnarfirði að kvöldi til,
vinsamlega komið teikning-
unni til skila eða hafið sam-
band í síma 555-1931. Við
treystum ykkur.
Dýrahald
Hestar í óskilum
í ÓSKILUM hjá Hesta-
mannafélaginu Fáki eru
tveir hestar, brúnstjömótt-
ur hestur með leista á
vinstri afturfæti, tekinn við
Litlu kaffistofuna 19. maí
sl., kemur að austan; rauð-
blesóttur hestur með leista
á báðum afturfótum, frost-
merktur og tekinn 2. júní
sl. Nánari upplýsingar í
síma 567-2166, símsvari ut-
an skrifstofutíma. Fákur.
Kettlingur fæst gefins
9 VIKNA fresskettlingur,
kassavanur, brúnbröndótt-
ur og hvítur, fæst gefins.
Upplýsingar í síma 551-
6207 eftir kl. 16.30.
Morgunblaðið/Rax
Yíkverji skrifar...
AÐ fylgir því töluverð ábyrgð
að vera þekkt andlit og standa
upp fyrir framan stóran hóp sextán
ára unglinga og halda tölu, ekki síst
af því að krakkar líta oft upp til
þekktra einstaklinga og taka mark á
orðum þeirra.
Að þessu komst vinur Víkverja
þegar hann var við útskrift 10.
bekkinga í skóla í Reykjavík á dög-
unum. Þar stóð upp þekkt persóna
sem hafði verið nemandi við skólann
og ræddi við krakkana. Viðkomandi
var á stundum fyndinn en Víkverja
fannst fyndnin stundum vera of
dýru verði keypt.
Ræðumanninum varð tíðrætt um
áfengi og hóf spjallið við krakkana á
að upplýsa þá um að hann hefði
þurft að fá sér bjór þegar hann hóf
að semja ræðuna. Hann sagði síðan
af sér kenderíssögur frá unglingsár-
unum og upplýsti nemendur um að
foreldrar þeirra hefðu eflaust ekki
verið betri á þessum árum. Eflaust
eru einhverjir í 10. bekk farnir að
nota áfengi og önnur vímuefni og
jafnvel sofa hjá en einungis hluti
nemenda. Vini Vflcverja fannst því
gjörsamlega út í hött að láta það líta
svo út sem þessi umgengni við
vímuefni væri eðlileg.
Þessi maður endaði ræðuna sína á
því að segja að hann hefði ekki verið
manna bestur í skóla og á stundum
verið kvikindislegur við skólasyst-
kini og kennara. Hann sagði að
nemendur hefðu eitt sinn verið
beðnir um að taka fátækri stúlku vel
sem kom í skólann en hann hefði þá
dundað sér við að henda í hana
smápeningum.
Þá sagðist hann hafa spurt kenn-
ara sinn daglega um líðan konunnar
sinnar en hann var nýskilinn.
Þessi ræðusnillingur bað nú hlut-
aðeigandi afsökunar en kórónaði af-
sökunarbeiðnina með því að segja
að hann sæi ekki eftir neinu.
í lokin hvatti hann nemendur til
að læra sem lengst á kostnað hins
opinbera því það væri svo leiðinlegt
að vinna.
Vini Víkverja misbauð þessi ræða
svo ekki sé nú meira sagt og mót-
mælir því harðlega að orð á við þessi
eigi nokkurt erindi við útskrift 16
ára unglinga. í raun taldi hann að
ræðan væri skólanum til vanvirðu.
En yfir í aðra sálma. Víkverji átti
leið um Bretland fyrir skömmu og
fagnaði því að geta verslað þar í
stórmörkuðum. Úrvalið af græn-
meti og ávöxtum var stórkostlegt ef
miðað er við úrvalið hér á landi.
Auðsjáanlega var kirsuberjaupp-
skeran í hámarki og hægt að velja
úr stórum kössum af girnilegum
berjum og borga fyrir kílóið nokkur
hundruð krónur. Hvers vegna í
ósköpunum er ekki hægt að bjóða
upp á árstíðabundin ber með þess-
um hætti hér á landi á skaplegu
verði? Kirsuberin fást í sumum búð-
um hérlendis en eru þá seld í litlum
plastdollum og verðið er svipað og
fyrir kfló í Bretlandi. Eru það ofur-
tollar sem standa í vegi fyrir boð-
legu verði eða hver er ástæðan?
Og svona úr því verið er að tala
um matvörumarkaðinn þá var
einstaklega gaman að kaupa álegg
hjá Bretunum. Úrvalið af skinku var
skemmtilegt, það var til dæmis
hægt að kaupa hana hunangsgljáða,
eikarreykta og pipraða og ráða því
sjálfur hvort hún var keypt í
þunnum sneiðum eða eftir vikt,
skorin niður í þykkar sneiðar. Er
ekki mál til komið að hrista aðeins
upp í áleggsframleiðslu hér á landi
og bjóða áleggið líka á frambæri-
legu verði?