Morgunblaðið - 20.08.2000, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 20. ÁGÚST 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Amaldur
Haukur Hauksson: Fólk verður undantekningarlaust mjög hrifíð af borginni. Þrátt fyrir tal uin annað er Moskva sennilega öruggasta borg f Evrópu.
Moskva er borg
andstæðnanna
Verið er að endurvekja ferðir MÍR til Rúss-
lands en það er Haukur Hauksson, frétta-
ritari Ríkisútvarpsins í Moskvu, sem skipu-
leggur ferðina og verður leiðsögumaður.
Súsanna Svavarsdóttir spjallaði við
Hauk um ferðina, þróun mála í Rússlandi
síðustu ár og ástandið þar í dag.
MÍR-ferðimar nutu mikilla
vinsælda á sínum tíma en
hafa nú legið niðri í tíu
ár. Haukur Hauksson
segir hugmyndina um að
endurvekja ferðirnar hafa komið
upp í samtali við MÍR-félaga, eink-
um Ivar H. Jónsson, formann MÍR.
Þegar Haukur er spurður hvers
vegna ferðimar hafi legið niðri í tíu
ár segir hann að það hafi í rauninni
gerst í kjölfar þess að Sovétríkin lið-
uðust í sundur árið 1991.
„Aður fyrr var það stór og mikil
stofnun sem sá um menningartengsl
við erlend ríki,“ segir hann. „Hún
var einkavædd eftir að Sovétríkin
leystust upp og þá hætti hún að sjá
um ferðir eins og MÍR-ferðirnar.
Menningin var sett út í kuldann jafn-
harðan og Sovétríkin liðuðust í sund-
ur og þá fór þetta með.“ Ferðina sem
nú stendur fyrir dymm og hefst 22.
september vinna Haukur og MIR í
samvinnu við rússneska ferðaskrif-
stofu en hún verður með mjög svip-
uðum hætti og hefðbundnar MIR-
ferðir vom. „Þessar ferðir vom mjög
vel heppnaðar á sínum tíma, far-
þegafjöldinn náði allt að 130 manns í
einni ferð og andinn var góður,“ seg-
ir Haukur. „Þær vom farnar mörg
sumur í röð og félagið náði að heim-
sækja öll sovétlýðveldin fimmtán áð-
ur en þær lögðust af.“
Ferð til Moskvu,
Pétursborgar og Sotsí
Hvert á að fara núna? „Fyrst vil
ég taka fram að ferðin er öllum opin
en við fómm til Moskvu, Péturs-
borgar og Sotsí. Við byrjum í
Moskvu, þar sem við verðum í fjóra
daga, tökum síðan næturlestina til
Pétursborgar, þar sem við verðum í
tvo og hálfan dag áður en við fljúg-
um til Sotsí, sem er þekktur
strandstaður austast á Svartahafs-
ströndinni, við landamæri Tyrklands
og Grúsíu. Þar verður 5-6 daga dvöl
á sólarströnd og kostur gefst á að
fara yfir til Tyrklands í dagsferð en
síðan verður flogið frá Sotsí til
Moskvu. Þar verður aftur staldrað
við í þrjá daga og verður þar vegleg
menningardagskrá, þá getur fólk
klárað að gera það sem það langar
til; farið í Bolsoj-leikhúsið, þar sem
em tvær stórsýningar: Aida, ópera
Verdis, og Spartakus, ballett Khat-
saturians. Farið verður í Moskvu-
sirkusinn, sem er talinn sá besti í
heimi, og síðan em það listasöfnin. í
Moskvu em það auðvitað Tretjakov-
listasafnið og Pushkin-listasafnið
auk þess sem þar er nýtt safn sem
enginn ætti að láta fram hjá sér fara.
Það er herminjasafn sem var opnað
1995 á 50 ára sigurafmælinu og nær
yfír nánast öll stríð sem Rússar hafa
háð, þótt þar sé mest af minjum úr
seinni heimsstyrjöldinni, mikið af
þýskum munum, svo merkilegt sem
það er. í Pétursborg era svo
Hermitage-listasafnið og Náttúr-
ugripasafn Péturs mikla, Kunstka-
mera, sem era alveg stórkostleg.
Við fömm líka á markaði í
Moskvu. Þar er til dæmis einn aust-
rænn markaður þar sem fólk getur
gert reyfarakaup á ýmsum munum
svo sem teppum, íkonum, gull- og
silfurskartgripum, demöntum og
jafnvel samóvörum. Þar er jafnvel
hægt að fínna merkilega antík - allt
frá keisaratímanum - á ótrúlegu
verði. Við ætlum líka að skoða næt-
urlífið í Moskvu, til dæmis að fara í
rússneskt spilavíti, sem er alveg
ótrúleg reynsla. Þar sitja kaupsýslu-
menn vansælir á svip með bunka af
seðlum og drekka dýrasta viskíið.
Það er eiginlega ekki hægt að lýsa
stemmningunni, hún er svo sér-
kennileg. Maður verður að upplifa
hana. Eg held að Moskva gefi Las
Vegas lítið eftir í þessum efnum.“
Mafían rænir
ekki ferðamenn
Hvernig er ástandið í Moskvu
núna?
.Ástandið er þannig að ferðamenn
era mjög ömggir á götum úti. Það er
ekkert verið að ráðast á fólk og ræna
það. Ég hef verið þarna og þvælst
um allt í tíu ár og ekki orðið fyrir
neinu. Svo kemur maður hingað til
Reykjavíkur og fer niður í miðborg
um helgar og þarf að hafa sig allan
við að lenda ekki í slagsmálum við
drukkna unglinga með mannalæti
eða dóplið.
í Moskvu er lögregla á öllum
homum og fylgist mjög grannt með
öllu sem er að gerast. Ef minnstu
stympingar verða, eða henni sýnist
eitthvað gmnsamlegt á seyði, er hún
strax komin á vettvang."
Hvað með allar sögur um mafíuna
sem veður um rænandi og ruplandi?
„Mafían rænir ekki ferðamenn -
svo mikið er víst. Mafían rekur næt-
urklúbba, veitingahús og diskótek,
bjórkrár og vændishús og þess
vegna er það hennar hagur að allt
gangi eins og smurt til þess að pen-
ingar komi í kassann. Þess vegna
heldur hún neðanjarðarlög og -reglu
til að ekkert raski því jafnvægi sem
hún þarf á að halda.
Ef fólk er að kveðja ættingja sem
em að fara þarna austur yfír með
tárum yfir því að þeir skuli vera að
fara til þessa hræðilega lands, held
ég að það ætti að spara sér tárin. Allt
þetta tal um mafíuna í Rússlandi er
bara hin nýja rússagrýla. Það þarf
alltaf að vera að hræða fólk með ein-
hverju „við (góðu) og þeir (vondu)“.
Moskva er mjög vestræn borg.
Þar em vestrænar auglýsingar og
verslanir um allt og þjóðlífið ber
mjög vestrænan blæ í miðborg
Moskvu. Fólk verður undantekning-
arlaust mjög hrifíð af borginni. Auð-
vitað tekur maður eftir því að gamalt
fólk klæðist fátæklegum fotum - rétt
eins og í stórborgum víða annars
staðar. Þar fyiár utan er velmegunin
greinileg. Rússar em sér mjög með-
vitaðir um klæðaburð og þeir klæða
sig mjög flott og dýrt, ef menn em
ekki í dýrastu ítölsku jakkafötum
em þeir í leðri eða pelsum. Þeir era
líka allir með farsíma. Þrátt fyrir tal
um annað er Moskva sennilega ör-
uggasta borg í Evrópu í dag. Þar em
ekki dópistar á lestar- og rútu-
stöðvum eða sofandi í skotum og
húsasundum - eins og er til dæmis
mjög áberandi í Lundúnum og
Kaupmannahöfn. f Moskvu em í
mesta lagi göturónar, menn sem em
komnir yfír fimmtugt, friðsamir og
meinlausir eins og þeir era hér. Síð-
an eru líka sígaunar í borginni. Þeir
lifa á betli en era alveg meinlausir
greyin, þó að Rússunum sé ekkert
vel við þá.“
Engin hefð fyrir
eiturlyfjaneyslu
Hvernig stendur á því að eituriyf
em ekki vandamál í Moskvu eins og
öðrum stórborgum heims?
„Ein ástæðan er sú að það er eng-
in hefð fyrir eiturlyfjaneyslu í Rúss-
landi. Þeir em í áfenginu - og
drykkja er mjög mikil. Önnur
ástæða er sú að það er svo hart tekið
á þeim sem era með gras og „hvít
efni“ í fóram sínum.
Bæði lögreglan og leyniþjónustan
era svo sterkar. Það er mikið af flott-
um limúsínum á rúnti um borgina á
kvöldin og um það bil tíunda hver
limúsína er bíll frá KGB. Þeir eru
ekki að njósna um ferðamenn, held-
ur að sjá til þess að það sé röð og
regla á hlutunum - og það gengur
mjög vel.
Andrúmsloftið er mjög rólegt sem
er sérstakt vegna þess að í Moskvu
búa ótal þjóðir og þjóðarbrot. Ef við
skoðum aðrar fjölþjóðaborgir, til
dæmis New York, London og París,
þá er mikil spenna í lofti þar, ekki
síst á milli þjóðarbrota og tungu-
málahópa. Slíkt er ekki til staðar í
Moskvu. Þar fyrir utan er gott fyrir
okkur íslendinga að heimsækja
Moskvu. Rússar era mjög hlynntir
Norður-Evrópumönnum. Þeir telja
Norðurlandabúa frændur sína, ekki
síst þar sem okkar maður Hrærek-
ur, eða Rúrik á rússnesku, sem var
fursti í Kænugarði frá árinu 862, var
beinn forfaðir keisaraættarinnar."
Nú virðast Rússar ekki á eitt sátt-
ir með þá vestrænu þróun sem hefur
átt sér stað í Rússlandi, ef marka má
fréttir.
„Þetta er mannmörg þjóð og inn-
an hennar era auðvitað háværir
skoðanahópar eins og annars staðar.
Rétttrúnaðarkirkjan var til dæmis
eina kirkjan sem lifði af sovét-
tímann. Hún er alveg ótrúlega
kredduföst og íhaldssöm. Þar á bæ
finnnst mönnum þessi ameríska
menning mjög vont mál. Hún
streymir að vísu hratt og hvasst yfir
- en almenningur vinsar líka mjög
hratt úr henni. Rússar era ekki
óskrifað blað. Þeir era hugsandi fólk
með ályktunarhæfni og getu til að
velja og hafna. Þótt ýmis neðanjarð-
armenning þrífíst í Moskvu þrífst
hámenningin þar líka. Hún er reynd-
ar alveg í sérflokki. Það má í segja að
í Moskvu megi finna allan skala
mannlegrar viðleitni, allt frá döpr-
ustu lágmenningu yfir í glæsilegustu
hámenningu. Moskva er borg and-
stæðnanna, þetta á líka við um
hvernig fólk lifir, margir við afar
þröngan kost en stór hópur alveg
ótrúlega flott.
Það er mjög algengt að íslending-
ar hafi „steríótýpískar" hugmyndir
um Rússa. Þeir sjá fyrir sér feitar
konur með svuntur og skuplur á
hausnum, stóra karla með loðhúfur
sem sturta í sig vodka og syngja með
gríðarlegri bassaröddu. En þetta er
ekki þannig."
Ræningjaofur-
kapítalisminn
Hvað búa mai’gir í Moskvu?
„Þar búa um 12-15 milljónir, sem
er 10% þjóðarinnar. Opinbera talan
er að vísu níu milljónir en borgin er
svo mikil miðstöð fyrir til dæmis
verslun, viðskipti, menntun og flutn-
inga að það er mikil hreyfing á fólki.
Það er stöðugt að flytja til borgar-
innar og frá henni.“
Hvernig er stjómmálaástandið í
Rússlandi?
„Moskva er mun vestrænni en
gerist annars staðar í Rússlandi. Þar
er peningaveltan og kommúnistamir
era færri þar en annars staðar.
Staða kommúnistaflokksins er veik-
ari þar en á landsvísu. Borgin er höf-
uðvígi lýðræðisaflanna. Þar er öll há-
menningin og þar af leiðandi allir
andófsmenirnir úr listageiranum.
Þeir þrífast ekki annars staðar. Eins
og ég sagði er Moskva borg and-
stæðnanna. Þar býr moldríkt fólk og
síðan kynslóðin sem fótunum var
kippt undan á umbótatímabili Jelts-
íns.
Ræningjaofurkapítalisminn gerði
að engu sparnað þessa fólks. Þetta
er kynslóðin sem barðist í stríðinu,
byggði upp þetta risastóra land eftir
stríð og eyddi öllum sínum kröftum í
það. Þetta er sú kynslóð sem lagði
fyrir peninga og ætlaði að lifa
áhyggjulaus elliár."
Hvað gerðist?
„Það var gerð tilraun til þess að
almenningur gæti eignast hlutabréf í
fyrirtækjum landsins. Það rann allt
út í sandinn, kannski var það ætlunin
fyrir fram. Þetta var mjög vanhugs-
uð einkavæðing þar sem gríðarlegt
fjármagn lenti í höndunum á fáum
útvöldum. Forsagan er sú að hag-
fræðingar og ráðgjafar Jeltsíns
reyndu að samræma allt Rússland
hagfræðilíkani „drengjanna frá
Chicago“ og til Moskvu í æðstu stöð-
ur komu klókir markaðsævintýra-
menn sem höfðu Jeltsín og dóttur
hans í vasanum.
Hann var annað hvort veikur á
stofnunum eða kenndur úti í bæ og
hvorki vissi né skildi hvað var að